१२ वैशाख- पातारासी गाउँपालिका– ५ की ८५ वर्षीया लाउरी बुढाले बुधबारदेखि सञ्चालन भएको दुईदिने निःशुल्क स्वास्थ्य शिविरमा आफ्नो स्वास्थ्य परीक्षण गर्नुभयो । उहाँको स्वास्थ्य परीक्षण गर्दा पाठेघरमा समस्या देखियो । उहाँले भन्नुभयो, “सधँै गनाउने सेतोपानी झर्ने, ढाड दुख्नेजस्ता लक्षण देखिएकाले स्वास्थ्य परीक्षण गर्दा पाठेघरमा समस्या देखियो ।” त्यस्तै अर्का स्थानीय ६५ वर्षीया काली बुढाको पनि स्वास्थ्य परीक्षणमा पाठेघरकै समस्या देखियो ।

गाउँपालिकाका स्वास्थ्य उपसंयोजक रतन बुढ्थापाका अनुसार निःशुल्क उपचारसहितको स्वास्थ्य परीक्षणमा यहाँका अधिकांश महिलाको पाठेघरमा समस्या देखिएको छ । उहाँले भन्नुभयो, “महिलाको पाठेघरमा समस्या देखिनुको प्रमुख कारण भनेको कलिलै उमेरमा विवाह गर्नु, प्रजनन अङ्ग परिपक्व नहुँदै बच्चा जन्माउनु, बढी बोझिला काम गर्ने र पोषणयुक्त खानाको आभाव नै हो ।”उहाँका अनुसार यहाँको घरदैलोमै निःशुल्क स्वास्थ्य परीक्षण गरी महिलाका पाठेघरमा देखिएका समस्याका विषयमा औषधि उपचारदेखि जटिल समस्या देखिएका महिलालाई सुविधा सम्पन्न अस्पतालमा पठाउने व्यवस्था गरिएको छ ।

स्वास्थ्यमा समस्या पर्ने भएकाले पनि बाल विवाहविरुद्ध अभियान सञ्चालन गर्नुपर्ने अवस्था आएको उहाँको भनाइ छ । “बाल विवाह गर्ने र प्रजनन अङ्ग परिपक्व नभएरै बच्चा जन्माउनाले महिलाको पाठेघरमा बढी समस्या देखिने गरेको छ”, उहाँले भन्नुभयो, “स्वास्थ्य शिविरमा स्वास्थ्य परीक्षण गर्ने अधिकांश महिलाका पाठेघरमा समस्या देखिएको छ । बाल विवाहले अर्काे समस्या पनि देखिएको छ ।” उमेर नपुगेरै बालविवाह गर्ने र पछि सम्बन्धविच्छेद पनि हुने गरेको उहाँको भनाइ छ ।
जुम्ला सदरमुकाम खलङ्गादेखि पूर्वी भेगमा पर्ने गाउँपालिकाले घरदैलोमै विशेषज्ञसहितकोे निःशुल्क स्वास्थ्य शिविर सञ्चालन गरेको हो । कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान शिक्षण अस्पताल जुम्लाका चिकित्सक बुनेशकुमार बादलसहितको दर्जन स्वास्थ्यकर्मीको टोली र औषधि घरदैलोमै पु¥याएर निःशुल्क स्वास्थ्य शिविरमार्फत सेवा दिइएको हो । गाउँपालिकाद्वारा आयोजना गरिएको निःशुल्क स्वास्थ्य शिविरमा आँखा, कान, दाँत, हाडजोर्नी, छाला र स्त्री रोगसम्बन्धी जाँच गरिएको छ । शिविरको पहिलो दिनमै ५०० को स्वास्थ्य परीक्षण गरिएको छ ।

गाउँमै विशेषज्ञसहितको स्वास्थ्य सेवा पाएपछि स्थानीय खुशी भएको गाउँपालिका–४ डोलकाटीका लक्ष्मण बुढाले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “स्वास्थ्य संस्थामा औषधि अभाव र विशेषज्ञ चिकित्सकको सेवा नदेखेका स्थानीयले सहजै स्वास्थ्य सेवा पाएपछि हामी अत्यन्त खुशी छौँ ।”पटकपटक गाउँपालिका बाहिर वा कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान शिक्षण अस्पताल जुम्लाबाट विशेषज्ञ चिकित्सक ल्याएर निःशुल्क स्वास्थ्य शिविरमार्फत स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्ने गाउँपालिकाको योजना रहेको अध्यक्ष बोहोराले बताउनुभयो । (रासस)

११ वैशाख -आँखाको उपचारमा सेवा सुविधा विस्तार हुँदै गएपछि यहाँका लब्धप्रतिष्ठित एवं धनाढ्य पनि उपचारका लागि बाहिर जान छाडेका छन् । नेपाल नेत्रज्योति सङ्घले यहाँ सञ्चालन गरेको भरतपुर आँखा अस्पतालमा आँखाका सबै खालका उपचार हुन थालेपछि बाहिर जानेको सङ्ख्या घट््््न थालेको हो ।विगतका वर्षमा यहाँका धनाढ्य, व्यावसायिक घरानाका व्यक्तिहरु, पहुँचवाला, उच्च पदमा आसिन व्यक्तिहरु आँखाको उपचारका लागि काठमाडौँ र विदेशसम्म जाने गर्दथे । तर अहिले आँखाको उपचारका लागि भारतसँगै काठमाडौँ लगायतका महत्वपूर्ण शहरबाट यहाँ बिरामी आउन थालेका हुन् ।

उद्योग वाणिज्य सङ्घ चितवनका पूर्वअध्यक्ष के एल भूषण यहाँको सुविधा काठमाडौँभन्दा राम्रो भएपछि यहीँ एउटा आँखाको शल्यक्रिया गरेको बताउनुहुन्छ । देब्रे आँखाको मोतियाविन्दुको शल्यक्रिया काठमाडौँमा गर्नुभएका भूषणले दाहिने आँखाको मोतियाविन्दुको शल्यक्रिया चितवनमै गर्नुभएको हो । उहाँ जिल्लाका ठूला व्यवसायी हुनुहुन्छ । प्रदेश नं ३ सदस्य घनश्याम दाहालले दाहिने आँखाको मोतियाविन्दुको शल्यक्रिया यहीँ गर्नुभयो । यही वैशाख १३ गते देब्रे आँखाको शल्यक्रिया गर्ने तयारीमा हुनुहुन्छ । उहाँले भन्नुभयो, “आँखाको उपचारका लागि बाहिर जानुपर्दो रहेनछ ।” इञ्जिनीयर शरद गोपाल न्याच्यौ आफूले अघिल्लो दिन आँखा देखाएर भोलिपल्टै मोतियाविन्दुको शल्यक्रिया गरेको बताउनुहुन्छ । आँखाको उपचारका लागि चितवनबाट बाहिर जानु नपर्ने अवस्था भरतपुर आँखा अस्पतालले बनाएको आफूले पाएको उहाँले बताउनुभयो ।

कम खर्चमा घरमै बसेर उपचार गर्न पाइने भएपछि सबैको आँखाको उपचारको रोजाइ भरतपुर बनेको उहाँले बताउनुभयो । जिल्लाका वरिष्ठ पत्रकार ईश्वर जोशीले हालै मात्र मोतियाविन्दुको शल्यक्रिया भरतपुर आँखा अस्पतालमा गर्नुभएको छ । अस्पतालमै भेटिनुभएका जोशीले घर नजिकै उच्चस्तरको सेवा पाएको बताउनुभयो । निजी क्षेत्रको नभएर समुदायको अस्पतालले विशिष्ट किसिमको सेवा दिन थालेपछि जिल्ला, छिमेकी जिल्ला र भारतीय भूमिबाट आउने बिरामी लाभान्वित भएका छन् । आँखा उपचारमा झण्डै तीन दशकको अनुभव सङ्गाल्नुभएका वरिष्ठ रेटिना विशेषज्ञ प्रा डा रघुनन्दन बेन्जुको नेतृत्वमा आठ विशेषज्ञ चिकित्सकले अस्पतालमा उपचार गराउँदै आएका छन् ।

नेपाल नेत्रज्योति सङ्घका प्रदेश नं ३ का संयोजक चीजकुमार मास्के बेन्जु रेटिनाको क्षेत्रमा नेपालको अग्रणी चिकित्सक भएको बताउनुहुन्छ । उहाँसँग उपचार गर्न काठमाडौँ लगायतका क्षेत्रबाट समेत बिरामी भरतपुर आउने गरेको मास्केले बताउनुभयो । डा बेन्जुले भरतपुर अाँखा अस्पतालले नानी प्रत्यारोपणसहित सबै खालका विशेषज्ञ सेवा दिँदै आएको बताउनुभयो । आँखाको उपचारका लागि बाहिर जान नपर्ने उहाँको दावी छ । सङ्घका सभापति एवं आँखा अस्पतालका अध्यक्ष कृष्णराज धरेल दक्ष जनशक्ति, अत्याधुनिक उपकरण, समुदायको सहयोग र सहानुभूति लगायतका कारण भरतपुर आँखा अस्पताल स्तरीय सेवा दिन सक्षम भएको बताउनुभयो ।

विगतका वर्षमा सङ्घकै सदस्य आँखाको उपचारका लागि बाहिर जाने गरे पनि पछिल्ला वर्षमा बाहिरबाट समेत बिरामी आउने क्रम बढेर गएको उहाँले बताउनुभयो । धरेलले आजभोलि उपचारका लागि यहाँका धनाढ्य, सांसद, चिकित्सक, इञ्जिनीयर लगायतका समाजका प्रतिष्ठित व्यक्तिसमेत आउने क्रम बढेर गएपछि आफूहरु उत्साहित बनेको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार अस्पताल र यसका सेवा केन्द्रमार्फत वर्षमा एक लाख ७६ हजार बढी बिरामीको उपचार गरिँदै आएको छ । अस्पतालले झण्डै छ हजार जनाको शल्यक्रिया गर्ने गरेको छ ।भरतपुर आँखा अस्पताल सञ्चालक समितिका सदस्य केशव अधिकारी अस्पतालले उपचारसँगै अध्यापन, अनुसन्धान र जनचेतनामूलक कार्यक्रम गर्दै आएको बताउनुहुन्छ । (रासस)

११ वैशाख- पोखरा बागलुङ (भूपि शेरचन) राजमार्गमा १८ वर्षदेखि एक दृष्टिविहीनले ओखलमा टिमुर र खुर्सानी कुटेर व्यापार गर्दै आउनुभएको छ । अन्नपूर्ण गाउँपालिका–३ का ५० वर्षीय अमृत तुलाचनले विसं २०५८ देखि उक्त व्यापार गर्दै आउनुभएको हो । क्षयरोगका बिरामी उहाँले नौ वर्षसम्म नियमित औषधि खानुहुन्थ्यो । विस्तारै औषधिको असरले उहाँको दृष्टिशक्ति गुम्न पुगेको तुलाचनले बताउनुभयो । एक छोरा, दुई छोरीका बुबा उहाँले सोही समस्याका कारण ५ कक्षाको मात्रै अध्ययन गर्नुभएको छ । “शुरुका दिनमा छरछिमेकको घरमा खुर्सानी मसला कुट्दै आएको थिएँ । २०५८ मा राजमार्गमा होटल खुल्दै गएपछि आफैँले टिमुर र खुर्सानी बेच्न थालेको हुँ ।” उहाँले भन्नुभयो । बागलुङ–पोखरा राजमार्गमा लुम्ले कृषि अनुसन्धान केन्द्रको मुलगेट अगाडि रहेको दाजुको होटलबाट उहाँले व्यापारको शुरुआत गर्नुभयो ।

