सूर्य शौर्यमथेन्दुरुच्चपदवीं सन्मङ्गलं मङ्गलं । सद्वुद्धिं च वुधो गुरुश्च गुरुतां शुक्रः शुभं शं शनिः ।।
राहुर्वाहुबलं करोतु सततं केतुः कुलस्योन्नतिं । नित्यं प्रीतिकरा भवन्तु मम ते सर्वेऽनुकूला ग्रहाः ।।

पञ्चाङ्ग
श्रीसूर्य दक्षिणायन,शरदृतु,विरोधकृत् नाम संवत्सर,श्रीशाके १९४०,विक्रमसम्वत २०७५ साल कार्तिक २७ गते मंगलबार नेपाल सम्बत ११३९ कछलाथ्व,सन् २०१८ नोभेम्बर १३ तारिक शुक्लपक्ष तृतीया तिथि राती १० वजेर ५ मिनेटसम्म उप्रान्त चौथी,ज्येष्ठा नक्षत्र राती १० वजेर ५२ मिनेटसम्म उप्रान्त मूल,अतिगण्डयोग,तैतिलकरण,आनन्दादियोग मुसल, सूर्य तुला राशीमा,चन्द्रमा राती १० वजेर ५२ मिनेटसम्म वृश्चिक उप्रान्त धनु राशीमा ।

मुहूर्त
राहुकालः–अशुभ विहान ९ वजेर ५ मिनेटबाट १० वजेर २६ मिनेटसम्म रहनेछ,अशुभ यमघण्टायोगः–अपरान्ह १ वजेर ९ मिनेटबाट २ वजेर ३० मिनेटसम्म रहनेछ । गुली कालः–सामान्य विहान ६ वजेर २२ मिनेटबाट ७ वजेर ४३ मिनेटसम्म रहनेछ । दूरमुहूर्तः–अशुभ विहान ७ मिनेट ४९ मिनेटबाट ८ वजेर ३२ मिनेटसम्म रहनेछ । शुभ अभिजित मुहूर्तः–पूर्वान्ह ११ वजेर २५ मिनेटबाट मध्यान्ह १२ वजेर ९ मिनेटसम्म रहनेछ ।

दिन बार वेला
सूर्योदय कालबाट प्रातः ७ वजेर ४२ मिनेटसम्म काल वेला,७ वजेर ४२ मिनेटबाट ९ वजेर ३ मिनेटसम्म शुभ वेला,९ वजेर ३ मिनेटबाट १० वजेर २५ मिनेटसम्म रोग वेला,१० वजेर २५ मिनेटबाट ११ वजेर ४६ मिनेटसम्म उद्वेग वेला,११ वजेर ४६ मिनेटबाट १ वजेर ८ मिनेटेसम्म चर वेला,१ वजेर ८ मिनेटबाट २ वजेर २९ मिनेटसम्म लाभ वेला,२ वजेर २९ मिनेटबाट ३ वजेर ५० मिनेटसम्म अमृत वेला र ३ वजेर ५० मिनेटबाट सूर्यास्त कालसम्म काल वेला रहनेछ ।

रात्री बार बेला
सूर्यास्त कालबाट ६ वजेर ५२ मिनेटसम्म लाभ वेला,६ वजेर ५१ मिनेटबाट ८ वजेर ३० मिनेटसम्म उद्वेग वेला,८ वजेर ३० मिनेटबाट १० वजेर ८ मिनेटसम्म शुभ वेला,१० वजेर ८ मिनेटबाट ११ वजेर ४७ मिनेटसम्म अमृत वेला,११ वजेर ४७ मिनेटबाट १ वजेर २६ मिनेटसम्म चर वेला,१ वजेर २६ मिनेटबाट ३ वजेर ४ मिनेटसम्म रोग वेला,३ वजेर ४ मिनेटबाट ४ वजेर ४३ मिनेटसम्म काल र ४ वजेर ४३ मिनेटबाट सूर्योदय कालसम्म लाभ वेला रहनेछ ।

राशी
मेषः– समयले आज पनि साथ दिने देखिन्न । विभिन्न खालका समस्या आउने छन् । मनमा अशान्ति बढ्नेछ । घरमा बस्न मन लाग्ने छैन । गरेको लगानीबाट प्रतिफल पाईने छैन । शारीरिक एवं मानसिक दूर्वलता बढ्नेछ । व्यापार व्यवसायबाट उचित लाभ लिन सकिने छैन । अपरान्ह पछि समयमा सामान्य सुधार आउनेछ । तनावमा कमि आउला ।

वृषः– समयको सदुपयोग गर्नु होला मध्यान्ह सम्म समय अनुकुल नै देखिन्छ । लगनशिल भई गरेका काम सफल हुनेछन् । व्यापारबाट आम्दानी पनि हुनेछ । अपरान्हबाट समयले कम साथ दिनेछ । गलत विचार बढ्नेछ । स्वास्थ्य प्रतिकुल हुने हुदा खानपानमा विचार पु¥याउनु होला । व्यापार व्यवसायमा गिरावट आउनेछ । खर्चमा वृद्धि हुनेछ ।

मिथुनः– समयको गति सगै काममा सुधार आउनेछ । नयाँ नयाँ कामले प्राथमिकता पाउनेछ । विवादित कुराको टुङ्गो लाग्नेछ । आयत निर्यात व्यापार व्यवसायमा सुधार आउनेछ । विदेश यात्राको योजना बन्न सक्छ । पारिवारिक भेटघाट बढ्नेछ । लेनदेन कारोवार गर्दा भने सोच विचार गर्नु होला । इष्टमित्रको भर परेर काम नगर्नु होला ।

कर्कटः– समयले पूर्ण साथ दिने छैन । सहज रुपमा कहि कतै केहि हुने छैन । संघर्षबाट मात्रै सफलताका सिढि चढ्न सकिनेछ । मनमा एक प्रकारको भय त्रास रहि रहनेछ । व्यापार व्यवसायमा नयाँ सम्भावना देखिने छन् । विरोधीको काममा बक्रदृष्टि पर्न सक्छ । लगानी नबढाउनु होला । अरुको भरमा काम नगर्नु होला अवसर गुम्नेछ ।

सिंहः– समय त्यति अनुकुल देखिन्न । हेलचक्र्याई नगरि काम गर्नु होला । आफन्तका कारण धन खर्च हुनेछ । व्यापार व्यवसायबाट आम्दानीको तुलनामा खर्च बढि हुनेछ । अरुबाट सहयोगको आशा राख्नु गलत सवित हुनेछ । के गर्ने के नगर्ने भन्ने अन्योलता बढ्न सक्छ । यात्रामा समस्या आउनेछ । पढाई र सन्तानको बारेमा बढि चिन्ता हुनेछ ।

कन्याः–पूर्वान्ह अनुकुल छ समयको सदुपयोग गर्नु होला । काममा ढिला सुस्ति गरेमा अवसर गुम्ने सम्भावना रहन्छ । अपरान्हबाट समयले कम साथ दिनेछ । घरयासी समस्या बढ्ने छन् । भौतिक सुख सुविधामा कमि आउनेछ । व्यापार व्यवसाय मन्द गतिमा अगाडि बढ्नेछ । मनमा कुरा खेल्ने छन् । स्वास्थ्य कमजोर बन्नेछ ।

तुलाः– समय विस्तारै अनुकुल बन्दै आउनेछ । वित्तिय क्षेत्रमा सुधारका संकेत देखिने छन् । साथी भाई इष्टमित्रबाट सहयोग मिल्नेछ । प्रयत्न गरेमा नयाँ काम हात पार्न सकिनेछ । व्यापार व्यवसायबाट आय आर्जन राम्रै हुनेछ । गरेका कामबाट उचित प्रतिफल मिल्नेछ । तर काममा साना तिना समस्या भने आउनेछन् ।

वृश्चिकः– समयमा गरेका काम सफल हुनेछन् । विचारमा परिवर्तन आउनेछ । उपलब्धिका काम कम हुनेछन् । अपरान्ह पछिको समय भने कम अनुकुल हुनेछ । संचित धन नोक्सान हुनेछ । आफन्तबाट विश्वास घात हुनेछ । धन दिएर शत्रु नबढाउनु होला । अल्छि नगरिकन काम गर्नु होला । व्यापारमा उधारो काम नगर्नु होला । अल्प सहयोग मिल्नेछ ।

धनुः–पूर्वान्ह काल त्यति अनुकुल छैन । स्वागत सत्कारमा धन खर्च हुनेछ । अपरान्हबाट समयमा सुधार आउनेछ । सोच विचार अरुको भरमा नपरि भ्रम मुक्त भएर काम गर्नु होला । भोजको लागि निमन्त्रण आउने देखिन्छ । स्पष्ट वोल्दा कहिले कहि आफुलाई अप्ठ्यारो पर्ने हुदा विचार पु¥याउनु होला । व्यापार व्यवसायबाट आय आर्जन बढ्नेछ ।

मकरः– कुनै काम गर्नु छ भने पूर्वान्ह कालमा गर्नु होला तव सफल हुनेछन् । अपरान्हबाट समय प्रतिकुल हुनेछ । विना हिसाव किताव चल्दा दुःख पाईनेछ, हानी नोक्सानी बढि हुनेछ । काम गर्दा विभिन्न खालका समस्या आउने छन् । घर परिवारमा मनमुटाव बढ्न सक्छ । व्यापार,व्यवसायबाट आशातित लाभ लिन सकिने छैन । श्रम खेर जानेछ ।

कुम्भः– समयले साथ दिने देखिन्छ । लगनशिल भई महत्वकाँक्षी नबनि काम गर्नु होला सफलता मिल्नेछ । वैदेशिक कार्य योजना आँशिक सफल हुनेछन् । व्यापार व्यवसायबाट आय आर्जन राम्रै हुनेछ । कार्य क्षेत्रबाट बाहिर नजानु होला । आफन्तको सहयोग सहानुभूति मिल्नेछ । विरोधीका कारण लाभान्वित हुने अवस्था आउन सक्छ ।

मिनः– मध्यान्ह पूर्व भन्दा पछिको समय बढि अनुकुल हुनेछ । अबरुद्ध योजना अगाडि बढ्ने छन् । वित्तिय कारोवारमा सुधार आउनेछ । सहज र सरल विधिबाट कार्य सम्पादन हुनेछन् । व्यापार व्यवसायबाट आय आर्जन बढ्नेछ । सहयोगी मन भेटिने छन् । सामाजिक उत्तरदायित्व बढ्नेछ । गएका ठाँउमा मान सम्मान मिल्नेछ ।
नोटः– यो राशि,पञ्चाङ्ग आदि नेपालको राजधानी काठमाडौंलाई आधार मानेर तयार गरिएको हो – पंडित श्रीकण्ठ सुराचार्य ।

२६ कात्तिक – कैलाली जिल्लामा निमार्णाधीन राष्ट्रिय गौरवको आयोजना हुलाकी राजमार्गको बाँकी सडकखण्डको निर्माण कार्य लामो समयदेखि अघि बढ्न सकेको छैन । राजमार्ग निर्माणका लागि रेखाङ्कन गरिएको कैलालीको वसन्ता वन क्षेत्रको दुई किलोमिटर लामो भागमा रहेका रुख कटानी गर्ने काममा भएको ढिलाइले सडक निर्माणमा पनि विलम्ब भएको हो । धनगढी उपमहानगरपालिका क्षेत्रमा निर्माण गरिने सो राजमार्गको ‘बाइपास’ सडक निर्माणमा पनि विवाद बढ्दा उक्त क्षेत्रको निर्माण अघि बढ्न सकेको छैन । वसन्ता वन क्षेत्रको दुई किलोमिटर खण्डमा थप ४३४ रुख काट्नुपर्ने देखिएपछि उक्त खण्डमा निर्माण कार्य अन्योलमा परेको आयोजनाका प्रमुख मनिसकुमार साहले बताउनुभयो ।