बिहान ५ बजेदेखि दिउँसो १ बजेसम्म दैनिक आठ घण्टा ओखलमा निरन्तर टिमुर खुर्सानी कुटेर धुलो बनाउँदै आउनुभएको छ । पोखरा–बागलुङ राजमार्गमा उनको होटलमा खाजा खाना आउनेदेखि बाटोमा हिँड्दा देख्नेसम्म उहाँका ग्राहक छन् । नेपाल दृष्टिविहीन सङ्घ कास्कीको कार्यसमिति सदस्यसमेत रहनुभएका तुलाचनले सरकारले अपाङ्गता भएकालाई पनि विभिन्न रोजगारमूलक अवसर प्रदान गर्दै आएको भन्दै सबैले आफ्नो सीप र क्षमताअनुसारको काम गरेर आत्मनिर्भर हुन आग्रह गर्नुहुन्छ । (रासस)

April 23(- With a change in weather, patients’ flow has increased in several health facilities in Baitadi, according to health workers. The number of patients with various seasonal health issues including fever, flu and diarrhea has soared in the district, said District Hospital, Baitadi’s health assistant Khemraj Bhatta. Children are affected the most. The hospital alone receives some 100 patients with seasonal health problems on a daily basis, he said. Similarly, data of the Kesharpur Primary Health Center, Melauli shows that some 70 patients on an average were visiting the health facility each day.

In comparison to earlier days, there is a rise in the figure of patients suffering from fever and diarrhea these days, Center’s health assistant Mukesh Kant Dayal said. In addition, it presently experiences a shortage of medicines. The center’s dispensary has less than 50 percent stock. As per the federal provision, the local government (municipality office) has to purchase the medicines and supply to the district hospital but, the local government is yet to call a bid towards that end. Respective district hospital is required to distribute 58 sorts of medicines free of cost as the government pays a premium for them. Health professionals advise people to be conscious about their food habit and sanitation and drink plenty of water to shield themselves from seasonal health problems.RSS)

१० वैशाख-मौसममा आएको परिवर्तनसँगै बैतडीका विभिन्न स्वास्थ्य संस्थामा बिरामीको चाप बढ्न थालेको छ । जिल्ला अस्पताल बैतडीमा दैनिक बिरामीको चाप बढ्दै गएको अस्पतालका स्वास्थ्य सहायक खेमराज भट्टले जानकारी दिनुभयो ।मौसमी ज्वरो, रुघाखोकी, झाडापखालालगायतका बिरामीको सङ्ख्या बढेको उहाँले बताउनुभयो । यी रोगबाट अन्यको तुलनामा बालबालिका बढी प्रभावित भएको उहाँले उल्लेख गर्नुभयो । अस्पतालमा दैनिक १०० को हाराहारीमा बिरामी आउने गरेको भट्टले जानकारी दिनुभयो ।

यस्तै केशरपुर प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र मेलौलीमा पनि दैनिक ७० को हाराहारीमा बिरामी आउने गरेको स्वास्थ्य सहायक मुकेशकान्त दयालले जानकारी दिनुभयो । पहिलाको तुलनामा आजभोलि ज्वरो, झाडापाखालालगायतका बिरामी बढेको तर प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्रमा औषधिको अभाव रहेको उहाँले बताउनुभयो । मेलौली नगरपालिकाले औषधिका लागि बोलपत्र आह्वान गर्न नसक्दा औषधि अभाव भएको दयालले बताउनुभयो । सरकारले प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्रबाट ५८ प्रकारका औषधि निःशुल्क वितरण गर्ने भए पनि आधा औषधि पनि नभएको उहाँले बताउनुभयो केन्द्रमा औषधि नहुँदा बिरामी मर्कामा परेका छन् । मौसम परिवर्तन भएसँगै स्वास्थ्यमा विभिन्न समस्या आउनसक्ने भएकाले खानपिनमा ध्यान दिनुपर्नेमा स्वास्थ्यकर्मीले जोड दिएका छन् । यो समयमा प्रशस्त मात्रामा पानी पिउनुपर्ने, सरसफाइमा ध्यान दिनुपर्ने उनीहरुको भनाइ छ । (रासस)

१० वैशाख-विपी कोइराला मेमोरियल क्यान्सर अस्पतालमा गठित क्यान्सर सेवा समाजलाई चितवन इँटा उद्योग व्यवसायी सङ्घले शववाहन हस्तान्तरण गरेको छ । सङ्घका अध्यक्ष नारायणप्रसाद सापकोटाले सोमबार एक समारोहका बीच शववाहनको साँचो अस्पतालका कार्यकारी निर्देशक विजयचन्द्र आचार्यलाई हस्तान्तरण गर्नुभएको हो । सोही अवसरमा आचार्यले क्यान्सर सेवा समाजका अध्यक्ष चिजकुमार मास्केलाई साँचो हस्तान्तरण गर्नुभएको थियो । अस्पतालको नाममा रहने शववाहनले आजदेखि सेवा शुरु गर्नेछ । सङ्घले रु १० लाख १२ हजार ४०० मा खरीद गरेको शववाहनले क्यान्सर अस्पतालसँगै जिल्लामा सेवा दिनेछ । सङ्घका अध्यक्ष सापकोटाका अनुसार जिल्लामा रहेका दुई शववाहनले मात्रै जिल्लामा विभिन्न कारणबाट मृत्यु भएकालाई अन्त्येष्टिका लागि लैजान असहज भइरहेका बेला सङ्घले शववाहन प्रदान गरेको बताउनुभयो ।

टाटा सुमो मोडलको सो शववाहन खरीदका लागि सरकारले भन्सार छुटको व्यवस्था मिलाएको थियो । एम्बुलेन्सको रूपमा ल्याइएको सो गाडीलाई यहाँ ल्याएर मर्मतसम्भार गरी शववाहनको रूपमा परिणत गरिएको हो । कार्यक्रममा प्रदेश नं ३ का प्रदेशसभा सदस्य घनश्याम दाहाल, अस्पतालका कार्यकारी निर्देशक आचार्य, क्यान्सर सेवा समाजका अध्यक्ष मास्केलगायतले बोल्नुभएको थियो । कार्यक्रममा विभिन्न सामाजिक सङ्घ संस्थाका प्रमुख एवं प्रतिनिधि सहभागी रहेका थिए । जिल्लामा हाल शववाहनको पर्याप्तता नहुँदा शव एम्बुलेन्स र निजी सवारीमा बोक्नुपर्ने बाध्यता रहेको छ ।

जिल्लाका पाँच र ललितपुरको एउटा रोटरी क्लबले यहाँ निर्माण गर्न लागेको स्पाइनल इञ्जुरी हस्पिटल तथा पुनःस्थापना केन्द्रका लागि स्थानीय उदयकुमार पियाले रु तीन करोड प्रदान गर्ने हुनुभएको छ । सोमबार साँझ यहाँ आयोजित एक कार्यक्रममा उहाँले रोटरी क्लबका तर्फबाट चितवन रोटरी क्लबका अध्यक्ष कपिलबाबु खनाललाई रु ५० लाखको चेक हस्तान्तरण गर्नुभएको छ । सोही समारोहमा केन्द्र स्थापनाका लागि विभिन्न चरणमा रु तीन करोड उपलब्ध गराउने विषयमा सम्झौतापत्रमा पनि हस्ताक्षर भएको छ ।केन्द्रको सोमबारै पियाले शिलान्यास गर्नुभएको थियो । भरतपुर महानगरपालिकाले भोगचलनका लागि उपलब्ध गराएको वडा नं ३ सानो मझुवा नगरवनमा केन्द्र निर्माण गरिँदैछ । पिया भरतपुर महानगरपालिका वडा नं ३ नारायणगढ निवासी हुनुहुन्छ ।

सो परियोजनाको नेतृत्व चितवन रोटरी क्लबले गरेको हो । यससँगै जिल्लामा रहेका रोटरी क्लब अफ रत्ननगर, रोटरी क्लब अफ नारायणगढ, रोटरी क्लब अफ नारायणी मिड टाउन, रोटरी क्लब अफ भरतपुर र ललितपुरको रोटरी क्लब अफ जावलाखेलले स्पाइनल इञ्जुरी सङ्घ नेपालसँगको सहकार्यमा सो केन्द्र सञ्चालन गर्न लागेका हुन् ।परियोजनाको संयोजक उत्तमलाल चुकेका अनुसार दुई वर्षभित्रमा १३ हजार वर्गफिटमा २५ श्ययाको अस्पताल बन्नेछ । पहिलो चरणमा यो काम सम्पन्न गर्न रु छ करोड लाग्ने बताउँदै उहाँले नपुग रकम छ रोटरी क्लबले जुटाउने बताउनुभयो । आवश्यक उपकरणका लागि भने रोटरी इन्टरनेशनलको रोटरी ग्लोबल ग्राण्डबाट व्यवस्था गरिने उहाँको भनाइ छ ।

निर्माण सम्पन्न भएसँगै सञ्चालन खर्च भरतपुर महानगरपालिका, रोटरी क्लब, इञ्जुरी सङ्घलगायतले जुटाउनेछन् । चुकेका अनुसार क्रमशः यसलाई विस्तार गर्दै रु १५ करोड खर्च गरी थप सुविधासम्पन्न बनाइने लक्ष्य राखिएको छ । चितवन रोटरी क्लबका अध्यक्ष खनालले वर्षात् अघि जमीन मिलाउने काम हुने र वर्षात्पछि लगत्तै निर्माणको काम थालिने बताउनुभयो । सो ठाउँमा महानगरपालिकाले एक बिघा जमीन उपलब्ध गराएको छ ।भरतपुर महानगरपालिका प्रमुख रेनु दाहालले रोटरी क्लबहरूले मानवीय सेवामा महत्वपूर्ण काम थालेको भन्दै यसका लागि महानगरले सक्दो सहयोग निरन्तर गर्ने बताउनुभएको छ । ठूलो रकम दानका लागि सम्झौता गर्नुभएका पियाले आफ्नो एउटै मात्र समाज सेवा गर्ने इच्छा केन्द्रमार्फत पूरा हुने विश्वासका साथ सहयोग गरेको बताउनुभयो । रासस

९ वैशाख – कञ्चनपुरको महाकाली अञ्चल अस्पतालबाट विपन्न र असहायलाई वितरण गरिने निःशुल्क औषधि अभाव भएको छ । औषधि अभाव हुँदा दैनिकजसो बिरामी रित्तोहात फर्किन बाध्य छन् । बजेट अभावका कारण औषधि खरीदमा समस्या भएपछि लक्षित वर्गलाई औषधि वितरण बन्द गरिएको महाकाली अञ्चल अस्पताल प्रशासनले जनाएको छ ।अञ्चल अस्पतालभित्र रहेको सामाजिक सेवा केन्द्र एकाइमार्फत् गरीब, असहाय, अपाङ्गता भएका व्यक्ति, ज्येष्ठ नागरिक, महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका, शहीद परिवारलगायतलाई निःशुल्क औषधि दिँदै आइरहेको थियो । चार दिनअघि अस्पतालले सूचना जारी गर्दै बजेट अभावका कारण औषधि र आंशिक छुट दिन नसक्ने बताएको छ ।

महाकाली अञ्चल अस्पतालका सूचना अधिकृत केशवदत्त अवस्थीले औषधिका लागि सङ्घीय सरकारबाट चालू आर्थिक वर्षमा रु तीन लाखमात्रै आएको जानकारी दिनुभयो । “माथिबाट आएको तीन लाखको औषधि सकिएपछि यहाँ समस्या भयो ।” सूचना अधिकृत अवस्थीले भन्नुभयो, “औषधि उपलब्ध गराउनका लागि सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारमा पहल गरिरहेका छौँ ।”

“औषधि बिक्रेताले उधारो धेरै भएपछि औषधि दिन नसक्ने भनेपछि सूचना जारी गरेर सेवा मात्रै दिने भनेका हौँ ।” अवस्थीले भन्नुभयो, “औषधि आएपछि पुनः वितरण शुरु हुन्छ ।” औषधि पाउन छाडेपछि दैनिक २० देखि ३० जना लक्षित वर्गका बिरामी मारमा परिरहेका छन् । एकाइमा चार जना कर्मचारी कार्यरत रहे पनि दरबन्दी भने दुई जनाको मात्रै हो ।अहिले दुई जनाको तलब चार जनाले बाडेर खाइरहेका छन् ।दातृ निकायमार्फत् सामाजिक एकाइ कर्मचारी व्यवस्थापन हुने गरेको छ । रासस

अङ्ग प्रत्यारोपण, मस्तिष्क मृत्यु तथा अङ्गदानका क्षेत्रमा विकसित नवीनतम प्रविधि, ज्ञान, सीप एकापसमा आदानप्रदान गर्ने ध्येयले यही वैशाख ७ र ८ गते प्रत्यारोपण सम्मेलन आयोजना हुने भएको छ ।
भक्तपुरस्थित शहीद धर्मभक्त राष्ट्रिय प्रत्यारोपण केन्द्र र नेपाल–भारत मानव अङ्ग प्रत्यारोपण समाजको संयुक्त सहकार्यमा काठमाडौँमा पहिलो पटक सो दुईदिने सम्मेलन हुन लागेको हो । सम्मेलनमा दक्षिण एशियाली क्षेत्रीय सहयोग सङ्गठन (सार्क) लगायत बेलायत, जापान, थाइल्याण्ड, अमेरिकाका मानव अङ्ग प्रत्यारोपण विशेषज्ञ, चिकित्सक एवम् नेपालका सबै जिल्लाका अस्पताल प्रमुख तथा नर्सिङका पदाधिकारीको सहभागिता हुने आयोजक समितिका संयोजक एवम् वरिष्ठ मानव अङ्ग प्रत्यारोपण विशेषज्ञ प्रा डा पुरकारचन्द्र श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो ।

उहाँले भन्नुभयो, “सम्मेलनको तयारी लगभग पूरा भयो । सम्मेलनको मुख्य ध्येय विकसित देशहरुको मानव अङ्ग प्रत्यारोपणको अवस्था, अनुभव र हाम्रो देशमा भएको प्रत्यारोपणको अवस्था र अनुभव आदानप्रदान गर्नु हो । साथै यस क्षेत्रमा विकसित पछिल्ला प्रविधिका बारेमा पनि छलफल गर्नु हो ।”सन् २००८ देखि नेपालमा मिर्गौला प्रत्यारोपण शुरु भएको हो । अहिलेसम्म एक हजार दुई सयभन्दा बढीको मिर्गौला प्रत्यारोपण भइसकेको छ । हाल शहीद धर्मभक्त राष्ट्रिय प्रत्यारोपण केन्द्रसहित चिकित्सा विज्ञान अध्ययन प्रतिष्ठान (न्याम्स) अन्तर्गतको वीर अस्पताल, त्रिभुवन विश्वविद्यालय, चिकित्सा विज्ञान अध्ययन संस्थानमा मिर्गाैला प्रत्यारोपण हुने गर्दछ । साथै पछिल्लो समय केही निजी अस्पतालमा पनि मिर्गाैला प्रत्यारोपण गर्न थालिएको छ । सम्मेलनको नारा ‘ब्रिजिङ द ग्याप’ राखिएको छ । संयोजक प्रा डा श्रेष्ठले नेपालको प्रत्यारोपण सेवालाई अझ विस्तार गर्न सम्मेलन कोशेढुङ्गा हुने बताउनुभयोे । सम्मेलनको पहिलो दिन प्रत्यारोपण र मस्तिष्क मृत्युबारे छलफल गरिने भएको छ ।

३ वैशाख- युनाइटेड क्लबद्वारा पोखरा–१५ टुटुङ्गास्थित नेपाल कुष्ठरोग निवारण सङ्घ आरोग्य आश्रममा बसोबास गर्ने १४ परिवारलाई खाद्यान्न वितरण गरेको छ । क्लबको नवाँै वार्षिकोत्सवको अवसरमा आयोजित सो कार्यक्रमअन्तर्गत चामल, दाल, तेल, सावुनलगायत फलफुल गरी कूल रु १० हजार मूल्य बरावरको सामग्री वितरण गरेको हो ।महोत्सवको माध्यमबाट यस क्षेत्रको शिक्षा, स्वास्थ्य, खेलकूद, पर्यटन प्रवद्र्धन र सेती नदी संरक्षणमा जोड दिँदै आएको क्लबका सहकोषाध्यक्ष निर्मला लामिछानेले जानकारी दिनुभयो ।

नेपाल कुष्ठ रोग निवारण सङ्घ पोखरा आरोग्य आश्रमका अध्यक्ष नारायण शर्माले क्लब स्थापनाकालदेखि नै सामाजिक सेवामा समर्पित हुन सफल भएको उल्लेख गर्दै निरन्तरता पाउने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो ।क्लबले पोखराको लेखनाथस्थित पचभैयामा नयाँ पर्यटकीय गन्तव्यको रूपमा खुला चिडियाखानाको निर्माणसँगै विभिन्न विद्यालयलाई शैक्षिक सामग्री वितरण, सेती नदी संरक्षणजस्ता विभिन्न सामाजिक कार्यक्रममा जुट्दै आएको क्लबका संस्थापक अध्यक्ष हिमालय बख्रेलले बताउनुभयो । (रासस)

३ वैशाख- गोङ्गबुस्थित नयाँ बसपार्कमा चालक तथा सहचालकलाई निःशुल्क स्वास्थ्य जाँच गरिएको छ । महानगरीय प्रहरी वृत्त महाराजगञ्जको आयोजना तथा ग्राण्डी अन्तर्राष्ट्रिय अस्पताल र नेपाल प्रहरी अस्पतालको सहकार्यमा आज चालक तथा सहचालकलाई निःशुल्क स्वास्थ्य शिविर तथा आँखा परीक्षण गरिएको हो । उपत्यकालगायत देशका विभिन्न भागमा चालकको लापरबाहीबाट दुर्घटना बढ्न थालेपछि महानगरीय प्रहरी वृत्त महाराजगञ्जले ट्राफिक सप्ताह कार्यक्रमअन्तर्गत नेपालको राष्ट्रिय बसपार्क नयाँ बसपार्कमा निःशुल्क स्वास्थ्य शिविर तथा आँखा परीक्षण कार्यक्रम आयोजना गरेको हो ।

वृत्तका प्रमुख प्रहरी नायब उपरीक्षक फणीन्द्र प्रसाईंले लामो दूरीका सवारी साधनका चालकलाई तन्दुरुस्त राख्न तथा दुर्घटना न्यूनीकरणका लागि उक्त कार्यक्रम आयोजना गरिएको जानकारी दिनुभयो । ग्राण्डी अन्तर्राष्ट्रिय अस्पतालका डा अजयसिंह थापाले स्वास्थ्य नै ठूलो धन भएकाले हरेक चालक तथा सहचालकलाई तन्दुरुस्त राख्नका लागि ग्राण्डी अस्पतालले नेपाल प्रहरीसँगको सहकार्यमा निःशुल्क स्वास्थ्य शिविर सञ्चालन गरेको जानकारी दिनुभयो । मुलुकभर हुने दुर्घटना न्यूनीकरणका लागि ग्राण्डी अस्पतालले आगामी दिनमा पनि सहकार्य गर्ने डा थापाको भनाइ छ । स्वास्थ्य शिविरमा ३०० भन्दा बढी चालक तथा सहचालकले आँखा तथा शरीरको स्वास्थ्य जाँच गराएका छन् । यसैबीच, महानगरीय प्रहरी वृत्त महाराजगञ्जको आयोजनामा सोमबार नयाँ बसपार्कमा चालक तथा सहचालकलाई प्रशिक्षण दिइएको छ । चालकको लापरबाहीबाट धेरै दुर्घटना हुन थालेपछि सोमबार २०० भन्दा बढी चालक तथा सहचालकलाई प्रशिक्षण दिइएको बसपार्क सञ्चालक ल्होत्से बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्थाका प्रबन्धक पङ्कज मल्लले जानकारी दिनुभयो । (रासस)

३० चैत – बढ्दो गर्मीसँगै महोत्तरी कारागारमा कैदीबन्दी बिरामी हुने क्रम ह्वात्तै बढेको छ । क्षमताभन्दा बढी कैदीबन्दी रहेको महोत्तरीको जलेश्वरस्थित कारागारमा पछिल्लोपटक गर्मी बढेसँगै बिरामीको सङ्ख्या ह्वात्तै बढेको हो । कारागारमा दम्मा (श्वासप्रश्वास), रुघाखोकी, ज्वरो, निमोनिया र लुतोलगायत रोगका बिरामी ह्वात्तै बढेको कारागार प्रशासनले जनाएको छ । न्यायिक निकायले थेग्नै नसक्ने गरी कैदीबन्दी पठाइदिने गरेपछि उनीहरुको बसाइ व्यवस्थापन गर्न गाह्रो भएको र योसँगै बिरामी हुने क्रम बढेकाले चुनौती थपिएको कारागार प्रशासनले जनाएको छ । अहिले दिनहुँ नियमित उपचार लिनेकोे सङ्ख्या १०० कोहाराहारीमा रहेको कारागारका निमित्त प्रमुख (जेलर) समेत रहनुभएका वरिष्ठ स्वास्थ्यकर्मी प्रदीपकुमार साहले बताउनुभयो । कुल १३५ कैदीबन्दी राख्न सक्ने क्षमताको यो कारागारमा अहिले तेब्बरभन्दा बढी सङ्ख्याका कैदीबन्दी भएपछि उनीहरुको बसाइकै अप्ठ्यारोले बिरामी हुने क्रम बढेको निमित्त कारागार प्रमुख साहको भनाइ छ ।