“रुख काट्नुपर्ने क्षेत्रमा वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन (इआइए) गराएर यससम्बन्धीको प्रतिवेदन मन्त्रालयमा प्रस्तुत गरिसकिएको छ, आयोजना प्रमुख साहले भन्नुभयो, “थप रुख काट्नुपर्ने प्रक्रियाका लागि पुनःमन्त्रालय, विभाग, डिभिजन कार्यालय हुँदै जानुपर्ने देखिएकाले निर्माण कार्य पनि अन्योलमा परेको छ ।”वसन्ता वन क्षेत्रमा बनाउनुपर्ने १८ किमी लामो हुलाकी राजमार्गमध्ये १६ किमीमा भने निर्माण कार्य भइरहेको छ । उक्त खण्डमा ३० महीनामा निर्माण कार्य सक्ने गरी टुडी पेर्रा चन्दा एण्ड वसन्त जेभी कन्ट्रक्सनले ठेक्का पाएकोमा आउने फागुनमा ठेक्का अवधि पनि सकिन लागेको जनाइएको छ । धनगढी क्षेत्रको सन्दर्भमा हुलाकी राजमार्गको ‘बाइपास’ सडक निर्माण गर्न रेखाङ्कन गरिएको क्षेत्रका बासिन्दाले जग्गा दिन नमानेपछि यो खण्डको सडक निर्माण कार्य पनि अघि बढ्न सकेको छैन ।

धनगढीको क्याम्पस रोडदेखि मिलन चोक हुँदै कैलाली भन्सारसम्मको छ किमी लामो यो भागमा १२ मिटर चौडा सडक निर्माण गर्ने तयारी थियो । जग्गा काटेर सडक निर्माण गर्दा आफूहरु घरबारविहीन हुने भन्दै स्थानीय बासिन्दाले कैलाली जिल्ला अदालतमा मुद्दासमेत दिएको बताइएको छ ।कैलाली जिल्लाको धनगढीदेखि पुरानो बजार हसुलिया र भजनी हँुदै सत्तीसम्मको (पूर्व–पश्चिम) ६२ किमी मध्ये ४४ किमी लामो हुलाकी राजमार्ग भारत सरकारको अनुदान सहयोगमा निर्माण पूरा भइसकेको छ । यस्तै लम्कीदेखि टीकापुर हुँदै खक्रौलासम्मको (उत्तर दक्षिण) झण्डै २७ किमी सडकसमेत भारत सरकारकै सहयोगमा निर्माण पूरा भइसकेको छ । कञ्चनपुर जिल्लामा डोके बजारदेखि बेलौरी बेलडाँडी हुँदै दैजीसम्मको हुलाकी राजमार्गको निर्माण कार्य तीन चरणमा बनाउन लागिएको हो । कञ्चनपुरको डोके बजारदेखि हुलाकी राजमार्गको अन्तिम बिन्दु दैजी बजारसम्म ६२ किमी लामो हुलाकी राजमार्ग निर्माण गर्ने लक्ष्य छ । निर्माण हुन बाँकी सडक बनाउने काम सरकार आफँैले गर्न लागेको आयोजनाको धनगढीस्थित कार्यालयले जनाएको छ ।

निर्माण पूरा नहुँदै राजमार्ग भत्किन थाल्यो कैलाली जिल्लामा निर्माणको काम पूरा नहुँदै हुलाकी राजमार्ग ठाउँठाउँमा भत्किन थालेको छ । राजमार्ग भत्किँदा यसको मर्मत सम्भार गर्ने निकायको अभाव खड्किएको छ । बनेको हुलाकी सडक, सडक डिभिजन कार्यालय महेन्द्रनगरलाई हस्तान्तरण गरिएको छैन । “बनेको सडक आयोजनालाई मात्र हस्तान्तरण गरिएको छ”, साहले भन्नुभयो, “सडक डिभिजन कार्यालयलाई हस्तान्तरण हुन नसक्दा बजेटको अभाव भई सडकको मर्मत सम्भारको काम पनि हुन सकिरहेको छैन ।” मर्मत सम्भार शीर्षकको बजेट आयोजनामा नभई डिभिजनमार्फत मात्र आउने गरेको छ । भारतीय निर्माण कम्पनीले कैलालीमा निर्माण पूरा गरेको हुलाकी राजमार्ग खण्ड करीब दुई वर्षअघि नै आयोजनालाई हस्तान्तरण गरेको थियो । ठाउँठाउँमा भत्किएर आवागमनमा समस्या भएकाले हुलाकी राजमार्ग मर्मत सम्भार गर्न पहल भइरहेको प्रदेशसभा सदस्य सुशीला बुढाथोकीले बताउनुभयो ।

राजमार्ग निर्माणबाट परेको प्रभाव सो राजमार्ग निर्माणसँगै आसपासका बस्तीको आर्थिक क्रियाकलाप भने बढ्दै गएको छ । सदरमुकाम धनगढीसम्मको आवतजावत छोटिँदा आवागमन सहज भएको मात्र नभई पहिलेको भन्दा आर्थिक क्रियाकलाप बढेको स्थानीय चोलप्रसाद तिवारीले बताउनुभयो । “पहिले कच्ची बाटो हुँदा फूलबारीदेखि धनगढीसम्मको बाटो दिनभरिको थियो, अहिले आधा घण्टामै धनगढी पुगिँदा ठूलो परिवर्तन भएको महसुस भएको छ”, तिवारीले भन्नुभयो । निर्माण भएको राजमार्गले सदरमुकाम धनगढीसँगको दूरी छोट्याउँदा बढेको आर्थिक क्रियाकलापले कैलालीको दक्षिणी क्षेत्रका बासिन्दाको आम्दानीमा समेत सकारात्मक प्रभाव परेको स्थानीय दलबहादुर रोकाया बताउनुहुन्छ । यसको निर्माणसँगै सडक आसपासको जग्गाको मूल्य पनि पछिल्लो समयमा अकासिएको छ । (रासस)

२६ कात्तिक- आस्थाको महापर्व छठ तराई भेगका साथै देशका विभिन्न स्थानमा भोलि हर्षोल्लासका साथ मनाउने तयारी अन्तिम चरणमा पुगेको छ । पहिला तराईवासीमा मात्र सीमित रहेको यो पर्व अहिले काठमाडौँ, पहाडी क्षेत्र र अन्यत्र पनि लोकप्रिय हुँदै सद्भाव बाँड्ने पर्वको रूप लिइसकेको छ । मूल विधि चतुर्थीदेखि शुरू भई षष्ठीका दिन बेलुकी अस्ताउन लागेको र सप्तमीका दिन उदाउँदो सूर्यलाई अघ्र्य दिई पूजापाठ गरी मनाइने सूर्य उपासना परम्पराको मोहक पद्धति मानिएको छठ मौलिक पर्व हो । सन्तानप्राप्ति, निरोगीपन, सुख समृद्धि र चर्मरोगमुक्त हुने जनविश्वासअनुरूप पारस्परिक आत्मीयताका प्रतीकका रूपमा यो पर्व मनाइन्छ । संसारको आदि पर्वका रूपमा रहेको सूर्य पूजाको पर्व कुनै समय प्राचीन मिथिला भूभागभित्र मात्र प्रचलित रहेकामा कालान्तरमा यो पर्व देश–देशान्तरसम्म विस्तार हुँदै गएको पाइन्छ ।

संसारमा सूर्य पूजाको परम्परा सबै सभ्यता, धर्म, समुदाय र युगमा पाइन्छ । बेबिलोनका निवासीले सूर्यलाई अपोलोका रूपमा पूजा गर्थे भने जापानी इजानागी र इजानामीलाई आदि पुरूष र आदि नारी मान्ने गर्दछन् र यी आदि पुरूष, आदि नारीबाट नै सूर्यको जन्म भएको विश्वास राख्छन् । मिश्र सभ्यतामा एटम अथवा रे भनी सूर्यको पूजा गर्ने गरिन्छ । सूर्यलाई आदि देउता पनि भनिन्छ । मानवमात्रको अस्तित्वपछि मानवलाई सर्वप्रथम उज्यालो दिने, जिउमा गर्मी उत्पन्न गर्ने, रोगव्याधिबाट जोगाउने सूर्य नै थिए । स्वभावतः मानव सूर्यप्रति आकर्षित भए र सूर्य आराधनाको क्रम शुरु भयो । छठ पूजामा छठीमाईको पूजा गर्ने चलन पनि वैदिक अनुष्ठानमा तान्त्रिक अनुष्ठानको समिश्रण रूप मानिन्छ । यो पर्वको सम्पादन षष्ठी तिथिमा हुने भएकाले यसको तद्भव रूप छठले परमेश्वरीका रूपमा लोकमानसमा आस्थाको महापर्वको स्थान ग्रहण गरेको देखिन्छ ।

सूर्यको महिमा सबै सम्प्रदाय र ग्रन्थमा रहेको छ । ऋग्वेदमा भनिएको छ, “हे आकाशकी छोरी उषा मलाई अन्न, धन, छोराछोरी देउ, वरदान देउ कि म सधैँ बिहान ओछ्यानबाट उठेर बलिष्ठ छोराको मुख देख्न सकौँ ।” सूर्योपनिषद्मा सूर्यलाई नै ब्रह्माको साकार रूप बताइएको छ । यतिमात्र होइन यस ग्रन्थमा सूर्यलाई जगत्को पति भनी सम्बोधन पनि गरिएको छ । छठ पर्वलाई निकै कठिन पर्व मानिन्छ । चार दिनको यस पर्वमा बर्तालुले दुई दिन बिना अन्नपानी भोकै बस्नुपर्दछ । यो पर्व कबुला (भाकल) गरेअनुसार गरिन्छ, भाकल नगरी यो व्रत गरिँदैन । मिथिलाञ्चलमा भाकल पनि अनेक प्रकारले गरिएको पाइन्छ । कोही अरूको हातबाट अघ्र्यदान गराउने भाकल गरेका हुन्छन् भने कोही आफैँ व्रत गर्ने भाकल गरेका हुन्छन् । यस्तै एउटा अघ्र्य चढाउनेदेखि जोडा अघ्र्यका साथै पूर्णप्रति अघ्र्य दान गर्नेसमेत भाकल गरिएका हुन्छन् ।

यसमा कोसिया, कुरबार, छिट्टा, अघ्र्य इत्यादि सबैथोक दुई÷दुईप्रति चाहिने हुन्छ । यस्तै माटोका हात्तीमाथि अघ्र्य चढाउने, आँगनमा तथा घाटमा आँचलमाथि नटुवानाच गराउने, बाजा बजाएर अघ्र्य दान गर्ने, भिख मागेर छठ गर्ने भाकल पनि गर्ने गरिएको पाइन्छ । साधारणतः अघ्र्य दिने, पानीमा उभिने, घरदेखि घाटसम्म दण्ड दिँदै जाने तथा पानीमा उभिने जस्ता भाकलसमेत गरिएको देखिन्छ । यस्ता भाकल एक वर्षका लागि गर्नुका साथै पाँच वर्ष, दश वर्ष अथवा आजीवन समेतका लागि गरिने गरिएका हुन्छन् । अघ्र्यमा केराको हत्थाका साथै पकवान, मिष्ठान, फलफूल आदि राखिने गरिएको छ ।