कारागारमा पुरुष र महिलाका लागि दुई छुट्टाछुट्टै कक्ष छन् । अहिले महिलाकक्षमा दुई आश्रित बालबालिकासहित ४६ र पुरुषकक्षमा ४१९ पुरुष गरी कुल ४६५ कैदीबन्दी छन् । यसअघि ५१२ सम्म पुगेको यो सङ्ख्या कैदीलाई पछिल्लो चार महीनाभित्र क्रमशः अन्य कारागारमा सरुवा गरेपछि केही घटे पनि कैदीबन्दीको बसाइ अझै सहज नभएको कारागारका चौकीदार श्रीनारायण महतोले बताउनुभयो । कारागारमा ठाउँ अभावसँगै सीमित शौचालय र धारा मात्र हुँँदा दिसापिसाब गर्न, नुहाउन र लुगा धुन घण्टौँ पालो कुर्नुपर्ने एवं सुत्नबस्न का लागि समेत ठाउँको अभाव हुँदा आफूहरुलाई निकै गाह्रो भइरहेको कैदीबन्दीको गुनासो छ । नियमित सरसफाइ गर्न नपाइएर नापेर दिएको चार हात जमीनमा खाँदिएर बस्नसुत्न पर्दा आफूहरुमध्ये धेरैलाई लुतो भएको पुरुषकक्षका एक कैदीले बताएका छन् । पछिल्लोपटक श्वासप्रश्वास, निमोनिया र चर्मरोगका बिरामीको उपचार राम्रो नहुँदा आपूmहरुलाई बिरामी बनाउन नै कारागार ल्याइएको लाग्न थालेको पुरुष कक्षका एक थुनुवाको गुनासो छ ।

कैदीबन्दीका लागि जाडो र गर्मीयाममा मौसमअनुसारका दुईपटक लुगा दिइने कानूनी व्यवस्था भए पनि यहाँ कहिल्यै ठिक समयमा यो सुविधा नपाइएको कैदीबन्दीको भनाइ छ । कारागार प्रशासनले कैदीबन्दीको यो गुनासो स्वीकार गरेको छ । “कारागारमा कैदीबन्दीका लागि आउने मौसमअनुसारका कपडा आइपुग्न ढिलाइ हुँदा ठिक समयमा बाँड्न सकिएको छैन”, निमित्त कारागार प्रमुख साहले भन्नुभयो, “उपचार रकम कैदीबन्दीको सङ्ख्याअनुसार समयमा प्राप्त नहुँदा औषधोपचारमा समेत समस्या हुने गरेको छ ।”कारागारको महिलाकक्षमा एक÷एक धारा र शौचालय मात्र छ । यस कक्षमा अहिले ४६ कैदीबन्दी छन् । त्यसैगरी पुरुषकक्षमा चार÷चार धारा र शौचालय मात्र प्रयोगमा छन् । यस कक्षमा अहिले कैदीबन्दीको सङ्ख्या ४१९ छ । शौचालय र धारा पर्याप्त नहुँदा दिसापिसाब र न्वाइध्वाइ गर्न घण्टौँ पालो कुर्नुपर्ने समस्याले नै बिरामी बढ्ने गरेका पुरुषकक्षका एक पाका कैदीले गुनासो गर्नुभयो । घाउखटिरा र लुतोले धेरैजसो कैदीबन्दी पीडित भएका उनको भनाइ छ ।

कारागारको यो अवस्था अन्त्य गर्न क्षमताभन्दा बढीका कैदीबन्दी अन्यत्र लान र कारागारमा भौतिक व्यवस्थापन जुटाउन स्थानीय प्रशासन र कारागार व्यवस्था विभागमा कैयौँपटक आग्रह गरिए पनि सुनुवाइ नभएको गुनासो कारागार प्रशासनको छ । विशेषगरी न्यायिक निकायबाट न्याय सम्पादनमा हुने गरेको ढिलाइले पुर्पक्षका लागि थुनुवाको सङ्ख्या निकै बढेको र धनुषा जिल्लाका न्यायिक र अर्धन्यायिक निकायले समेत पठाउने गरेका कारण यहाँ कैदीबन्दीको सङ्ख्या निकै बढेको हो । कैदीबन्दीको सङ्ख्या अत्यधिक बढ्दा कारागारको भित्री व्यवस्थापन अस्तव्यस्त हुने गरेको पाइएको छ । महोत्तरी कारागारमा रहेका ४६५ कैदीबन्दीमध्ये ६० प्रतिशत पुर्पक्ष थुनुवा रहेका कारागार प्रशासनले जनाएको छ । त्यसैगरी कूल कैदीबन्दीको सोही प्रतिशत सङ्ख्या धनुषा जिल्लाका रहेको निमित्त कारागार प्रमुख साहले बताउनुभयो ।विसं १९१३ मा तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री जङ्गबहादुर राणाले निर्माण गराएका यो कारागार त्यसयता मर्मतसम्भार हुन नसक्दा दिनहुँ पर्खाल र छत उप्केर झरिरहेको छ । अन्य समस्यासँगै पुरानो भवनको पर्खालका इँटा झर्ने र छतका सिमेन्टको टुक्रा उप्केर झर्दा बसाइ डरलाग्दो भएको कैदीबन्दीले बताएका छन् ।(रासस)

३० चैत – लामखुट्टे तथा भुसुनाको टोकाइबाट लाग्ने कालाजार रोग उन्मूलनका लागि पाल्पामा भुसुना नियन्त्रण अभियान शुरु भएको छ । जनस्वास्थ्य तथा सरुवा रोग अनुसन्धान केन्द्र र रोग नियन्त्रण महाशाखा काठमाडौँले कालाजार रोग सार्ने भुसुनाका बारेमा अध्ययन अनुसन्धान गरी त्यसलाई नियन्त्रण गर्ने अभियान चलाएको हो । टोलीले पाल्पाको भुवनपोखरी, मस्याम, सिलुवा, गोठादी, अर्गली, कचल, दर्लमडाँडा, खानीछाप, पिपलडाँडा तथा फोक्सिङकोटलगायतका क्षेत्रमा गएको असार महीनादेखि नै अध्ययन अनुसन्धान गरिरहेको छ ।भुसुना सक्रिय रहने गर्मीको समयमा चार पटकसम्म अध्ययन गरिएको छ । दिउँसो उज्यालोको समयमा लुक्ने र रातको समयमा देखापर्ने भुसुनाले मानिसको रगत खाने भएकाले रातिको समयमा नै विद्युतीय धरापमा पारेर भुसुनाको नमूना परीक्षण गरिनेछ ।

सङ्कलित भुसुना कालाजार सार्ने परजिवीबाट सङ्क्रमित छ कि छैन भनेर परीक्षण गर्न इपिमिडियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा काठमाडौँ पठाइने अनुसन्धान अधिकृत विवेककुमार सिंहले बताउनुभयो । उहाँले जमीनको सतहदेखि पाँच फिटभन्दा अग्लो स्थानमा जान नसक्ने भएकाले घरको माथिल्लो तलामा जान नसक्ने समेत बताउनुभयो ।नमूना सङ्कलन गर्न बिरामीको घरलाई केन्द्र मानी १०० मिटर वरपर चर्पी, गोठ, खोर, तथा भुसुना हुनसक्ने स्थानमा विद्युतीय धराप राखिन्छ । कालाजार सार्ने स्याण्डफलाई भुसुनाको पोथी भुसुनाले बिरामीलाई टोकेर निरोगी व्यक्तिलाई टोकेमा कालाजार सर्ने विशेषज्ञको भनाइ छ ।

नेपालका १८ जिल्लालाई कालाजार प्रभावित जिल्ला मानिने गर्छ । कालाजार रोग सार्ने भुसुना विभिन्न सवारीसाधनको माध्यमबाट पाइप, पराल, किराना पसलका समान, ढुवानी गर्दा एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा पुग्ने भएकाले व्यापारिक केन्द्र तराईको बुटवलसँग जोडिएकाले पाल्पामा यसको संक्रमण हुन नदिन अनुसन्धान गरिएको टोलीले जनाएको छ ।कालाजार रोग लागेका बिरामीमा दुई हप्ताभन्दा लामो समय ज्वरो आउने, पेटको बाँया भाग फुल्ने, सङ्क्रमित भई छाती दुख्ने, जिउ गल्ने, कमजोर हुँदै जाने र शरीर कालो हुने लक्षण देखिन्छ ।(रासस)

कुनै समय बिरामीको अभावमा सुनसान रहने गरेको दाङ बिजौरीमा रहेको प्रादेशिक आयुर्वेद चिकित्सालयमा पछिल्लो समय चहलपहल बढ्न थालेको छ । अहिले दैनिक एक सयभन्दा बढी बिरामी उपचारका लागि आउने गरेका छन् । चिकित्सालयमा नयाँ सेवा थपेसँगै अहिले बिरामीको चाप बढेको चिकित्सालयका निमित्त मेडिकल सुपरीटेण्डेन्ट डा रामकामेश्वर ठाकुरले बताउनुभयो । ‘‘डेढ वर्षअघि यो आयुर्वेद चिकित्सालय सुनसान थियो’’ उहाँले भन्नुभयो, “तर नयाँ सेवा शुरु गरेपछि बिरामीको सङ्ख्या ह्वात्तै बढेको छ ।”अहिले क्षारसूत्र, पञ्चकर्म, अग्निकर्मलगायतका सेवा थप गर्नुका साथै विगतका सेवालाई पनि प्रभावकारी बनाएपछि सेवाग्राही बढेको उहाँको भनाइ छ । अहिले डोल्पा, सल्यान, रुकुम, रोल्पा, प्यूठान, सुर्खेत, नेपालगञ्जलगायतबाट पनि उपचारका लागि आउने गरेको उहाँको भनाइ छ । ‘‘सेवा प्रभावकारी भए बिरामी आउँछन्’’ उहाँले भन्नुभयो, “हामीले बिरामीलाई गुरु ठानेर सेवा दिने गरेका छौँ ।”

अस्पतालमा बिरामीको चाप बढ्न थालेपछि अग्रिमरुपमा नाम दर्ता गर्नुपर्ने अवस्था आएको उहाँको भनाइ छ । दरबन्दीअनुसार चिकित्सक नहुँदा उहाँ एक्लैले बिरामी जाँच गर्दै आउनुभएको छ । आगामी वैशाख २६ गतेसम्म क्षारसूत्र सेवा लिने बिरामीको नाम दर्ता गरिसकिएको उहाँको भनाइ छ । ‘‘विशेषज्ञ चिकित्सक म मात्रै छु’’ उहाँले भन्नुभयो, “म एक्लै बिहान ७ देखि राति अबेरसम्म बिरामी जाँच गर्छु, एक्लैले धेरै बिरामीलाई सेवा दिन भने समस्या भएको छ ।” वैशाखदेखि शुरु भएको क्षारसूत्र सेवा लिन दैनिक १०÷१२ जना आउने गरेको डा ठाकुरले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार दैनिक तीन÷चारजनाको सफल शल्यक्रिया समेत हुने गरेको छ । ‘‘क्षारसूत्र सेवा लिन दैनिक १०÷१२ जना सेवाग्राही आउने गर्छन्’’, उहाँले भन्नुभयो,“दैनिक तीन÷चार जनाको सफल शल्यक्रिया हुने गरेको छ ।’’

अन्य स्वास्थ्य संस्थाभन्दा चिकित्सालयमा सस्तो मूल्यमा क्षारसूत्र सेवा प्रदान गरिँदै आएको डा ठाकुरले बताउनुहुन्छ । अन्य निजी स्वास्थ्य संस्थामा क्षारसूत्र सेवा लिन रु १० हजारभन्दा बढी लाग्ने भए पनि सो चिकित्सालयमा दुई हजार रुपैयाँ मात्रै लाग्ने गरेको डा ठाकुरले बताउनुभयो । चिकित्सालयले क्षारसूत्रबाट पायल्स, फिस्टुला, फिसर, सिस्टलगायतका रोग निदान गर्दै आएको छ । चिकित्सालयमा क्षारसूत्र सेवा शुरु भएपछि आफु पायल्स, फिस्टुला, फिसररोगजस्ता सेवा लिन बुटवल, नेपालगञ्ज, काठमाडौँ जानुपर्ने बाध्यता हटेको सेवाग्राही खेमराज रिजालले बताउनुभयो । ‘‘केही दिनअघि मैले पनि चिकित्सालयबाट क्षारसूत्र सेवा लिएको हुँ’’ उहाँले भन्नुभयो,“पहिले सानो समस्याका लागि पनि काठमाडौँं, बुटवल, नेपालगञ्ज जानुपर्ने बाध्यता थियो ।” चिकित्सालयमा अहिले ३० श्याको भए पनि यसलाई स्तरोन्नति गरेर ५० श्याको बनाउने लक्ष्य रहेको उहाँको भनाइ छ ।

पञ्चकर्म पनि प्रभावकारी बन्दै वैशाखदेखि शुरु भएको पञ्चकर्म सेवा पनि प्रभावकारी भएको डा ठाकुरले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार पञ्चकर्म सेवा लिन दैनिक १५÷२० जना आउने गरेका छन् । विभिन्न पाँचकर्म गरेर बाथ, पित्त तथा कफलाई निदान गर्न यो सेवा प्रदान गरिन्छ । लामो समयदेखि पूर्वाधार निर्माण भए पनि सञ्चालन हुन नसकेको उक्त सेवालाई गत वर्षदेखि सञ्चालनमा ल्याइएको हो । नयाँ÷नयाँ सेवा विस्तार भएपछि चिकित्सालयमा बिरामीको सङ्ख्या बढेको छ ।चिकित्सकको अभाचिकित्सालय व्यवस्थित हुँदै गए पनि विशेषज्ञ डाक्टरको अभाव भने कायमै छ । पाँच जना विशेषज्ञ डाक्टरको दरबन्दी रहेको चिकित्सालयमा अहिले एकजना मात्रै कार्यरत हुनुहुन्छ । चिकित्सालयमा बायोचिकित्सक, प्रसूति, जनरल विज्ञ र बालरोग विशेषज्ञको दरबन्दी छ ।अहिले बालरोग विशेषज्ञ डा रामकामेश्वर ठाकुर मात्रै हुनुहुन्छ । अन्य दरबन्दी भने रिक्त छन् । ‘‘दरबन्दी अनुसार चिकित्सक नहुँदा बिरामीलाई सेवा दिन समस्या भएको छ’’ उहाँले भन्नुभयो,“बिहानदेखि साँझसम्म एक्लै खटिनुपर्छ ।”

त्यस्तै दुईजना चिकित्सकको दरबन्दी रहेकामा दुईवटै रिक्त छन् । सहायक आयुर्वेदमा दुईजना र ल्याबमा भने दरबन्दी अनुसारका चिकित्सक रहेको डा ठाकुरले बताउनुभयो । त्यस्तै १२ जना कार्यालय सहयोगीको दरबन्दी रहेको भए पनि अहिले चारजना मात्रै रहेको उहाँको भनाइ छ । एक वर्षअघि ओपिडीमा बिरामीको अवस्था नाजुक थियो । तर अहिले सेवा प्रभावकारी भएको छ । बिरामीका लागि प्रतीक्षालय निर्माण गरिएको छ । नागरिक बडापत्र, सूचना बोर्ड, चिकित्सालयमा सरसफाइ थिएन, अहिले भने यो समस्या छैन् । भौतिक पूर्वाधारको अवस्था अस्तव्यस्त थियो । ‘ओजेटी’ गर्नेको सङ्ख्या न्यून थियो, स्वयंसेवक थिएनन्, तर अहिले यी सबै समस्याको हल भएको डा ठाकुरले बताउनुभयो । साथै अपाङ्गमैत्री शौचालय पनि निर्माण भएको उहाँले बताउनुभयो ।डा ठाकुरका अनुसार पहिले चिकित्सालयको आम्दानी न्यून थियो । अघिल्लो वर्ष ५० हजार मात्रै आम्दानी थियो । तर गएको आर्थिक वर्षमा तीन लाख आम्दानी भएको डा ठाकुरले बताउनुभयो । अब पञ्चकर्मको भवन, अन्तरङ्ग, एक्सरे मेसिन, आधुनिक ल्याबको व्यवस्था गर्न लागिएको बताउनुभयो ।

पूर्वाधारको निर्माणचिकित्सालयलाई आवश्यक पर्ने विभिन्न पूर्वाधार पनि निर्माण भएका छन् । सरकारको अनुदान तथा विभिन्न व्यक्तिको सहयोगमा पूर्वाधार निर्माण भएका हुन् । चिकित्सालयको पूर्वतर्फबाट बाटो खुलाउने काम भएको छ । त्यस्तै चिकित्सालय परिसरमा मन्दिर निर्माण, योगा हल निर्माण, ल्याब, अन्तरङ्ग विभाग, पञ्चकर्म, क्षारसूत्र, फोटो थेरापी मेसिन, फ्रि– वाइफाइ, प्रविधिमैत्री रजिष्टेशन, सिसी क्यामेरा जडान, डिजिटल हाजिरीको व्यवस्था गर्न लागिएको छ ।

२९ चैत – पश्चिम नवलपरासीको सुनवल नगरपालिकाले गर्भवती महिलालाई निःशुल्क एम्बुलेन्स सेवा प्रदान गरेको छ । निःशुल्क एम्बुलेन्स सेवा पाएपछि यहाँका अधिकांश गर्भवती महिला प्रसूतिगृहमै पुगेर प्रसूतिसेवा लिन थालेका छन् ।नगरपालिकाले नगरका १३ वटै वडाका गर्भवतीलाई उनीहरुको घरबाटै प्रसूतिगृहसम्म ल्याउने र पु¥याउने गरेको छ । खर्च नहुँदा यहाँका विपन्न महिला घरमै परम्परागत तरिकाले बच्चा जन्माउन बाध्य थिए । अस्पतालमा प्रसूति गराउन एम्बुलेन्स र लाग्ने महङ्गो शुल्क जोहो गर्नै उनीहरुलाई समस्या हुने गरेको थियो । “नगरपालिकाले सञ्चालन गरेको प्रसूतिगृहमा निःशुल्क सेवा लिन पाइने तथा घरबाटै प्रसूतिगृहसम्म एम्बुलेन्सले निःशुल्क ल्याउने लैजाने सुविधा दिएपछि विपन्न समुदायका महिलालाई सहज भएको छ, अस्पतालमा प्रसूति गराउने सङ्ख्या पनि बढेको छ”, स्थानीय प्रतिभा कार्कीले भन्नुभयो ।

नगरका १३ वटै वडाका सेवाग्राहीलाई सेवा पु¥याउने गरी निःशुल्क एम्बुलेन्स सेवाको व्यवस्था गरिएको हो । यसबाट विपन्न समुदायका महिलालाई खर्च जुटाउनुपर्ने चिन्ता हटेको भन्दै उहाँले यहाँबाट सिफारिश हुनेलाई पनि प्रसूतिगृहकै एम्बुलेन्सले बुटवलसम्म पु¥याउने गरेको बताउनुभयो । नगरपालिकाले नै सुविधासम्पन्न प्रसूतिगृह सञ्चालन गरेपछि यहाँका विपन्न समुदायका महिलालाई सुरक्षित प्रसूति सेवा लिन पनि सहज भएको छ । नजिकमा सुरक्षित प्रसूति गराउन पाउँदा यहाँका महिला खुशी छन् ।
नेपालकै पहिलो बालमैत्री नगरसमेत रहेको नगरपालिकाले आफ्नै पहलमा सुनवल–१ को वडा कार्यालय रहेको भवनमा गत असोजदेखि प्रसूतिगृह स्थापना गरी सञ्चालनमा ल्याएको हो । यसअघि प्रसूतिगृहको अभावमा त्यहाँका महिला सदरमुकाम परासी तथा बुटवलसम्म जानुपर्ने बाध्यता थियो । सम्पन्न परिवारका महिला सजिलै सुविधासम्पन्न अस्पतालमा जाने गरे पनि विपन्न समुदायका महिला आर्थिक अभावका कारण परम्परागत रूपमै घरमै सुत्केरी हुने गरेका थिए ।

प्रसूतिगृहमा अहिलेसम्म ४९ महिलाले सामान्य अवस्थामै बच्चा जन्माएका छन् । १०७ गर्भवती महिला त्यहाँ पुगेकामा ५८ शल्यक्रिया गर्नुपर्ने अवस्थाका गर्भवतीलाई भने बुटवल, देवदह र सदरमुकाम परासीका विभिन्न अस्पतालमा सिफारिस गरिएको प्रसूतिगृहकी स्टाफ नर्स सविना श्रीष थापाले जानकारी दिनुभयो । प्रसूतिगृहमा हालसम्म ५०० महिलाले नियमित गर्भ परीक्षण गराएका छन् । यहाँ दैनिक १५÷२० सेवाग्राही परीक्षणका लागि आउने गरेका छन् भने मासिक सरदर १२ ले प्रसूति सेवा लिने गरेका छन् ।नगरपालिकाका स्वास्थ्य शाखा संयोजक चूडामणि नेपालका अनुसार नगरपालिकाले रु २० लाख ५० हजारको लगानीमा १० कर्मचारीसहित प्रसूतिगृह र एम्बुलेन्स सेवा सञ्चालनमा ल्याएको हो । तालीम प्राप्त पाँच स्टाफ नर्सबाट सामान्य प्रसूति सेवा प्रदान गरिनुका साथै नियमित सुत्केरी जाँच, आइरन चक्की वितरणलगायतका सेवा पनि प्रदान गर्दै आएको उहाँ बताउनुहुन्छ ।