बर्तालुले शरीर शुद्ध गर्न नुहाई भोकै अन्नजल नलिइकन बस्ने दिनलाई ‘खरना’ भनिन्छ । यो दिन दिनभरि शरीर खारिने हुनाले यसलाई खरना भनिन्छ । राति देउतालाई चढाएर खीर खाइन्छ । परिवारजनले यसलाई प्रसाद भनी ग्रहण गर्छन् । अर्को दिन बर्तालु अन्न जलबिना उपवास गर्छन् र साँझपख जलाशयमा अस्ताउँदो सूर्यलाई अघ्र्य दिई घर फर्कन्छन् । अर्को दिन बिहानीपख उदाउँदो सूर्यलाई अघ्र्य दिई उपवास तोडछन्, यसलाई ‘पारन’ भनिन्छ । संयोगवश कुनै बेला हुस्सु लागेर सूर्योदय हुन ढिलाइ हुँदा बर्तालु सूर्यको प्रार्थना गर्दै गाउँछन् ः

आन दिन त उगलह हे दीनानाथ भोरे भिनसरवा आजुक दिनमा हे दीनानाथ कतय लागल बेर…..। अर्थात् हे दीनानाथ अन्य दिन त बिहानै उदाउनुहुन्थ्यो तर आज किन यत्रोबेला भइसक्दा पनि उदाउनुभएन ? गीतको लामो शृङ्खला चल्छ । मूलतः छठ गीतमा पर्वको विशिष्टता, पवित्रता र भक्तिभाव प्रदर्शित गरिएको हुन्छ भने अर्कोतिर पर्व गर्न नपाउने बाँझीको पीडा पनि अभिव्यक्त भएको हुन्छ । छठ पर्वको पवित्रतासँग सम्बन्धित एउटा गीतमा अघ्र्यका लागि राखिएको केराको घरीमाथि उडिरहेको सुगालाई हकार्दै यसरी भनिएको छ

उजे केरबा फरल घओंद से
आइ पर सुगा मरडाए
उजे मारबौँ रे सुगबा धनुख से
सुगा गीरे मुरिछाए
उजे सुगनी जे रोअले वियोग से
आदित होख न सहाय…………..

अर्थात् केरालाई न छोउ है, जुठो नबनाउ । नत्र धनुषवाणले मार्नेछौँ, तिम्री सुगिनी वियोगले छटपटिन थाल्नेछिन्, फेरि सूूर्यलाई नै गुहार्नेछिन्– हे सूर्य सहायता गर । पर्वका अवसरमा अघ्र्य दिन सामग्रीको भारी बोकेर भाइ घाटतिर जाँदै गर्दा कुनै बटुवाले “यो भार कहाँ जाँदै छ” भनी सोध्दा बर्तालु आक्रोशित हुँदाको मननयोग्य गीत ः

उजे कांच जे बाँसके बहंगिया
रेशम लागल डोर
भरिया होएताह फलाँ भैया
भार घाटे पहुँचाए
बाट जे पुछे बटोहिया
ई भार किनकर जाए
आन्हर होइहे रे बटोहिया
ई भार छठीमाइके जाय………

अर्थात् बर्तालु आक्रोशित हुँदै भन्छन, “तिमी अन्धो छौ, देख्दैनौ, यो छठीमाईको अघ्र्य दिन घाटतिर जाँदैछु ।” यसरी पर्वमा बर्तालु पूजाप्रतिको एकाग्रतामा कुनै अवरोध सहन सक्दैन । यता बाँझी महिलाले यो व्रत गर्न नसकेकामा दीनानाथ (सूर्य) सँग दुखेसो यसरी पोख्छे ः

गहबर निपिते हो दीनानाथ
तरहथिया गेल खिआए
धूपबो जे दैत हो दीनानाथ
चुटुकियो गेल कटाए
तैयो ने छुटल हो दीनानाथ
बझिंनिया परधान ………….. ।

अर्थात् तिम्रो मन्दिरमा पूजा अर्चना गर्दागर्दै थाकी सकेँ तर बाँझी पद मैले छुटाउन सकिनँ । यस पर्वमा जीव र जगत् एकाकार हुन जान्छन् । मानिस र प्रकृति दुवैको शक्ति मिलेर एउटा नयाँ शक्ति, ऊर्जा र ओजले यस पर्वमा नयाँ आकार ग्रहण गरिरहेको हुन्छ । प्रकृतिमा अजस्र शक्ति छ । सम्भवतः यो चमत्कार बर्तालुको कठोर तपस्या, शुद्धता र पवित्रताको कारणले पनि हुनुपर्छ । यो प्रकृतिबाट गृहिणीले आफ्ना सन्तान, पति, परिवारजनलाई शुभशक्ति, शान्ति, सुमङ्गल हस्तान्तरण गर्ने शक्तिशाली पर्व हो ।

यस पर्वको तेस्रो दिन अर्थात् षष्ठीलाई यस पर्वको प्रमुख अंशका रूपमा मानिन्छ । यस दिनलाई सझियाघाट भनिन्छ । यो दिन बिहानैदेखि चामल र पीठोको ठेकुवा, कसारलगायत परिकार पकाइन्छ । तयार पारिएका परिकार, पाँच थरीका मिठाइ, उखु, अदुवा, नरिवल, मूला, सुथनीलगायतका प्रसाद बाँसको टोकरी, नाङ्लो र सुप्पो राखी शुद्ध जल र गाईको दूधसहित बर्तालु परिवारसहित नजिकका जलाशयमा जान्छन् र बर्तालुु अस्ताउँदो सूर्यलाई अघ्र्य दिन्छन् । भोलिपल्ट सप्तमीका दिन बर्तालुले उदाउँदो सूर्यलाई अघ्र्य दिएपछि यो पहापर्वको महायात्रा सम्पन्न भएको मानिन्छ । बिहानपखको अघ्र्यलाई भोरूकवाघाट पनि भनिन्छ ।

छठ पर्व मनाउनुको पछाडि वैज्ञानिक तथ्य पनि रहेको छ । वैज्ञानिक दृष्टिकोणले छठअन्तर्गत उपवास, सरसफाइ र विशेष अनुशासनले मस्तिष्कलाई विषहरण (डिटोक्सिफीकेशन ) मा टेवा पु¥याउँछ । आधा शरीर पानीमा डुबाई उभिनुले प्राप्त शक्ति बाहिर आउनमा कमी आउनु र शक्ति मस्तिष्कमा केन्द्रित गर्दछ । साथै कौस्मिक शक्तिले आँखाको रेटिना र छालाको माध्यमले पिट्युटरी, हाइपोथालामस र पिनियल ग्रन्थीमा प्रवेश गर्छ भने यसले निष्क्रिय तन्तुलाई सक्रिय पनि पार्छ । सूर्योदय र सूर्यास्तका बेला मानवले सुरक्षित तवरले सौर्य शक्ति प्राप्त गर्नसक्ने वैज्ञानिक तथ्य रहेको छ ।

छठ पर्वको खेतीपाती र लोकजीवनसँग गहिरो सम्बन्ध छ । सांस्कृतिक समन्वय र समाजिक सद्भावको मियोका रूपमा यसका अनेकौँ लोककल्याणकारी पक्ष गाउँघरमा प्रचलित छ । यो पर्व कर्मशीलता प्रदर्शनको पनि पर्व हो । यसले धार्मिक समन्वय र सहिष्णुताको कार्य पनि गरेको छ । यसलाई आरोग्य र उन्नतिदायक पर्व पनि भनिन्छ । यसमा पुजिने सूर्य र जल दुवै आदि शक्ति हुन् । त्यसैले छठ मनाउनाले आरोग्य र विशेष गरी चर्मरोगबाट मुक्ति मिल्ने विश्वास पाइन्छ । छठ विशुद्धरूपमा प्रकृति र पुरूषको पूजा हो । सन्तान उत्पादनका लागि दैवी कृपाको अपेक्षा यस व्रतले गर्छ । अध्येता डा पशुपतिनाथ झाका अनुसार अघ्र्य दिने बेलामा परिवारसँग एकाकार भई प्रार्थना, सूर्यको रक्तिम आभा, लामो लाम, पानीमा प्रार्थनामा जोडिएका पङ्क्तिबद्ध हातको दृश्य मनमोहक हुन्छ । (रासस)

२६ कात्तिक – धितोपत्र बजारमा आज पनि शेयरको मूल्यमा दोहोरो अङ्कको गिरावट आएको छ । नेपाल स्टक एक्सचेञ्जकाअनुसार कारोवार मापक नेप्से परिसूचक १३ दशमलव ०३ विन्दुले ओरोलो लागेर एक हजार १९२ दशमलब ७५ विन्दुमा पुगेको छ । प्रतिशतका आधारमा आज पनि बजार एक प्रतिशत बढीले घटेको हो । ‘क’ वर्गका कम्पनीको शेयर कारोवार मापन गर्ने सेन्सेटिभ परिसूचक २ दशमलव ६६ विन्दुले घटेर २५३ दशमलव ४२ विन्दुमा पुगेको छ । नेप्से मात्रै नभइ कारोवार रकममा पनि गिरावट आएको छ । कूल १३१ कम्पनीको चार लाख ४३ हजार ३५५ कित्ता शेयर रु १३ करोड ३७ लाख ७९ हजार ७९६ मूल्यमा खरिद बिक्री भएको हो ।

स्टककाअनुसार आज कूल नौ उपसमूहको शेयर कारोवार भएकामा वित्त उपसमूहको शेयर मात्रै उकालो लागेको छ । सो उपुसमूहको शेयर शून्य दशमलव ४२ बिन्दुले बढेको हो । यस्तै बैङ्किङ १०, होटल ११ दशमलव २१, विकास बैंक ७ दशमलव ६३, जलविद्युत् १८ दशमलव ७४, निर्जीवन बिमा १०१ दशमलव ६१, अन्य ९ दशमलव दुई, माइक्रोफाइनान्स २२ दशमलव ९८ र जीवन बिमा ९१ दशमलव ९१ विन्दुले ओरालो लागेको छ । घटेको बजारमा नबिल इक्विटी फण्ड, ओरियन्टल होटल र नागबेली लघुवित्त वित्तीय संस्थाका शेयरधनीले कमाएका छन् । अपि पावर कम्पनी, आरम्भ माइक्रोफाइनान्स वित्तीय संस्था, मिर्मिरे लघुवित्त वित्तीय संस्था र युनाइटेड इन्स्योरेन्स कम्पनीका शेयरधनीले गुमाएका छन् । (रासस)

२६ कत्तिक – विभिन्न २१ कम्पनीको रु तीन अर्ब १२ करोड ४१ लाख ५७ हजार १०० मूल्य बराबरको साधारण शेयर (आइपिओ) बिक्रीको तयारी भइरहेको छ । नेपाल धितोपत्र बोर्डकाअनुसार ती कम्पनीले शेयर बिक्रीका लागि आवेदन दिएका हुन् । आवेदन दिएका कम्पनीको आर्थिक अवस्था तथा अन्य कागजात मगाएर अध्ययन भइरहेको बोर्डले जनाएको छ । आवेदन दिएकामध्ये १५ कम्पनी जलविद्युत्सँग सम्बन्धित, पाँच माइक्रोफाइनान्स कम्पनी र एक लगानी कम्पनीसँग सम्बन्धित छन् । ती मध्ये जोशी हाइड्रोपावरले साधारण शेयर बिक्रीको अनुमति पाइसकेको छ ।बोर्डमा आवेदन दिएका जलविद्युत्सँग आवद्ध कम्पनीमा सिइडिबी हाइड्रो फण्डले रु २२ करोड ८९ लाख ३० हजार बराबरको साधारण शेयर बिक्री गर्न लागेको छ । सयपत्री हाइड्रोपावरले रु तीन करोड बराबरको साधारण शेयर बिक्रीको तयारी गरेको छ । शुभम् पावरले रु पाँच करोड ८० लाख, रुरु जलविद्युत् परियोजनाले रु चार करोड सात लाख ७० हजार ५०० र माउन्टेन हाइड्रोले रु १८ करोड १६ लाख ११ हजार बराबरको साधारण शेयर बिक्री गर्नेछ ।

त्यस्तै बोर्डमा आवेदन दिएको पाँचथर पावर कम्पनीले रु १९ करोड २५ लाख तथा ग्रीनलाइफ हाइइड्रोपावरले रु १८ करोड बराबरको साधारण शेयर बिक्रीको तयारी गरेको छ । मैलुङखोला जलविद्युत् कम्पनी आवेदन स्वीकृतिको प्रक्रियामा रहेको छ । सो कम्पनीले रु सात करोड ३६ लाख २८ हजार ६००, युनिभर्सल पावर कम्पनीले रु ९६ करोड ६१ लाख ६१ हजार, शिवश्री हाइड्रोपावरले रु १४ करोड ७६ लाख ४० लाख र घलेम्दी हाइड्रोपावरले रु १५ करोड ५५ लाख ७७ हजार बराबरको साधारण शेयर बिक्रीको तयारी गरेको छ ।बोर्डमा आवेदन दिएको गज्र्याङ उपत्यका हाइड्रोपावर लिमिटेडले रु दुई करोड, लघिङ बुद्ध पावरले रु नौ करोड ७८ लाख र युनियन हाइडेल कम्पनीले रु पाँच करोड ५० लाख बराबरको साधारण शेयर बिक्रीको तयारी गरेको छ । साधारण शेयर बिक्रीका लागि आवेदन दिनेमा आशा लघुवित्त वित्तीय संस्थासमेत छ । सो संस्थाले रु ६ करोड बराबरको साधारण शेयर बिक्रीको तयारी गरेको छ । यस्तै जनसेवी लघुवित्त वित्तीय संस्थाको रु चार करोड २० लाख र स्पर्श लघुवित्त वित्तीय संस्थाको रु दुई करोड ४० लाख बराबरको साधारण शेयर बिक्री स्वीकृतिको चरणमा छ ।

अनुमतिको प्रक्रियामा रहेको मर्चेन्ट बैंकमा सिबिआइएल क्यापिटल लिमिटेड पनि छ । सो कम्पनीले रु तीन करोड बराबरको साधारण शेयर बिक्रीको तयारी गरेको छ । त्यस्तै स्वाभिमान माइक्रोफाइनान्स वित्तीय संस्थाको रु एक करोड ८० लाख बराबरको साधारण शेयर बिक्रीका लागि स्वीकृतिको चरणमा छ । बोर्डले चालु आवको हालसम्म रु एक अर्ब ६१ करोड ४९ लाख ९० हजार बराबरको साधारण शेयर बिक्रीका लागि अनुमति दिएको छ । बोर्डका प्रवक्ता निरज गिरीका अनुसार विभिन्न चार कम्पनीले साधारण शेयर बिक्रीका लागि अनुमति लिएका छन् । अनुमति लिएकामध्ये कालिका पावर कम्पनीले रु १२ करोड बराबरको साधारण शेयर बिक्री गरिसकेको छ । यस्तै चौतारी लघुवित्त वित्तीय संस्थाले रु पाँच करोड ४० लाख र हिमालयन ऊर्जा विकास कम्पनीले स्थानीयवासीलाई रु नौ लाख ९० हजार बराबरको साधारण शेयर बिक्री गरेको छ । चिलिमे जलविद्युत् कम्पनीको सहायक कम्पनी मध्यभोटेकोशी जलविद्युत् कम्पनीले कात्तिक २८ गतेदेखि रु एक अर्ब ४४ करोड बराबरको साधारण शेयर बिक्री गर्दैछ । (रासस)

२६ कात्तिक – कर्णाली प्रदेशको राजधानी वीरेन्द्रनगरमा सुविधा सम्पन्न सभाहल बनाउन थालिएको छ । सङ्घीय आयोजना कार्यान्वयन एकाइले वीरेन्द्रनगर– ६ स्थित आँखा अस्पताल नजिकको ४० रोपनी जग्गामा सभाहलको योजना अघि बढाएको हो । सभाहल नहु“दा आयोजकलाई खुला मैदान, चोक–चौतारा, होटलमा सार्वजनिक कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको छ ।समानान्तर–चक्रेश्वरी–शिवशक्ति–जेभी नया“बानेश्वर काठमाडौँले गत वर्ष चैतदेखि निर्माण थालेको हो । विसं ०७६ चैतमा सम्पन्न गर्नुपर्ने यस आयोजनाको लागत रु २० करोड ५४ लाख छ । प्राविधिकका अनुसार आयोजनाको २५ प्रतिशत बढी काम पूरा भइसकेको छ । पर्खाल निर्माण, दुई ब्लकको ढलान सम्पन्न भइसकेको छ । सभाहलको चर्चा लामो समयदेखि हु“दै आए पनि गत वर्ष शहरी विकास मन्त्रालयले पहिलो किस्तावापत रु पाँच लाख निकासा गरेपछि निर्माणको बाटो खुलेको हो ।

एकाइका इञ्जिनीयर कमल दर्लामीले दीर्घकालीन आवश्यकतालाई मध्यनजर गरेर सभाहलको निर्माण थालिएको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार चार ब्लकमध्ये ७५५ जना अट्ने दुई बेग्लाबेग्लै भवन निर्माण गर्न लागिएको छ । ध्वनि, विद्युत प्रणाली, कार्यालय भवनलगायत आवश्यक सबै संरचनाको इञ्जिनीयरिङ ढाँचा तयार भइसकेको छ । सभाहल निर्माणलाई नगरपालिकाले सुर्खेतकै गौरवको आयोजनाका रुपमा लिएको छ । वीरेन्द्रनगरका प्रमुख देवकुमार सुवेदीले सभाहल निर्माण हुनु नगरको पूर्वाधार विकासका लागि महत्वपूर्ण भएको बताउनुभयो । “क्षेत्रीय सदरमुकाम हु“दा पनि ठूला कार्यक्रम आयोजना गर्न समस्या थियो, अहिले प्रदेश राजधानी बन्यो”, उहाँले भन्नुभयो, “अब त झन सार्वजनिक सभाहल जरुरी भइसकेको छ ।” सभाहल बनेपछि कम खर्चमा सहज व्यवस्थापनसाथ कार्यक्रम आयोजना गर्न सकिनेछ । (रासस)

२६ कात्तिक – राप्ती गाउँपालिका–५ सिसहनियास्थित प्रभात बचत तथा ऋण सहकारी संस्था लिमिटेडको रकम हिनामिना गरेको अभियोगमा पत्रकार सन्तोषकुमार गुप्ता पक्राउ परेका छन् । सहकारी संस्थाका अध्यक्षसहित शेयर सदस्य, बचतकर्ताको उजुरीका आधारमा सहकारी संस्थाका ऋण समितिका संयोजक रहेका गुप्ता पक्राउ परेका हुन् । रु ६६ लाखभन्दा बढी रकम हिनामिना गरेको उजुरी इलाका प्रहरी कार्यालय भालुवाङमा परेपछि प्रहरीले अनुसन्धानका लागि गुप्तालाई नियन्त्रणमा लिएको हो ।

सहकारी संस्थाका व्यवस्थापक रमिता चौधरी र उनका श्रीमान् वसन्त चौधरी फरार छन् । पक्राउ परेका गुप्तालाई अदालतबाट पाँच दिनको म्याद थप गरेर अनुसन्धान भइरहेको र फरार व्यक्तिको खोजी जारी राखिएको इलाका प्रहरी कार्यालय भालुवाङका प्रहरी प्रमुख रवीन्द्रराज पाण्डेले जानकारी दिनुभएको छ । “प्रहरी कार्यालयमा तीन जनाविरुद्ध किटानी जाहेरी परेको थियो । सोही आधारमा सन्तोषकुमार गुप्तालाई पक्राउ गरिएको हो”, उहाँले भन्नुभयो, “अदालतबाट म्याद थप गरेर अनुसन्धान भइरहेको छ ।” तीनै जनाविरुद्ध सहकारी संस्थाको रकम हिनामिना गरेको अभियोगमा दाङ देउखुरी जिल्ला अदालतमा मुद्दा दर्ता गरिएको छ । (रासस)

२६ कात्तिक- खुम्बु–पासाङल्हामु गाउँपालिका ४ दिङ्बोचेमा एक मलेसियालीको मृत्यु भएको छ । मृत्यु हुनेमा ४३ वर्षीया वङ वेनडी रहेकोे जिल्ला प्रहरी कार्यालयले जनाएको छ ।आइतबार भ्रमणका लागि खुम्बु आइपुगेको चार जनाको समूह दिङ्बुचेस्थित गुडलक होटलमा बास बसेकै ठाउँमा वेनडीको राति मृत्यु भएको प्रहरी नायव उपरीक्षक शालिग्राम शर्माले जानकारी दिनुभयो । मृत्युको कारण यकिन नभए पनि लेक लाग्ने समस्या भएको हुन सक्ने अनुमान गरिएको छ । शवको कानूनी प्रक्रिया पूरा गरी परीक्षण्का लागि आज बिहान हेलिकप्टरमार्फत त्रिवि शिक्षण अस्पताल महाराजगञ्ज पठाइएको बताइएको छ । (रासस)

२६ कात्तिक -लमही नगरपालिका–६ देउपुरका थारू महिला सामूहिक रुपमा लोपोन्मुख हुर्रा जातको सुँगुरपालन गरेर जीविकोपार्जन गर्दै आएका छन् । लोपोन्मुख हुर्रा जातको सुँगुरपालन गरेर समूहमा आवद्ध महिलाले शौचालय निर्माण गर्नुका साथै गोबरग्यास जडान गरेका छन् । साविकको चैलाही गाविस–४ देउपुर गाउँका २० महिलाले २०६७ सालमा सङ्गठित भई सिसौबगर लोपोन्मुख हुर्रा सुँगुरपालन महिला समूह खोलेर सुँगुरपालनको शुरुआत गरेका हुन् । समुहका अध्यक्ष श्यामकुमारी चौधरी भन्नुहुन्छ “हुर्रा जातको सुँगुर आफनो समुदायले पहिलादेखि नै पाल्दै आएका हौँ, पूजामा समेत यो चाहिन्छ, पछिल्ला वर्षमा सो जातको सुँगुर नै हराउन थालेपछि यसलाई बचाउनुपर्छ भन्ने सोचले यसको संरक्षणमा लागेका हाँै ।”