प्रसूूतिगृहमा २४सै घण्टा सेवा दिने गरी व्यवस्था मिलाइएको छ । उहाँ भन्नुहुन्छ, “प्रसूतिगृहमै आएर बच्चा जन्माउने महिलालाई नेपाल सरकारले दिने सुविधाबाहेक नगरपालिकाको तर्फबाट पनि सुत्केरी पोषणभत्ता दिने गरेका छौँ, बच्चा जन्मेको ३५ दिनभित्र जन्मदर्ता गराउनेलाई थप रु दुई हजार भत्ता दिने गरिएको छ, अस्पतालमै प्रसूतिसेवा लिने महिलालाई नेपाल सरकारको तर्फबाट रु एक हजार ८०० प्रोत्साहन भत्ता र न्यानो झोला पनि दिने गरिएको छ ।”प्रसुतिगृह सञ्चालन भएपछि घरमा सुत्केरी हुनेको सङ्ख्या पनि घट्दो छ । गत वर्षको तथ्याङ्कअनुसार नगरपालिकाभित्र एक हजार ३६५ गर्भवती महिला रहेकामा १३ ले मात्रै घरमा बच्चा जन्माएका थिए । शतप्रतिशत अस्पतालबाटै प्रसूति गराउने लक्ष्यसहित अहिले प्रसूतिगृहले नियमित परिक्षण गर्न आउने गर्भवती महिलालाई प्रसूतिगृहमा आएर बच्चा जन्माउन प्रोत्साहन गर्दै परामर्श दिने गरेको छ भने गाउँगाउँमा सचेतना कार्यक्रम र सुनौला हजार दिन कार्यक्रम सञ्चालन गरी अस्पतालमै आउन प्रोत्साहन गरिरहेको नेपाल बताउनुहुन्छ ।

प्रसूतिगृहले अहिले सामान्य सेवा दिँदै आएकामा अब शल्यक्रियासहितको सेवा पनि दिनुपर्ने आवश्यकता देखिएको छ । नगरपालिकाले नै व्यवस्थापन गर्दै आएको प्रसूतिगृहलाई १५ श्ययाको अस्पताल बनाउने गरी पहल थालिएको नगर उपप्रमुख दधीराम अर्याल बताउनुहुन्छ । त्यसका लागि प्रक्रिया थालिसकिएको उहाँले बताउनुभयो ।पन्ध्र श्ययाको अस्पताल भएपछि एक विशेषज्ञसहित पाँच स्वास्थ्यकर्मीको दरबन्दी हुने भएकाले उक्त प्रसूतिगृहमा शल्यक्रियामार्फत पनि प्रसूति सेवा दिने गरी स्त्री तथा प्रसूतिरोग विशेषज्ञ चिकित्सक नै राख्ने तयारी गरिएको नगरपालिकाले जनाएको छ । घरमै परम्परागरुपमा प्रसूति हँुदा आमा र शिशुको ज्यान जोखिम बढी हुँदा महिला चिन्तित बन्दै आएकामा प्रसूतिगृहबाट सहज सेवा पाउन थालेपछि महिला खुशी भएका छन् । रासस

२९ चैत -कैलालीको टीकापुरस्थित मुक्त कमैया शिविरमा आयोजित निःशुल्क दन्त परीक्षण शिविरमा १७० को निःशुल्क उपचार गरिएको छ । शिविरमा दन्त परीक्षणका साथै आवश्यक औषधि, दन्त मञ्जन तथा ब्रस वितरण गरिएको छ ।जनकल्याण बचत तथा ऋण सहकारी संस्था लिमिटेड टीकापुरको आयोजनामा भएको शिविरमा मुक्त कमैया बस्ती नागरिकको उपचार गरिएको हो । टीकापुर–२ का अध्यक्ष प्रकाशबहादुर बुढाथोकीले ग्रामीण क्षेत्रका नागरिकलाई सेवा दिने उद्देश्यले शिविर आयोजना गरेकामा धन्यवाद दिनुभयो । उहाँले विपन्न र मुक्त कमैयालाई दाँतको उपचारमा सहज भएको बताउनुभयो । “सहकारीले यस्ताखाले सामाजिक काम गर्न आवश्यक छ । सहकारी, विभिन्न सङ्घसंस्थाले यसरी जनतालाई लाभ हुने खालका कार्यक्रम गरेमा सामाजिक दायित्व पूरा हुन्छ”, वडाध्यक्ष बुढाथोकीले भन्नुभयो, “यसरी सामाजिक हितका लागि काम गर्ने सहकारीलाई स्थानीय सरकारले पनि सहयोग गर्छ ।”

सामाजिक क्षेत्रमा यसरी अग्रसर भएर काम गर्ने संस्थालाई वडा कार्यालयले समेत आवश्यक सहयोग गर्ने उहाँले प्रतिबद्धता जनाउनुभयो । डेन्टल सर्जन डा पवित्रा विष्ट बोगटीले मानिसले दाँतको समस्यालाई समस्याका रुपमा नलिने चलन अझै रहेको बताउनुभयो । “शिविरमा लामो समयसम्म दाँतको रोग पालेर बसेका मानिस पनि आए”, डा बोगटीले भन्नुभयो, “दाँत दुखेमा उपचार पो गर्नुपर्छ तर दुखाइ कम गर्ने औषधि खाएर घरमै बस्ने चलन रहेछ । दाँत र गिजामा समस्या आए सामान्य रूपमा लिन हुँदैन, उपचार गरिहाल्नुपर्छ ।”

उहाँले दाँतको सरसफाइमा ध्यान दिन सन्देश दिने उद्देश्यले दन्त मञ्जन तथा ब्रस वितरण गरिएको बताउनुभयो । सहकारीका व्यवस्थापक छविलाल जैशीले सहकारीले कमाइको केही अंश बिरामीको उपचारमा खर्च गर्नुपर्छ भन्ने निर्णय गरेपछि दन्त शिविर आयोजना गरेको बताउनुभयो ।

२८ चैत – खप्तड छान्ना गाँउपालिका–४ की लक्ष्मी रोकायाका चार दाँत नहुँदा खाना खाँदा र बोल्दा समस्या झेल्नुपरेको थियो । अगाडिपट्टिका देखिने चार दाँत नभएका कारण उहाँले यो पीडा घरका सदस्यलाई समेत पटक–पटक भन्नुभयो । घरको आर्थिक अवस्था कमजोर भएका कारण दाँत हाल्ने चाहना हुँदाहुँदै पनि उहाँले दाँत हाल्नसक्नु भएन । दाँत नभएका कारण लाजले उहाँले सामाजिककार्यमा जानसमेत छाड्नुभएको थियो । केही बोल्न खोज्दा स्पष्ट नहुने भएपछि उहाँले सामाजिक कार्य र साथीसङ्गीसँग समेत बोल्न छाड्नुभएको थियो । अहिले रोकाया खुशी हुनुहुन्छ । समाजका मान्छेले थोते भन्दै गिज्याउनेको अगाडि राम्रोसँग बोल्न सक्ने भएपछि उहाँ खुशी हुनुभएको हो ।

यस्तै समस्या सोही वडा नेटाकाँटीयाका रामप्रसाद जोशीले समेत खेप्नुपरेको थियो । मासु खाने चाहना हुँदाहुँदै पनि उहाँले दाँत झरेका कारण मासु खान सकिन्छ भन्ने लागेकै थिएन । जब गाँउपालिकाले स्थानीय बासिन्दाका लागि स्वास्थ्य शिविर सञ्चालन ग¥यो, उहाँजस्ता दाँतको समस्या भएका ५३ ले दाँत हाल्न पाए । गाँउपालिकाले मदिरा पिएर होहल्ला गर्ने व्यक्तिबाट उठाएको रु चार लाख बराबरको रकमले स्वास्थ्य शिविर सञ्चालन गरेको गाँउपालिकाका अध्यक्ष बर्कबहादुर रोकायाले बताउनुभयो । गाउँपालिका र रामप्रसाद स्मृति प्रतिष्ठानले दुर्गामहालिङ मावि चौकामा चलाएको तीनदिने शिविर बुधबार सम्पन्न भएको हो ।

गाउँपालिकाले मदिरा सेवन गरी होहल्ला गर्नेबाट जरिवानास्वरुप सङ्कलन गरेको रकम र छान्ना क्षेत्रका समाजसेवी विष्णुप्रसाद खत्रीको पहलमा शिविर सञ्चालन भएको हो । शिविरमा सामान्य स्वास्थ्य जाँच, हाडजोर्नीको शल्यक्रिया, दन्तरोगको उपचार र आँखाका बिरामीको उपचार भएको थियो । यसका साथै स्त्रीरोग, बालरोगको पनि उपचार भएको गाँउपालिका अध्यक्ष रोकायाले बताउनुभयो । शिविरमा गाउँपालिकाभित्रका पौवागडी, लामातोला, माझीगाउँ, कालुखेती, पाटादेवल गडराय र छिमेकी गाउँपालिका थलारा र छिमेकी जिल्ला बाजुराका बिरामी पनि स्वास्थ्य सेवा लिन आएका थिए ।

गाउँपालिका अध्यक्ष रोकायले यस क्षेत्रका स्थानीयवासीले शिविरबाट निकै राहत पाएको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार शिविरमा सात रोगको उपचार गरिएको छ । सामान्य चिकित्सातर्फ ६९५, हाडजोर्नीतर्फ ८८१, दन्तरोगतर्पm २६१ ले उपचार सेवा लिएका छन् । यसका साथै आँखारोगतर्फ ३८१, स्त्रीरोगतर्फ ५७६, बालरोगतर्फ १९४ र शल्यक्रियातर्फ १० जनाले सेवा लिएको अध्यक्ष रोकायले बताउनुभयो । सबै गरी दुई हजार ९९६ को स्वास्थ्य परीक्षण तथा उपचार गरिएको शिविरमा सहभागी डा किशोरबहादुर खत्रीले जानकारी दिनुभयो । यसका साथै शिविरमा ३९४ को अल्ट्रासाउण्ड, १०१ को ल्याव परीक्षण, ३१ को मोतिविन्दुको शल्यक्रिया, ५३ को नयाँ दाँत राखेको पनि उहाँले जानकारी दिनुभयो ।

शिविरमा लुम्बिनी अञ्चल अस्पताल, तिलोत्तमा हस्पिटल प्रालि, आम्दा हस्पिटल प्रालि बुटवल र हिमाल डेन्टल हस्पिटल प्रालिका विशेषज्ञ चिकित्सकको टोलीले सेवा दिएको थियो । स्थानीय ऐन रोकायले भन्नुभयो, “हामीजस्ता रकम अभावमा उपचार सेवाबाट वञ्चित बिरामीका लागि धेरै राहत भएकोे छ ।” ठूला ठूला चिकित्सकसहित गाउँमै सबैखालको उपचार पाएपछि शिविरको स्थानीयवासीले प्रशंसा गरेका थिए । तीन दिनसम्म सञ्चालन भएको निःशुल्क स्वास्थ्य शिविरमा गाउँपालिकाले रु चार लाख र नेशनल लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनीले रु पाँच लाख गरी रु नौ लाख खर्च भएको थियो । (रासस)

२८ चैत-सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयले गरेको कर्मचारीको समायोजनपछि नेपालगञ्जस्थित भेरी अस्पतालमा स्वास्थ्यकर्मी तथा प्रशासनिक कर्मचारीको अभाव भएको छ । अस्पतालमा कार्यरत स्वास्थ्यकर्मी र कर्मचारी समायोजनपछि स्वास्थ्यकर्मी तथा प्रशासनिक जनशक्ति खाली भएको छ ।स्वास्थ्य सेवामा यो झनै चुनौतीपूर्ण र पेचिलो बनेको छ । सरकारी सेवामा रहेका चिकित्सक आन्दोलित छन् । भेरी अस्पताल कार्यरतमध्ये ३५ कर्मचारी प्रदेशमा समायोजन गरिएका छन् जसअन्तर्गत २७ स्टाफ नर्समध्ये दुई नर्सिङ अधिकृतसहित आठ सङ्घमा परेका छन् । अरू १९ प्रदेशमा परेको अस्पतालका निमित्त प्रमुख रूपानन्द अधिकारीले जानकारी दिनुभयो ।