“हुर्रा जातको सुँगुरपालन गर्न जिल्ला पशुसेवा कार्यालयले समेत सहयोग गर्दै आएको अध्यक्ष चौधरी बताउनुहुन्छ । “मासिक रु १०० सङ्कलन ग¥यौँ, पशुसेवाले हुर्राको संरक्षणसम्बन्धी तालीम दिएर सहयोग गरेको हो,” उहाँले भन्नुभयो । सुँगुरपालनका लागि केन्द्रीय बङ्गुर, कुखुरा प्रवद्र्धन निर्देशनालय काठमाडाँैले समूहमा आवद्ध प्रत्येक सदस्यलाई प्रोत्साहन स्वरुप रु ५० हजार अनुदान उपलब्ध गराएको थियो । अनुदान रकम र श्रमदानबाट महिलाले ऐलानी जग्गामा सुँगुरपालन गर्न १० कोठे खोर, पानी तथा पोखरी निर्माण गरिएको हो ।दश सुँगुरबाट शुरुआत गरिएको सो व्यवसाय फस्टाउँदै गएको छ । दशँैमा सुँगुर बेचेर पर्याप्त आम्दानी गरेको अध्यक्ष चौधरीले बताउनुभयो । घरबाट एक रुपैयाँ लगानी नगरी समूहकै आम्दानीबाट सबैको घरमा शौचालय निर्माण गरिएको छ भने गोबरग्याससमेत जडान गरिएको छ । समूहका कोषाध्यक्ष वसन्ती चौधरीका अनुसार देउपुरको चौधरी गाउँमा शौचालय र गोबरग्यासको व्यवस्था गरिएपछि अहिले अन्य आन्तरिक पर्यटक अवलोकन गर्न आउने गरेका छन् ।

“समूहमा आवद्ध नहुँदासम्म सानो काम गर्न पनि चुरापोते र टिकुली किन्न श्रीमानको मुख ताक्नु पर्दथ्यो । अहिले घरखर्च चलाउन र छोराछोरी पढाउन सजिलो भएको छ,” समूहका सदस्य सीता चौधरीले भन्नुभयो । सुँगुरको स्वास्थ्य परीक्षण र प्राविधिक सहयोग पशुसेवा कार्यालयले गर्दै आएको छ । सुँगुर पाल्नका लागि बनाएको खोर ऐलानी जग्गामा पर्ने भएकाले लमही नगरपालिका– ६ ले सो ठाउँ छोड्न निर्देशन दिएको छ । पशु सेवा कार्यालयका पशु अधिकृत निमबहादुर केसी देउपुर गाउँलाई लोपोन्मुख हुर्रा सुँगुरका माध्यमबाट चिनाउन कार्यालयले अनुदान रकम उपलब्ध गराउँदै आएको बताउनुहुन्छ । हुर्रा संरक्षण गर्न र महिलालाई आर्थिक रुपमा सक्षम बनाउन यसपटक कार्यालयसँग कुनै कार्यक्रम नभए पनि लमही नगरपालिकासँग समन्वय गरिरहेको उहाँले बताउनुभयो । (रासस)

२६ कात्तिक -ऐतिहासिक र धार्मिक महत्व रहेको पाटनको प्रसिद्ध कात्तिक नाच आजदेखि शुरु भएको छ । नाचको पहिलो दिन आज साँझ बाथ प्याँख नाचअन्तर्गतको सेव लायगु देखाइँदैछ । बाथ प्याँख(बाठोको नाच) शिक्षामूलक हुने कात्तिक नाच प्रबन्ध समितिले बतायो ।प्रत्येक दिन साँझ कात्तिक डबलीमा नाच देखाइने गरिएको छ । बाह्र दिनसम्म चल्ने नाचमा झण्डै १०० जना सहभागी हुने समितिका अध्यक्ष किरण चित्रकारले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “नृत्य गर्ने, गाउने र बाजा बजाउने गरेर धेरै जनाको सहभागिता हुन्छ ।” यो वर्ष ललितपुर महानगरपालिकाले नाचका लागि रु दुई लाख आर्थिक सहयोग गर्ने भएको छ । समितिले भने यति रकम पर्याप्त नभएको बताउँदै आएको छ । यो वर्ष सात वर्षपछि ल्यब लायगु र खुशी छिकेगु देखाइने भएको छ ।

विसं १६९७ मा राजा सिद्धिनरसिंह मल्लले यो नाच शुरु गरेका हुन् । कृष्णभक्त राजा भएकाले उहाँले कृष्ण मन्दिर निर्माण गर्नुका साथै कृष्णलीलामा आधारित नाचको शुरु गरेका थिए । यस नाचमा तान्त्रिक विधिको प्रयोग हुने गरेको छ । कलाकारलाई दैविक शक्तिप्राप्ति हुने सहभागी कलाकार बताउँछन् । यो नाचको अवधि घट्ने बढ्ने भइरहेको छ । विसं २००७ मा भने नाच सञ्चालन नै हुन सकेन । केही वर्ष पहिलेसम्म आठदेखि १० दिन हुनेमा चार वर्ष पहिलेदेखि १२ दिनसम्म चलिरहेको छ । दशैँ तिहार सकिएर र धान थन्क्याएर पाटनवासी फुर्सदमा हुने समय पारेर नाच सञ्चालन हुने गरेको छ । (रासस)

२६ कत्तिक – डोटीमा ७१५ जना एचआइभी संक्रमितले उपचारका क्रममा नियमित रूपमा एआरटी नामक औषधि सेवन गर्न थालेका छन् । नियमित औषधि सेवन गर्नेहरु फुर्तिलो भई सहज जीवनयापनमा सघाउ पुगेको छ । औषधि सेवन गरे अझै केही समय बाँच्न सकिन्छ भन्ने जानकारी पाएपछि आफूहरु लगातार रुपमा एआरटी नामक औषधि खान थालेको एआरटी औषधि खाइरहेका संक्रमित एक युवाले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “जानअन्जानले गल्ती भयो, सहज जीवनयापन का लागि औषधि खान थालेको छु ।”आर्थिक वर्ष २०७४÷७५ सम्ममा एचआइभी÷एड्सले डोटीमा १११ को ज्यान गएको जिल्ला अस्पताल डोटीले जनाएको छ ।

आव २०७१÷७२ मा एचआइभीले मृत्यु हुनेको सङ्ख्या ८७ रहेकोमा आव २०७३÷७४ मा ९४ पुगेको थियो । जिल्लाका ९३१ संक्रमितमध्ये ७१५ ले एआरटी सेवन गरिरहेको जिल्ला अस्पताल डोटीका डा गिरिश अवस्थीले जानकारी दिनुभयो । आव २०७१÷७२ मा एआरटी सेवन गर्ने ४३१ थिए । आव २०७२÷७३ मा सो संख्या ५१२ पुग्यो । डोटीमा खासगरी कामको सिलसिलामा भारत जाने पुरुषले त्यहाँ गर्ने असुरक्षित यौन सम्पर्कका कारण उनीहरुबाटै एचआइभी संक्रमण हुने गरेको सो क्षेत्रमा काम गर्ने संस्था बताउँछन् ।संक्रमितबाट तिनका श्रीमतीसमेत संक्रमित हुने हुँदा तिनका सन्तानम समेत त्यसको असर परेको बताइन्छ । सुदूरपश्चिम प्रदेशका अछाम, कैलाली तथा डोटीमा एचआइभी संक्रमितको सङ्ख्या अरु जिल्लाभन्दा बढी भएको सरोकारवालाको भनाइ छ । (रासस)

२६ कात्तिक – नेपाल सरकारले रिक्त राजदूतमा चाँडै पदपूर्ति गर्ने भएको छ । मन्त्रिपरिषद्को आइतबारको बैठकले छिमेकी भारतलगायत तीन मुलुकका लागि राजदूत सिफारिश गरेको छ भने अन्य रिक्त राजदूतको पनि चाँडै सिफारिश गरिने परराष्ट्र मन्त्रालयका उच्च अधिकारीले जनाएका छन् । सिफारिश भएका नामबारे संसदीय सुनुवाइ विशेष समितिले सुनुवाइ गर्नेछ । मन्त्रिपरिषद्को बैठकले भारतका लागि नेपाली राजदूतमा कानुनविद् तथा बुद्धिजीवी नीलाम्बर आचार्य, मलेसियाका लागि पूर्वराजदूत उदयराज पाण्डे र संयुक्त अरब इमिरेट्सका लागि मन्त्रालयका सहसचिव कृष्णप्रसाद ढकाललाई सिफारिश गर्ने निर्णय गरेको थाहा भएको छ ।तीन राजदूत नियुक्तिसँगै अब संयुक्त राष्ट्र सङ्घको स्थायी नियोगका आवासीय प्रनितिधि (राजदूत) को सिफारिश हुन बाँकी छ भने केही समयपछि छ मुलुकका राजदूत पद रिक्त हुनेछन् । (रासस)

२६ कात्तिक – बुङ्मतिस्थित आरतीघर ललितपुर महानगरपालिका र गुठी संस्थान मिलेर पुनःनिर्माण गर्ने भएका छन् । भूकम्पका समयमा भत्किएको यो घर भत्कँदा मत्स्येन्द्रनाथको विभिन्न पर्व र धार्मिक क्रियाकलापमा अवरोध पुगेको गुठी संस्थान ललितपुर शाखाका प्रमुख शैलेन्द्र पौडेलले बताउनुभयो । मत्येन्द्रनाथको जात्राका समयमा बाहेक अरु धार्मिक र सांस्कृतिक पर्वका समयमा आरती घरमा आरती गर्ने गरिन्थ्यो । उहाँले भन्नुभयो, “घर चाँडो फर्काएर धर्मकर्ममा कुनै असर दिनु हुँदैन ।” साढे दुईतले घर निर्माणका लागि रु ५० लाख लाग्ने अनुमान गरिएको प्रमुख पौडेलले बताउनुभयो । कार्यालयले विभिन्न स्थानमा छरिएर रहेका मन्दिर, पाटीलगायतका पुरातात्विक र धार्मिक महत्वका वस्तुको संरक्षण गर्दै आएको छ । स्थानीय निकायमा जनप्रतिनिधि आएपछि यी वस्तुको संरक्षणमा स्थानीय सरकारलेसमेत चासो देखाइरहेका छन् । मत्स्येन्द्रनाथसँग सम्बन्धित संरचना मर्मत, सुधार र पुनःनिर्माणमा पनि कार्यालयले स्थानीय निकायसँग सहकार्य गरिरहेको छ । (रासस)

२६ कात्तिक – पनौती नगरपालिका–१ रयाले मानेदोभानका सुरज तामाङले ट्राउट माछापालन गरी मनग्य आम्दानी गर्दै आउनुभएको छ । वैदेशिक रोजगारीबाट फर्कनुभएका तामाङले गाउँमै व्यवसाय गर्न थाल्नुभएको हो । एक दशक अघि तामाङ गाउँकै मानेदोभान बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाद्वारा सञ्चालित ट्राउट माछापालनमा काम गर्नुहुन्थ्यो । अहिले तामाङ आफैँले सहकारी संस्थालाई वार्षिकरूपमा रकम बुझाउने गरी माछापालन गरिरहनुभएको छ । “यहाँ काम गर्न सकेमा विदेशको जतिकै कमाउन सकिन्छ,” उहाँले भन्नुभयो । अहिले हप्तामा ७० देखि ८० किलोसम्म माछा बिक्री हुन्छ । बाह्रैमास माछा उत्पादन तथा बिक्री हुनेगरेको छ । “मासिक रु चार लाखदेखि रु पाँच लाखसम्म आम्दानी हुन्छ,” तामाङले भन्नुभयो ।