बुधबारदेखि नर्स र ल्याव कर्मचारीविहीनजस्तै भएको अस्पतालका निमित्त प्रमुख अधिकारीले बताउनुभयो । अस्पतालको क्षमतावृद्धिका लागि विकास समितिले शय्या थपे पनि चिकित्सकको दरबन्दी थप नगरेको अवस्थामा समायोजनका नाममा भएका कर्मचारी पनि प्रदेशमा पठाउँदा अस्पताल नर्स तथा ल्याव कर्मचारीविहीनझै हुनपुगेको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।उहाँका अनुसार अस्पतालमा रहेको ४३ नर्सको दरबन्दीमा अहिले करीब २६ नियमित सेवामै थिए । “केही नर्सहरू सुत्केरी तथा अध्ययन बिदामा हुनुहुन्छ । भएका नर्समध्ये मन्त्रालयले अहिले १६ बढीलाई प्रदेशमा पठाएको छ”, उहाँले भन्नुभयो, “अब हामीसँग आठ मात्रै नर्स सङ्घमा रहनुभएको छ । गुणस्तरीय सेवा प्रवाह गर्न कठिन भइरहेको छ ।”सरकारी मापदण्डअनुसार एउटा नर्सले एक सिफ्टमा छ सम्म बिरामी हेर्नुपर्नेमा यहाँ एउटैले १५ सम्म बिरामी हेर्नुपर्ने अवस्था छ । ल्यावमा रहेका सबै छ कर्मचारी प्रदेशमा गएपछि भेरी अस्पतालको ल्याव पनि खाली भएको उहाँले बताउनुभयो । सरकारले जनशक्ति उत्पादन र खपत गर्ने नीति तथा योजना बनाउन नसक्दा समस्या बढ्दै गएको हो । (रासस)

२६ चैत – जिल्ला अस्पतालमा बिरामीको चाप बढ्दै गएको छ । बदलिँदो मौसमसँगै झाडापखाला, टाइफाइड र ज्वरोका बिरामी बढ्न थालेका हुन् ।अस्पतालमा दैनिक ८० देखि ९० बिरामी आउन थालेको जिल्ला अस्पतालका डा धनमाया घर्तीले बताउनुभयो । बिरामीमध्ये अधिकांश बालबालिका छन् । बालबालिकामा झाडापखाला, टाइफाडड र ज्वरोको समस्या देखिएको छ । पछिल्लोपटक मौसममा आएको परिवर्तन, दुषित पानीको प्रयोग र बासी खानाका कारण समस्या बढ्दै गएको डा घर्तीले बताउनुभयो । सरसफाइमा ध्यान नदिँदा झाडापखालाको प्रकोप बढ्न थालेको हो ।(रासस)

२६ चैत – आदर्श गाउँपालिका वडा नँ १ चाँसी गाउँमा सोमबार राति आएको हावाहुरीका कारण बाँझकनानी स्वास्थ्य एकाइ कार्यालयको छाना उडाएको छ । छाना उडेपछि अहिले सो कार्यालयबाट प्रदान गरिने सम्पूर्ण स्वास्थ्य सेवा प्रभावित भएको स्थानीयवासी दीपकबहादुर खड्काले जानकारी दिनुभयो । एकतले भवन रहेको उक्त कार्यालय हावाहुरीले उडाउँदा कार्यालयमा भएका स्वास्थ्य जाँच गर्ने उपकरण तथा औजारमा पनि क्षति हुनाका साथै केही उपकरण पनि उडाएकोे बताइएको छ । छाना मर्मतसहित अन्य उपकरणको व्यवस्था मिलाइदिन स्थानीयवासीले आग्रह गरेका छन् ।

हावाहुरीसँगै आएको असिनाले जिल्लाका विभिन्न ठाउँमा लाखौँको बालीनाली नोक्सानी गरेको कृषि ज्ञान केन्द्र सिलगढी डोटीले जनाएको छ । केन्द्रका अनुसार जिल्लाका बडिकेदार, जोरायल, केआइसिंह, सायल, आदर्श, पूर्वीचौकी, बोगटानलगायत गाउँपालिका तथा शिखर नगरपालिका– १ मा ठूलो मात्रामा असिना परेको छ । असिनाका कारण सो क्षेत्रका सयौँ रोपनी खेतमा लगाइएको लाखौँको गहुँजौ खेती, तोरीबाली तथा तरकारीलगायत अन्यबालीमा ठूलो नोक्सानी पुगेको छ । असिना तथा हावाहुरीले जिल्लामा पुगेको क्षतिको विवरण सङ्कलन भइरहेको प्रमुख जिल्ला अधिकारी यादव सुवेदीले बताउनुभयो । सोमबार साँझ ५ बजेतिर आएको हावाहुरीसँगै परेको असिनाले पाकेर भित्र्याउनै लागिएको गहुँबालीमा बढी नोक्सान पु¥याएपछि यहाँका किसान भोकमरी हुने चिन्तामा परेका छन् । जिल्लाका लेकाली क्षेत्रमा गहुँ र तोरी खेतीमा आश्रित किसान असिना पानीले फुलेको तोरी र पाकेको गहुँमा क्षति पुगेपछि निराश भएका छन् । असिनाले किसानले लगाएका टमाटर, बन्दा, प्याज र काँक्रा खेतीमा समेत नोक्सानी पुगेको बताइएको छ ।

जिल्लामा विपद् जोखिम न्यूनिकरणका योजनामा माग नै नहुने गरेको एक कार्यक्रमका सहभागीले बताएका छन् । पूर्वीचौकी गाउँपालिका डोटीका अध्यक्ष दीर्घराज बोगटीले आफू निर्वाचित भएर आएदेखि हालसम्म कसैले पनि विपद् जोखिम न्यूनीकरणका योजना माग नगरेको बताउनुभयो । वल्र्डभिजन इन्टरनेशनल नेपालको सहयोगमा सामुदायिक विकास केन्द्र (सिडिसी) डोटीले पूर्वीचौकी गाउँपालिकामा जनप्रतिनिधि र सरोकारवालासँग गरेको संवाद कार्यक्रममा अध्यक्ष बोगटीले मागै नभएका योजना बनाउन गाह्रो हुने बताउँदै भन्नुभयो, “गाउँपालिकाले विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन ऐन र कार्यविधि पास गरिसकेको छ, योजना चाहियो ।” उक्त गाउँपालिकामा विपद्का हिसाबले सङ्कटासन्न क्षेत्र पहिचान गरी जिल्ला विपद् व्यवस्थापन समितिमा जानकारी गराइएको र विपद् व्यवस्थापनका लागि करीब रु १५ लाखको कोष स्थापना भएको अध्यक्ष बोगटीले जानकारी दिनुभयो ।

बस्तीस्तरबाटै विपद् जोखिम न्यूनीकरणसम्बन्धी योजना माग भएर आएमा निश्चित योजना बनाएर लागु गरिने पूर्वचौकी गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष एवं योजना तर्जुमा समितिका अध्यक्ष निर्मला साउदले बताउनुभयो । गाउँपालिकाका जनप्रतिनिधि, कर्मचारी, पत्रकारलगायतको सहभागिता रहेको कार्यक्रममा सामुदायिक विकास केन्द्रका कार्यक्रम अधिकृत सुरेश नाथले परियोजनाअन्तर्गत भइरहेका कार्यक्रमबारेमा जानकारी दिनुभएको थियो । सिडिसीले सञ्चालन गरिरहेको नेपाल विपद् जोखिम न्यूनीकरण परियोजना २०१८ फेबु्रअरीदेखि २०१९ सेप्टेम्बरका लागि डोटीका दिपायल सिलगढी नगरपालिका तथा पूर्वीचौकी, सायल र आदर्श गाउँपालिकामा सञ्चालन भइरहेको छ । (रासस)
(रासस) ः

२६ चैत-जिल्लामा पछिल्लो समय एचआइभी सङ्क्रमितको सङ्ख्या दिनानुदिन बढ्दै जान थालेको पाइएको छ । जिल्ला अस्पताल डोटीमा रहेको तथ्याङ्कअनुसार पूरै जिल्लाभरिमा खुलेका मात्रै (पहिचान भएका) ९८० जनामा एचआइभीको सङ्क्रमण रहेको पाइएको हो । सङ्क्रमितमध्ये महिलाको सङ्ख्या ५७० रहेको छ भने ३६० पुरुष रहेका छन् । त्यस्तै पचास बालबालिका एचआइभी सङ्क्रमण रहेको पाइएको छ । यो सङ्ख्या जिल्ला अस्पतालमा औषधि उपचार गराउन आउनेको मात्रै भएको जिल्ला अस्पताल डोटीका मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट चिकित्सक भुषण मिश्रले बताउनुभयो । अस्पतालको सम्पर्कमा नआउनेलाई गणना गर्दा यो सङ्ख्यामा वृद्धि हुनसक्ने उहाँले अनुमान गर्नुभएको छ ।

जनचेतनाको अभाव, भेद्भाव र लाञ्छनाका कारण एचआइभी सङ्क्रमितहरू चिकित्सक तथा स्वास्थ्य संस्थाको सम्पर्कमा आउन नसकेकाले यो सङ्ख्या अझै बढ्न सक्ने अनुमान चिकित्सक मिश्रको छ । उहाँका अनुसार अपहेलना हुनसक्ने भएकाले यहाँका एचआइभी सङ्क्रमित महिला खासै खुलेर भन्न सक्दैनन् र उपचार गराउन आउँदैनन् । जिल्ला अस्पतालमा एचआइभी सङ्क्रमितका लागि सञ्चालनमा रहेको औषधि वितरण अर्थात् एआरटी शाखा तथा परामर्श शाखामा अहिले कम्तीमा पनि ५१८ जना नियमित सम्पर्कमा रहेको तथा औषधि सेवन गरिरहेको सो शाखाका काउन्सिलर केपी रेग्मीले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार चालू आर्थिक वर्षको साउन महीनादेखि अहिलेसम्ममा मात्रै नयाँ बिरामी ११ जना थपिएका छन् भने विगत १०÷१५ वर्ष अगाडिदेखि पनि एचआइभी सङ्क्रमितले जिल्ला अस्पतालको नियमित सम्पर्कमा रहेर औषधि सेवन गरिरहेका छन् ।