तामाङले मलेसियामा दुई वर्ष तथा कोरियामा झण्डै पाँच वर्ष काम गर्नुभयो । तामाङले गाउँमै होटल व्यवसायसमेत सञ्चालन गर्नुभएको छ । माछा बिक्री गर्न होटल सञ्चालन गरेको तामाङले बताउनुभयो । “माछा होटलमै पकाएर खानेको सङ्ख्या बढ्दै गएको छ”, उहाँले भन्नुभयो । माछा प्रतिकिलो रु एक हजार ३०० का दरले बिक्री हुन्छ । सो काममा उहाँका दाजुले सघाउँदै आउनुभएको छ । “वार्षिक साढे दुई टन माछा उत्पादन हुन्छ,” तामाङले भन्नुभयो, “झण्डै पाँच टनको माग आउँछ, यहाँको उत्पादनले पाँच महीना धान्छ ।” उहाँले ६ पोखरीमा माछापालन गर्दै आउनुभएको छ ।यहाँको उत्पादन काठमाडाँैमा समेत बिक्री हुने गरेको छ । माछाका भुरा नुवाकोट, मेलम्ची र ललितपुरको ठोस्ने खोलाबाट ल्याउने गरेको तामाङले बताउनुभयो । माछाको एउटा भुराको मूल्य रु १५ देखि रु २० पर्छ । मानेदोभान बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाका अध्यक्ष श्यामहरि सापकोटा संस्थालाई तामाङले वार्षिक रु दुई लाख ८० हजार बुझाउने गरेको बताउनुहुन्छ । (रासस)

२६ कात्तिक – गलकोट नगरपालिकाका तीन स्थानमा गरिएको प्याराग्लाइडिङको परीक्षण उडान सफल भएको छ । गलकोट– ७ मल्म, राम्चेढुङ्गा–५ हरिचौरको सर्दाखेत तथा ४ नरेठाँटीको सेतीघडेरीमा प्याराग्लाइडिङको परीक्षण उडान सफल भएको हो । गलकोट महोत्सवको अवसर पारेर प्याराग्लाइडिङको परीक्षण उडान गरिएको थियो । चालक दुर्योधन खड्का र निरञ्जन कुँवरले गलकोटको आकाशमा सफलतापूर्वक उडान भरेका थिए । प्याराग्लाइडिङमा चालक खड्काको १० वर्ष र कुँवरको ६ वर्षे अनुभव छ । उडानअघि धावनमार्ग र अवतरणस्थलको सम्भाव्यता अध्ययन गरिएको थियो । परीक्षण उडानका क्रममा मल्मको राम्चेढुङ्गा उत्तम पाइएको चालक खड्काले बताउनुभयो । “तीनै ठाउँको सम्भावना राम्रो छ,” उहाँले भन्नुभयो । भौगोलिक अवस्था, उचाइ, हावाको गतिलगायत कारणले उडान सहज बनेको उहाँको भनाइ छ ।

राम्चेढुङ्गा समुन्द्री सतहदेखि एक हजार नौ सय मिटरको उचाइमा रहेको छ । आवश्यक पूर्वाधार विकास गर्न सकेमा व्यावसायिक रुपमा प्याराग्लाइडिङ शुरु गर्न सकिन्छ । प्याराग्लाइडिङका माध्यमबाट पर्यटन क्षेत्रको प्रवद्र्धन गर्ने उद्देश्यसहित परीक्षण उडान गरिएको वडा नं ७ का अध्यक्ष टीकाबहादुर थापाले बताउनुभयो । “थप अध्ययन र पूर्वाधार विकास गरी प्याराग्लाइडिङ नियमित सञ्चालन गर्ने योजना छ,” उहाँले भन्नुभयो ।सम्भाव्यता अध्ययन र परीक्षण उडानको व्यवस्थापन वडा कार्यालय र राम्चेढुङ्गा पर्यटन विकास केन्द्रले गरेको हो । राम्चेढुङ्गालाई पर्यटकीयस्थलको रूपमा विकास गर्न पूर्वाधार निर्माणको काम अघि बढाइएको छ ।

चालकले करीब १३ मिनेटको उडानपछि गलकोट नगरपालिका–७ बाँस्खोलामा अवतरण गरेका थिए । पहिलो पटक गलकोटमा प्याराग्लाइडिङको परीक्षण उडान गरिएपछि स्थानीयवासी हर्षित छन् । चालकसँगै उडेका गायक दुर्गेश थापाले उडान रोमाञ्चक बनेको प्रतिक्रिया दिनुभयो । “रमणीय दृश्य हेर्दे आफ्नै गाउँको आकाशमा उड्न पाउँदा आनन्दको अनुभूति भयो”, उहाँले भन्नुभयो । उचित पूर्वाधारविनै गरिएको उडान सफल भएपछि स्थानीय व्यवस्थापक पनि खुशी छन् । चालकले प्राकृतिक रूपमै बनेको धावनमार्गबाट उडान भरेका थिए । गलकोट प्याराग्लाइडिङ गन्तव्यको रुपमा पहिचान भएको वडा नं ३ का अध्यक्ष वीरजङ्ग भण्डारीले बताउनुभयो । उहाँकै पहलमा प्याराग्लाइडिङको सम्भाव्यता अध्ययन अघि बढेको थियो । पहिलो उडान वडा नं ५ को सर्दाखेतबाट गरिएको थियो । (रासस)

२६ कात्तिक -मिथिलाञ्चलमा दाजुभाइ तथा दिदीबहिनीको प्रेमको प्रतीक मानिएको सामाचकेवा पर्व आजदेखि शुरु भएको छ ।सामाचकेवा पर्व आज पञ्चमीदेखि शुरु भई दश दिनसम्म चल्नेछ भने एघारौँ दिन पूर्णिमाका दिनमा राति सामाचकेवाको विसर्जन गरी यो पर्वको समापन हुनेछ । दश दिनसम्म मिथिलाञ्चलकी दिदीबहिनी, छोरीबुहारी तथा महिलाले आ–आफ्ना दाजुभाइको दीर्घायुको कामना गर्दै सामा चकेवा खेल्नेछन् । आजको दिन बिहानै मिथिलाञ्चलकी दिदीबहिनीले समूहमा गीत गाउँदै गाउँको खेत तथा भिरमा गएर सामा चकेवा बनाउनका लागि दाजुभाइको हातबाट माटो खनेर ल्याएका छन् भने सो माटोलाई गिलो पारी विभिन्न प्रकारका कलात्मक सामाचकेवा बनाएका छन् ।सामाचकेवा बेलुकासम्म सुकिसकेपछि त्यसमा विभिन्न प्रकारका रङ भरेर सामाचकेवा रङ्गीचङ्गी बनाउने छन् । रङ्गीसकेको सामाचकेवा रातिका बेला रातो रङको बाँसको डालामा राखेर दियो बाली गाउँका प्रत्येक चोक, चौराहा, दोबाटो, चौबाटो, सार्वजनिक स्कूल, धर्मशाला, मन्दिर र छठ घाटमा समेत लगेर १० दिनसम्म गीत, नाच गर्दै चेलीबेटीले सामाचकेवा खेल्नेछन् ।

समूहगतरुपमा चेलीबेटी तथा छोरीबुहारी यस्तो गीत गाउँछन्– ‘गामके अधिकारी तोहे बरका भैया हो, भैया हात दश पोखरी खुनाइ दिय, चम्पा फूल लगाइदिए’ सामाचको सामचको ऐहा हो, ऐहा हो, गुँढ खेतमे भसिया हो”दश दिनसम्म सामाचकेवा खेलेर दिदीबहिनीले एघारौँ दिनमा बिहानै सामाचकेवालाई पुनःबनाउने रङरोगन गर्ने दिनभरि सुकाएर बेलुका सामाचकेवालाई दहीचिउरा खुवाएर सोही सामाचकेवाबाट दाजुभाइको फाँर भराउने तथा दाजुभाइबाट सामाचकेवा फुटाउन लगाएर सामाचकेवालाई बाजागाजा, गीतनादका साथ दिदीबहिनीले गाउँको वनमा जोतिएको खेतमा लगेर विसर्जन गर्ने गर्दछन् । मिथिलाञ्चलकी हरेक दिदीबहिनीले सामाचकेवा पर्वलाई निक्कै मन पराउँछन् भने सामाचकेवा पर्वका बेला सबैले माइतीमा गएर यो पर्व मनाउने इच्छा राख्दछन् । सोहीअनुरुप यस पर्वमा टाढाटाढाबाट दिदीबहिनी सामाचकेवा खेल्नका लागि आ–आफ्ना माइतीमा जाने गर्दछन् ।

मिथिलाञ्चलका विभिन्न पर्वमध्ये भाइबहिनीको प्रेमको प्रतीक मानिएका सामाचकेवा पर्व दाजुभाइ तथा दिदीबहिनी हुनेका लागि निक्कै महत्वपूर्ण मानिन्छ । यस पर्वमा दाजुभाइ तथा दिदीबहिनी नहुनेले टोल छिमेका दाजुभाइ तथा दिदीबहिनीसँग यस पर्वलाई मनाउने गर्दछन् । सामाचकेवा पर्व खेल्नाले दाजुभाइको आयु लामो हुने तथा दिदीबहिनीप्रतिको सम्बन्ध प्रगाढ हुने जनविश्वासअनुरुप तराईको महोत्तरी, सर्लाही, सिरहा, धनुषा, सप्तरी, बारा, पर्सालगायत सीमावर्ती भारतीय जिल्लामा यो पर्व लोकप्रिय रहेको छ भने हर्षोल्लासका साथ यी ठाउँमा यो पर्व मनाउने गर्दछन् । मिथिलाञ्चलमा छठ पर्वको सन्ध्याकालीन अघ्र्य दिनुभन्दा एक दिनपूर्व आजदेखि सामाचकेवा पर्वको आगमन हुन्छ भने छठको तयारीसँगै यस पर्वका लागि पनि दिदीबहिनीले जोरजाम गर्ने गर्दछन् । यस पर्वमा स–साना नानी बढी उत्साहित रहने गर्दछन् भने बूढी आइमाइलेसमेत यस पर्वको रमझममा आफूलाई रमाउन खोजेका हुन्छन् । (रासस)

२५ कात्तिक – अमेरिकाको क्यालिफोर्निया जङ्गलमा लागेको डढेलोमा परी मृत्यु हुनेको संख्या २९ पुगेको अधिकारीहरुले आइतबार जानकारी दिएका छन् । उद्धारकर्ताले डढेलोबाट प्रभावितको उद्धार तथा सहयोगका लागि काम गरिरहेको बताइएको छ । राष्ट्रिय मौसम सेवाले यस हप्ताभर नै कडा हावाहुरी आउने र सुख्खा अवस्था रहने अनुमान गरेका छन् । थप ६ जनाको शव फेला परेपछि मृत्यु हुनेको संख्या २९ पुगेको काउन्टीका प्रहरी अधिकारी सेरिफ कोरी होनेआले पत्रकार सम्मेलनमा बताउनु भएको छ । यसअघि २३ व्यक्तिको मृत्यु भएको बताइएको थियो । खोजी कार्य जारी रहेकाले मृतकको सङ्ख्या अझै बढ्न सक्ने अनुमान गरिएको छ ।

डढेलोका कारण उत्पन्न धुँवाले धेरै माइल टाढासम्म आकाश ढाकेको र सूर्यको प्रकाश मुस्किलले मात्र देखिएको बताइएको छ । भुइँमा आगोको चपेटामा परेका कार डढेर ध्वस्त भएको र आगोको लप्काले बिजुलीका तारमा क्षति पुगेको छ । डढेलो प्रभावित क्षेत्रका हजारौ व्यक्तिलाई उक्त ठाउँ छोडेर अन्यन्त्र जान आह्वान गरिएको छ । बिहीबार बिहान सुरु भएको डढेलो प्रचण्ड गर्मी र हावाहुरीका कारण अत्यधिक चाँडो फैलिएको थियो । डढेलोका कारण अस्पताल, ग्यास स्टेशन, रेष्टुरेन्टलगायत गरी छ हजार ७०० भन्दाबढी भवन क्षतिग्रस्त भएका छन् ।

डढेलो लागेको जङ्गलमा विगत लामो समयदेखि आगो लागिरहेको बताइएको छ । समय समयमा सरकारले आगो निभाएको बताए पनि पूर्णरुपमा जङ्गलको डढेलो नियन्त्रण हुन नसक्दा मानिसको मृत्यु भइरहेको छ ।उद्धारका लागि केही व्यक्तिलाई खटाइएको भएपनि उद्धारको काम सम्भव हुन सकिरहेको छैन । उनीहरुले प्रारम्भिकरुपमा एक अनुसन्धान टोली गठन गरिएको र यसले गरेको प्रारम्भिक अनुसन्धानबाट उनीहरुकै कारण जङ्गलमा डढेलो लागेको र उनीहरुको ज्यान गएको बताएका छन् । (रासस÷एएफपी)

२६ कात्तिक – तिहारमा खेलेको देउसीभैलोबाट सङ्कलित रकमले बागलुङ जिल्लाको बडीगाड गाउँपालिका–२ खर्वाङ बजारमा रु एक लाख १५ हजारमा प्रतीक्षालय निर्माण गरिएको छ ।‘रिभर साइड गल्स’ समूह बडीगाड–२ खर्वाङले गत वर्ष र यस वर्ष खेलेको देउसीभैलो कार्यक्रमबाट सङ्कलन गरेको रकमले सो प्रतीक्षालय निर्माण गरिएको हो । समूहले गत वर्षको देउसीभैलोबाट सङ्कलित रु ५० हजार र ६५ हजार ऋणबाट सो प्रतीक्षालय बनाइएको हो ।देउसीभैलोबाट सङ्कलन गरेको रु ६५ हजार रकमले प्रतीक्षालय निर्माण गर्दाको ऋण चुक्ता गरेको समूहका अध्यक्ष सुनिता कार्कीले बताउनुभयो । “प्रतीक्षालय निर्माणपछि यात्रु तथा विद्यार्थीलाई निकै सहज भएको छ”, खर्वाङ बजार व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष टङ्क भुजेलले भन्नुभयो । देउसीभैलो खेल्ने विद्यालय उमेरका बालिका हुन् । (रासस)

२६ कात्तिक -काठमाडौँ महानगरपालिका–१२ टेकुस्थित पचली भैरव मन्दिर संरक्षण अभावमा जीर्ण बन्दै गएको छ ।विसं २०७२ को भूकम्पले मन्दिरमा क्षति पुगेपछि मन्दिर तथा त्यस आसपास क्षेत्रमा जोखिम बढेको छ । लामो समयदेखि सामान्य मर्मत तथा जीर्णोद्धार हुन नसकेकाले मन्दिरको अस्तित्व अहिले ओझेलमा परेको हो । करीब दुई वर्ष अगाडि मन्दिरको मूर्ति चर्किएको र पुरानो भएर बिग्रिएपछि ललितपुरको प्रयाग पोखरीबाट नयाँ मूर्ति निर्माण गरी प्रतिस्थापन गरिएको थियो । उक्त मूर्ति निर्माण गर्न पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहबाट आर्थिक सहयोग प्राप्त भएको जनाइएको छ । मुलुकमा राजसंस्थाको अस्तित्व कायम रहेको समयमा राजाले पचली भैरवसँग खड्ग साट्ने परम्परासमेत थियो ।

मन्दिरमा रहेको घ्याम्पो आकारको पचली भैरवको मूर्ति दैवी शक्ति सिद्ध गर्न, कुनै पनि शुभकार्य तथा बल प्रयोग गरिने कार्यलाई पूरा गर्न विशेष पूजा गर्ने प्रचलन छ ।विशेषगरी दशैँको समयमा मूर्तिलाई खटमा सजाएर जात्रा निकाल्ने गरिन्छ । मन्दिरबाट नजिकैको दूरीमा मचली भैरवको मन्दिर छ । पचलीको उत्तराधिकारीका रुपमा मचली भैरवलाई लिइएको छ । कामपा–१२ का वडाध्यक्ष विकास डङ्गोलले स्थानीय क्षेत्रका प्राचीन र महत्वपूर्ण सम्पदाको संरक्षण गर्ने परम्परादेखि चलिआएका जात्रापर्वलाई निरन्तरता दिन आवश्यक खर्चको व्यवस्थापन गरिने बताउँदै उक्त मन्दिर चालु आवभित्र जीर्णोद्धार शुरु गरिने जानकारी दिनुभयो । (रासस)

२६ कात्तिक -तनहँुको पर्यटकीय नगरी बन्दीपुरमा कृत्रिम ताल बनाइने भएको छ । पहाडकी रानी नामले परिचित बन्दीपुरको पर्यटन प्रवद्र्धन गर्न मानवनिर्मित ताल बनाउन लागिएको हो । आपतकालीन पानीको भण्डारण, नौलो मौलिक ताल पार्क एवं बस्ती विस्तार गर्ने उद्देश्यसहित पार्क बनाउन लागिएको हो । बन्दीपुर गाउँपालिका–२ र ४, गैराबारीमा बन्ने ताल १५ रोपनी क्षेत्रफलमा फैलिनेछ । तालको नाम ‘बन्दीकापुर ताल’ राखिनेछ । ताल निर्माण गर्न बन्दीपुर गाउँपालिका–४ का अध्यक्ष हरेराम थापाको अध्यक्षतामा समिति गठन गरिएको छ । समितिका अध्यक्ष थापाले ताल निर्माणका सम्बन्धमा बन्दीपुर घर भई हाल जिल्ला बाहिर रहेकासँग छलफल गर्ने तयारी गरिएको जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार लमजुङको बेँसीशहरमा कात्तिक ३० र चितवनमा मङ्सिर १ गते बन्दीपुरेसँग छलफल कार्यक्रम राखिएको छ । समितिले ताल निर्माणका लागि बन्दीपुरेसँग शेयर आह्वान गर्ने तयारीसमेत गरेको थापाले बताउनुभयो ।

करीब रु दुई करोड ५० लाखको लागतमा बन्ने तालका लागि विभिन्न निकायबाट स्रोत जुटाइनेछ । ताल बनाउन शहरी विकास मन्त्रालयबाट बजेट विनियोजन भएको छ । तालको विसं २०६८ साउन ४ गते तत्कालीन उपराष्ट्रपति परमानन्द झाले शिलान्यास गर्नुभएको थियो । निर्माण शुरु भएको दुई वर्षभित्र ताल निर्माण सक्ने लक्ष्य लिइएको छ ।सात रोपनी क्षेत्रफलको सार्वजनिक जग्गा र आठ रोपनी व्यक्तिको जग्गा अधिग्रहण गरी ताल निर्माण गर्न लागिएको समितिका पूर्वअध्यक्ष सुदर्शन प्रधानले जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार जग्गा अधिग्रहण गर्ने कामसमेत शुरु भइसकेको छ । समितिले रु ११ लाखको लागतमा ५ आना जग्गा खरिद गरिसकेको छ । उक्त रकम पनि समितिका सदस्यहरुबाटै उठाइएको उहाँले बताउनुभयो । उक्त ताल वरिपरि होटलसमेत खोल्ने योजना बनाइएको छ । साथै तालमा पौडी प्रशिक्षण, डुङ्गा व्यवसायलगायत सञ्चालन गरिनेछ । तालमा पानीको व्यवस्था गर्न रानीवन र गुरुङ्चे डाँडामा ठूला–ठूला ट्याङ्की बनाइनेछ ।

महोत्सव तयारी अन्तिम चरणमा यही कत्तिक ३० देखि दमौलीमा शुरु हुन गइरहेको तेस्रो आदिवासी जनजाति तनहुँ सांस्कृतिक एवं पर्यटन महोत्सवको तयारी अघि बढाइएको छ । महोत्सवको ९० प्रतिशत तयारी पूरा भएको नेपाल आदिवासी जनजाति महासङ्घ जिल्ला समन्वय परिषद्का अध्यक्ष बसुन्धरा घर्तीले जानकारी दिनुभयो ।रमाइलो मेलाको सामग्री जडान, स्टलको छाना राख्ने काम तीव्रसाथ भइरहेको छ । ‘प्रचारप्रसारका व्यानर, पम्प्लेट टाँस्ने काम अन्तिम चरणमा पुगेको छ । उहाँले भन्नुभयो, “प्रवेशद्वार पूर्व मुग्लिन पुल र पश्चिम दुलेगौँडामा व्यानर टाँगिसकिएको छ । जिल्लाका भिन्न भागमा पनि व्यानर र गेट निर्माण भइसकेको छ ।” परिषद आयोजना तथा विभिन्न जातीय सङ्गठनको सहआयोजनामा हुने महोत्सवमा विभिन्न प्रतियोगिता हुने बताइएको छ ।

महोत्सवलाई पृथकता दिन महोत्सव अवधिमा दोहोरी गीत प्रतियोगिता, व्याडमिन्टन र कराँते प्रतियोगिता हुने भएको परिषद्का सचिव एवं महोत्सवका प्रवक्ता नन्दु थापामगरले बताउनुभयो । महोत्सवबाट हुने मुनाफाले आदिवासी जनजातिको सङ्ग्राहलय बनाउने मुख्य उद्देश्यअनुरुप महोत्सवको आयोजना गरिएको हो । महोत्सवमार्फत् जिल्लाको धार्मिक, जैविक एवं सांस्कृतिक विविधताको संरक्षण गरी पर्यटन एवं सांस्कृतिक क्षेत्रको प्रवद्र्धन गर्दै जिल्लाभित्र आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकलाई आकर्षित गर्ने आयोजकको लक्ष्य छ । महोत्सवमा सांस्कृतिक प्रर्दशनी, सांस्कृतिक नमूनाग्राम भ्रमण, कृषि प्रदर्शनी, हस्तकला प्रदर्शनी, जलबिहार गर्ने व्यवस्था गरिएको मिलाइएको छ । महोत्सवमा विभिन्न आदिवासी जनजातिका खाना, आदिवासी जानकारीका स्टल, आदिवासी जनजाति सम्बन्धी पुस्तक प्रदर्शनी, कृषि उत्पादन बिक्री तथा प्रर्दशनका कक्ष, विभिन्न व्यापारिक सामग्रीका प्रदर्शनी तथा बिक्री, कम्पयुटर, सञ्चार, शैक्षिक प्रदर्शनी र बिक्रीकक्षलगायतका गरी २३० कक्ष रहनेछन् । (रासस)

२६ कात्तिक -श्रद्धा, निष्ठा र लोकआस्थाको पर्व छठका ब्रतालुले आज पर्वको दोस्रो दिन ‘खरना’ विधिको तयारी गरेका छन् । कात्तिक शुक्ल चौथीका दिन हिजो ‘नहाय–खाय’ विधिबाट पर्व शुरु गरेका ब्रतालुले आज पर्वको दोस्रो दिन ‘खरना’ विधिको तयारी गरेका हुन् ।चार दिनको यो पर्वको दोस्रो दिन अर्थात् खरनाका दिन दिनभरि उपवास बसेर बेलुका चन्द्र दर्शन गरिसकेपछि माटोको नयाँ चुल्हो र माटाकै भाँडामा सख्खर, दूध र चामलको खीर पकाइ केराको पातमा राखेर छठी मातालाई चढाएर ब्रतालु र परिवारका अन्य सदस्यले प्रसादको रुपमा खाने गर्छन् । आज दिनभरि उपवास गर्ने ब्रतालुले सूर्यास्तपछि चन्द्रदर्शन गरेर आज यो विधि सम्पन्न गर्नेछन् । यसअघि आइतबार नै ब्रतालुले पर्वको पहिलो दिन ‘नहाय–खाय’ (पवित्र स्नान गरेर शुुद्ध खानेकुरा खाइने) विधि सम्पन्न गरिसकेका छन् ।

पर्वको तेस्रो दिन सूर्य उपाशनाको निराहार ब्रत बसेर ब्रतालुले जलाशयमा पुगेर अस्ताउँदो सूर्यलाई पहिलो अघ्र्य दिनेछन् । यसलाई मिथिला क्षेत्रमा ‘सझुका अरख’ भन्ने गरिएको छ । त्यसैगरी सप्तमीका दिन बिहान ब्रतालुले उदाउँदा सूर्यलाई दोस्रो अघ्र्य दिएर पर्व समापन गर्ने मैथिल चलन छ । यसलाई मिथिलामा ‘भोरका अरख’ भनिन्छ ।छठ पर्वमा बनाइएका प्रसाद ठकुवा, भुसुवासहितका मिष्ठान्न परिकार इष्टजनलाई घरमै बोलाएर ख्वाउने र आफन्त नातेदारकहाँ पु¥याउन जाने मैथिल परम्परा छ । पर्वमा श्रद्धा र निष्ठाको निकै ख्याल गरिन्छ । अघ्र्य दिने पूजा सामग्रीमा बनाइने ठकुवा, भुसुवासहितका मिष्ठान्न परिकार ढिकी–जाँतोमा कुटिएको, पिसिएको पिठोबाटै तयार गरिन्छ । पर्वमा अघ्र्य दिने पवित्र जलासय किनारमा चित्र्ताकर्षक घाट बनाइने र सरसफाइ गरिने कामलाई महत्वका साथ लिने गरिएको छ ।केही वर्ष पहिलेसम्म मधेसीमूलका हिन्दूहरुले मात्र मनाउँदै आएका यो पर्व अब पर्वतेमूलका हिन्दू र इस्लाम धर्मावलम्बीहरुले समेत धुमधामसँग मनाउन थालेपछि छठ पर्व साझा पर्व बन्दै गएको मिथिला क्षेत्रका बुद्घिजीवी बताउँछन् । पर्वमा सबै धर्र्म, संस्कृति र वर्ग सामेल हुने हुनाले यो पर्व मिथिला लोकसंस्कृतिको अभिन्न अङ्ग बनेको बर्दिवास जनता बहुमुखी क्याम्पसका प्राचार्य (क्याम्पस प्रमुख) तोपबहादुर ठकुरीको भनाइ छ । (रासस)

२६ कात्तिक – जुवातास खेलिरहेको अवस्थामा प्रहरीले रामपुर नगरपालिका–६ विजयपुरमा गए राति रु एक लाख २५ हजारसहित सात जुवाडेलाई पक्राउ गरेको छ । स्थानीयवासी पदमबहादुर मल्लको घरमा जुवातास खेलिरहेको अवस्थामा इलाका प्रहरी कार्यालय रामपुरको टोलीले मल्लसहित नेत्रप्रसाद भट्टराई, खेमराज भण्डारी, देव सेन, दुर्गाबहादुर घर्ती, हेमराज थापा र भेषबहादुर शाहलाई प्रक्राउ गरेको हो । जिल्ला प्रहरी कार्यालयले जुवातास नियन्त्रण अभियानअन्तर्गत तिहारमा ७८ जुवाडेलाई पक्राउ गरी आवश्यक कानुनी कारवाही गरेको छ । प्रहरीले यस क्रममा रु ११ लाख २७ हजार बरामद गरेको छ ।

प्रहरी नायव उपरीक्षक दुर्गाराज रेग्मीका अनुसार कात्तिक १२ गतेदेखि २३ गतेसम्म जिल्लाको भरतपुर, रत्ननगर र खैरहनीबाट कौडा र तास खेल्दै गरेको अवस्थामा उनीहरुलाई पक्राउ गरिएको हो । कात्तिक १२ गतेबाट २३ गतेसम्म जिल्लाको भरतपुर, रत्ननगर र खैरहनी क्षेत्रबाट कौडा र तास खेल्दै गरेका जुवाडे पक्राउ परेका हुन् । पक्राउ परेका उपर मुलुकी अपराध (संहिता) ऐन २०७४ को परिच्छेद ५ को दफा १२५ अनुसार कारवाही गरिनेछ । सुर्खेत जिल्ला प्रहरी कार्यालयले दशैँ र तिहारको अवधिमा ७७ जुवाडेलाई पक्राउ गरेको छ । यस क्रममा रु १० लाख ५१ हजार समेत बराबद गरेको प्रहरी नायब उपरीक्षक प्रदीपबहादुर क्षेत्रीले जानकारी दिनुभयो । प्रहरीले तिहारको समयमा जुवा खेल्ने ७० जुवाडेलाई पक्राउ गरेको छ । रुपन्देहीको बुटवल, भैरहवा, मणिग्राम, ड्राइभरटोल, खैरेनी लगायतका स्थानबाट उनीहरुलाई पक्राउ गर्नुका साथै रु १७ लाख ७० हजार बरामद गरेको छ । रु ५० हजारभन्दा बढीको जुवा खेल्ने जुवाडेमाथि मुद्दा चलाइएको इलाका प्रहरी कार्यालय बुटवलका प्रहरी नायब उपरीक्षक डिल्लीबहादुर मल्लले जानकारी दिनुभयो ।

२६ कात्तिक – पर्यटकीय नगरी सौराहालाई केन्द्रविन्दु मानेर जिल्लाको समग्र पर्यटकीय क्षेत्र जोड्ने गरी थालिएको गुरुयोजना निर्माणको काम अन्तिम चरणमा पुगेको छ । आगामी २० वर्षमा सौराहासहित जिल्लाका पर्यटकीय गन्तव्यस्थलहरूको विकास कार्यलाई गुरुयोजनामा समावेश गरिएको छ ।क्षेत्रीय होटल सङ्घ सौराहाका अध्यक्ष सुमन घिमिरेले दुई वर्षअघि थालिएको गुरुयोजना निर्माणको काम फागुन ७ गते सार्वजनिक गर्ने तयारी गरिएको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार सौराहा आउने पर्यटकको बसाई लम्ब्याउने गरी पर्यटकीय पूर्वाधारको विकास गर्ने विषयमा गुरुयोजना केन्द्रित भएको छ । आउँदो ५, १०, १५ र २० वर्षमा के–कस्ता काम गर्ने भन्ने विषय गुरुयोजनामा समावेश गरिएको छ ।

क्षेत्रीय होटल सङ्घका महासचिव राममणि खनालका अनुसार पर्यटन बोर्ड र क्षेत्रीय होटल सङ्घको संयुक्त लगानीमा करीब रु २० लाख खर्च गरेर गुरुयोजना निर्माण गरिएको हो । सो क्रममा विभिन्न सरोकारवाला निकायसँग विस्तृत छलफल गरिएको छ ।गुरुयोजनामा चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज र मध्यवर्ती क्षेत्रमा गरिने पर्यटकीय गतिविधिको विस्तार, पर्यटकीय क्षेत्रमा पूर्वाधार विकास, पानीसँग सम्बन्धित क्रियाकलापको विकास, स्वदेशी र विदेशी क्षेत्रमा यहाँको पर्यटकीय महत्वको प्रचारप्रसारलगायतका विषय समावेश गरिएका छन् ।

माउण्टेन हेरिटेज प्रालिले गुरुयोजना निर्माणको काम गरिरहेको छ । प्रालिका विज्ञ विश्व सुवेदीका अनुसार सौराहा क्षेत्र शहरीकरण हुँदै गएकाले पर्यापर्यटनतर्फ लैजानुपर्ने गुरुयोजनामा उल्लेख छ । सौराहाका होटलमा प्रकृतिसँग मिल्दाजुल्दा एकै खालका रङ्ग प्रयोग गर्ने, हरियाली बढाउने जस्ता विषय गुरुयोजनामा उल्लेख छ ।गुरुयोजनामा चितवनको प्रवेशद्वार सौराहालाई मानेर उकालो पदयात्राका लागि उपरदाङगढी, सिराइचुलीजस्ता पहाडी क्षेत्र, धार्मिक पर्यटनका लागि देवघाट, मौलाकालिका, कृषि र पर्यापर्यटनका लागि माडी क्षेत्र, सूर्याेदय र दुर्लभ वन्यजन्तु अवलोकनका लागि सौराहासँगै पटिहानी, जगतपुर र मेघौली क्षेत्रको विकास गर्नुपर्ने उल्लेख छ ।

सुवेदीले गुरुयोजनाअनुसार काम गर्न सकेमा चितवनमा पर्यटकको बसाई लम्बिने र यहाँको पर्यटकीय क्षेत्रको विकास हुने बताउनुभयो । हाल वार्षिक दुई लाख हाराहारी पर्यटक चितवन आउने गर्दछन् । यो सङ्ख्यालाई पाँच लाख पु¥याउने गरी गुरुयोजना निर्माण गरिएको छ ।जिल्लामा १५० भन्दा बढी पर्यटकीय होटल रहेका छन् । तीमध्ये सौराहामा ११० रहेका छन् । पछिल्लो समय जिल्लामा होटल थप्ने क्रम बढ्दै गएको छ । (रासस)

२६ कात्तिक – सिरहाको लहान नगरपालिकामा बालिका र युवतीमाथि सामूहिक बलात्कार भएको छ । गत कात्तिक २३ गते भाइटीकाको राति लहान नगरपालिका–२२ मा लक्ष्मीपुर पतारी गाउँपालिका–२ की १५ वर्षीया बालिका र २० वर्षीया युवतीमाथि सात युवकको समूहले सामूहिक बलात्कार गरेका हुन् । पीडित बालिका र युवतीको लहानस्थित रामकुमार उमाप्रसाद अस्पतालमा स्वास्थ्य परीक्षण गरी अभिभावकको जिम्मा लगाइएको इलाका प्रहरी कार्यालय लहानका प्रहरी नायब उपरीक्षक राजेश थापाले जानकारी दिनुभयो ।

बलात्कार घटनामा संलग्न रहेका सातै जना फरार रहेको र उनीहरूको विशेष प्रहरी परिचालन गरी तीव्रगतिमा खोजतलास भइरहेको प्रहरी नायब उपरीक्षक थापाले बताउनुभयो । उक्त घटनामा संलग्न रहेका तीन जनाको नाम खुलेको र चार जनाको नाम नखुलेको प्रहरीको भनाइ छ ।लहानका हरि चौधरीले मेरो बर्थ डे हो बर्थ डे पार्टीमा आउनुप¥यो भनी बोलाएको र उनको घरमा पुगेका बेला आफूहरुमाथि सामूहिक बलात्कार भएको पीडित युवतीले बयान दिएको प्रहरी नायब उपरीक्षक थापाले जानकारी दिनुभयो ।

अवैध समानसहित मोटरसाइकल बरामद प्रहरीले सिरहा नगरपालिकाको माडरबाट करीब रु एक लाख मूल्य बराबरको अवैध सामानसहित मोटरसाइकल बरामद गरेको छ । जिल्ला प्रहरी कार्यालय सिरहाबाट खटिएको प्रहरीको टोलीले भारतबाट मोटरसाइकलमा अवैध रुपमा ल्याउँदै गरेको अवस्थामा रहर दाल, चिप्स, फर्चुन तेल, मसाल तेल, मखन, रजनीगन्धा, पानपरागलगायतका सामान बरामद गरेको हो । बरामद गरिएको सामान आवश्यक कारवाहीका लागि जिल्ला भन्सार कार्यालय माडरमा बुझाइने प्रहरीले जनाएको छ । (रासस)