डोटीमा एचआइभी÷एड्सका कारण हालसम्म कति जनाले ज्यान गुमाए भन्ने विषयमा यकिन तथ्याङ्क कुनै पनि सङ्घसंस्थामा नभए पनि हालसम्म कम्तीमा पनि सय जनाभन्दा बढीले ज्यान गुमाइसकेको हुन सक्ने एचआइभीको क्षेत्रमा काम गर्ने संस्थाको अनुमान रहेको छ । कामका लागि भारत गएका श्रीमान्ले त्यहाँ गर्ने असुरक्षित यौन सम्पर्कबाट आफूलाई पनि एचाइभीको सङ्क्रमणमा पार्ने र पछि घरमा आई श्रीमतीलाई सार्ने गरेको एचआइभीको क्षेत्रमा काम गर्ने संस्थाको भनाइ छ । एचआइभी पिडित यहाँका महिलाले समाजको भेदभावको समेत सामना गर्नु परिरहेको एचआइभीको क्षेत्रमा काम गर्ने संस्था सिडिएफका सिद्धराज जोशीले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “श्रीमान्को गल्तीले सरेको रोगको सामना श्रीमतीले गर्नुपरेको छ ।” एचआइभी सङ्क्रमित भई भारतबाट घर फर्केकासमेत उपचारपछि पुनः काम गर्न भारत जाने क्रमसमेत बढेको छ । केही एचआइभी सङ्क्रमित एकल महिला विभिन्न संस्थाले आयोजना गरेको महिला लक्षित कार्यक्रमबाट तालीम लिएर आयआर्जनमा सक्रिय हुन थालेका छन् भने कोही समाजको डरले गाउँघरमै बसी रोग लुकाउन बाध्य भएका छन् ।

समग्र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ६ हजार ७२४ जनामा एचआइभी सङ्क्रमण रहेको सुदूरपश्चिम प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालय दीपायल राजपुरका जनस्वास्थ्य अधिकृत रमेश मलासीले जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार हालसम्म सुदूरपश्चिमभरिमा तीन हजार ७६ ले एआरटी सेवन गरिरहेका छन् । “आर्थिक वर्ष २०७४÷७५ सम्मको तथ्याङ्क हेर्दा सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ६७६ जनाले एचआइभी÷एड्सका कारण ज्यान गुमाइसकेका छन्”, जनस्वास्थ्य अधिकृत मलासीले भन्नुभयो, “यो प्रदेशमा गएको आर्थिक वर्षमा मात्रै २४७ जना नयाँ सङ्क्रमित देखिएका छन्, बर्सेनी एचआइभी रोगी बढिरहेका छन् ।”

निर्देशनालयका अनुसार एचआइभी परीक्षण तथा परामर्श केन्द्र प्रदेशका २० स्थानमा स्थापना भएका छन् । एआरटी सेवन गर्नेले प्रदेशका १४ स्थानबाट सेवा प्राप्त गरिरहेको जनाइएको छ । स्थानीय सरकारले सुदूरपश्चिम प्रदेशका एचआइभी सङ्क्रमितलाई सहयोग गर्न नसकेको सङ्क्रमितहरूले गुनासो गरेका छन् । एचआइभी सङ्क्रमित कमला मल्लले डोटी जिल्लामा पछिल्लो समयमा खुलेर आउने एचआइभी सङ्क्रमितको सङ्ख्या बढ्दो भए पनि स्थानीय सरकारले कुनै ठाउँमा पनि खासै गतिलो सहयोग गरेको नदेखिएको आरोप लगाउनुभयो । स्थानीय सरकारसँग प्रस्ताव लिएर जाँदा ‘तपाईंहरु त डलरको खेती गर्नसक्ने हामी के सहयोग गर्न सक्छौँ’ भनेर उल्टै जवाफ दिने गरेको समेत उहाँले बताउनुभयो । “हामी त सङ्क्रमित भइसकेका छौँ, अब हाम्रा लागि नभए पनि हाम्रा छोराछोरीको भविष्यका लागि भए पनि स्थानीय सरकारले सोच्नुपर्छ,” उहाँले भन्नुभयो, “सरकारले सङ्क्रमितलाई बचाउन विशेष कार्यक्रम बनाउनुपर्छ ।” डोटीमा कतिपय एचआइभी सङ्क्रमित एकल महिलालाई आफू र बालबच्चा कसरी हुर्काउने भन्ने चिन्ता थपिएको छ । यहाँका एचआइभी सङ्क्रमित महिलालाई साँझ–बिहान हातमुख जोड्न धौधौ परेको छ । (रासस)

२५ चैत- विशेषगरी तराई–मधेशमा गर्मीको जोखिम शीतलहरको तुलनामा उच्च हुँदै गएको छ । गर्मीका कारण नै गत केही दिनअघि पर्सा र वारा जिल्लाका केही स्थानमा हावाहुरीले अकल्पनीय क्षति पुगेको नेपालमा पहिलो पटक सम्पन्न ‘नेपालमा तातो हावा ९लु० र त्यसले स्वास्थ्यमा पार्नसक्ने प्रतिकूल प्रभाव’ विषयको अध्ययनले देखाएको छ ।विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको आर्थिक एवं प्राविधिक सहयोगमा नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद्ले आज यहाँ सार्वजानिक गरेको प्रतिवेदनमा गर्मी बढ्ने क्रममा रहेको र देशको दक्षिणी भेगमा गर्मी रात, अग्रिम मनसुन र मनसुनको समयमा वर्षा धेरै हुनेगरेको प्रारम्भिक निष्कर्ष निकालिएको छ ।

जल तथा मौसम विभागको सहयोगमा सन् १९८७ देखि २०१६ सम्मको तथ्याङ्क अध्ययन गरिएको थियो । तीन जिल्लाका ३१८ सहभागीलाई गरिएको अध्ययनमा ५० प्रतिशत सहभागीमा बढ्दो तापक्रमले स्वास्थ्यमा समस्या देखिएको प्रतिवेदनले औल्याएको छ प्रतिवेदन भन्छ, “तराई–मधेशमा गर्मीलहरको जोखिम उच्च हुँदै गएको छ । यससित जुध्न समयमै समस्या सम्बोधन हुनु जरुरी रहेको छ ।”दमरोगी बढ्दैआज नै सार्वजानिक गरिएको नसर्ने दीर्ध रोगसम्बन्धी राष्ट्रिय सर्वेक्षणले दमरोगको भार ११ दशमलव सात रहेको जनाएको छ । नसर्ने दीर्घ रोगसम्बन्धी ७२ जिल्लामा २० वर्ष उमेर समूहभन्दा माथिका १३ हजार २०० मा गरिएको सो अध्ययनले मधुमेह ८।६, मिर्गौला ६, मुटु २।९ प्रतिशतमा समस्या देखिएको थियो । सहभागीका रगत, पिसाबका साथै मुटु र छातीको परीक्षण गर्दा सो समस्या देखिएको प्रतिवेदनले जनाएको छ ।

नसर्ने दीर्ध रोगको भार कति रहेको थियो भन्ने कुनै अध्ययनसमेत भएको थिएन । मुटु, मिर्गोला, क्यान्सरलगायतका रोगको उपचारमा सरकारले आर्थिक अनुदान समेत दिँदै आएको छ । जनसङ्ख्यामा आधारित क्यान्सर रोगसम्बन्धी अर्को अध्ययनले सबैभन्दा बढी काठमाडौँमा क्यान्सरका रोगी पाइएको देखाएको छ । परिषद्ले हाल विभिन्न नौ जिल्लामा जनसङ्ख्यामा आधारित क्यान्सर दर्ता जारी राखेको छ ।अर्कोतर्फ धनुषा, भक्तपुर र दोलखामा गरिएको मानसिक स्वास्थ्य सम्बन्धी सर्वेक्षणले ११ प्रतिशत किशोर किशोरी तथा १३ प्रतिशत वयस्कमा मानसिक स्वास्थ्य समस्या देखिएको थियो । विद्यालयमा स्वास्थ्यकर्मीको प्रावधान सम्बन्धी अर्को अध्ययनले विद्यालयमा स्वास्थ्यकर्मीलाई परिचालन गर्दा व्यवहार परिवर्तन र व्यक्तित्व विकासमा सहयोग पुगेको पुष्टि गरेको थियो । रासस

April 8- More than 800 people were benefitted from free eye camp organised at District Hospital, Diktel.The Netra Jyoti Sangh, Khotang, organsied the free eye camp with technical support of Sagarmatha Eye Hospital and financial support of Diktel Rupakot Majhuwagadhi municipality from April 5.A team comprising 14 health workers under leadership of Dr Avishekh Sahadev at Eye Hospital, Lahan, had carried out eye surgery of 95 people. Medicine and glasses were provided to the patients free of cost in the three-day camp.

Mainly, senior citizens had received treatment service in the camp. Earlier on April 2 and 3, the Sangh had organized the free eye surgery camp at Baksilabazaar of Kopilasgadhi where 514 people were benefitted. Of 514 people, 63 had undergone surgery. Similarly, the Sangh is also organising the free eye surgery camp at Halesi on April 9 and 10. (RSS)

April 8 – Deputy Prime Minister and Minister for Health and Population, Upendra Yadav, has called on government doctors to go the assigned working stations. In his call to the government doctors agitating against the government employees adjustment process, he urged them first to go to the areas where they are deputed, render services and then the government would listen them and take steps to address their issues. Talking to media persons after attending the programme for launching of several reports by the Nepal Health Research Council (NHRC) here today, the minister said the government was committed to ensuring people’s rights to quality health services.

It may be noted that members of the Government Doctors Association of Nepal (GODAN) have halted the services of government hospitals, except the emergency for the past three days citing that adjustment in the State and local level would block their transfer towards the centre and the adjustment was made going against the agreement reached between the government (Ministry of Health and Population) and the GODAN. He further said the government focus had been concentrated on formulating a research-based policy, seeking attention to the control of non-communicable diseases.

Ministry’s secretary Chandra Kumar Ghimire was of the view that the government should increase investment to see improvements in the entire health sector. NHRC executive director Prof Dr Anjani Kumar Jha said the Council recently conducted 10 research projects at the call of the ministry while ministry’s chief specialist Dr Sushilnath Pyakurel highlighted the need of a one-door policy to make health research projects effective.(RSS)

१८ चैत- पाल्पाको माथागढी गाउँपालिकाले विपन्न घरपरिवारका सदस्यको निःशुल्क स्वास्थ्य बीमा गरिदिएको छ । विपन्न स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमअन्तर्गत गाउँपालिकाभित्र बसोबास गरेका ८०० विपन्न घरपरिवारको निःशुल्क स्वास्थ्य बीमा गरिएको छ । यस वर्ष स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमका लागि गाउँपालिकाले रु २० लाख बजेट छुट्याएर सबै वडा वडामा पुगेर स्वास्थ्य बीमा दर्ता कार्यक्रम सञ्चालन गरिरहेको गाउँपालिकाका अध्यक्ष सन्तोष थापामगरले जानकारी दिनुभयो । “आथिक अभावमा अस्पतालसम्म पुगेर स्वास्थ्य उपचार गर्न नसक्दा उपचार अभावमा अकालमै ज्यान गुमाउनुपर्ने अवस्था गाउँमा रहेको छ, गाउँपालिकाभित्रका कुनै पनि नागरिक उपचार अभावमा ज्यान गुमाउन नपरोस् भनेर यो कार्यक्रम सञ्चालन गरेका छौँ”, उहाँले भन्नुभयो ।

गाउँपालिकाले नागरिकको स्वास्थ्यलाई ध्यानमा राखेर विपन्न परिवारको घर घरमा बीमाकर्ता परिचालन गरेर स्वास्थ्य बीमा गराएपछि यहाँका नागरिक खुशी भएका छन् । अहिले बीमा गरेपछि स्वास्थ्य संस्थामा पुगेर स्वास्थ्य परीक्षण गराउनेको सङ्ख्या बढ्न थालेको छ । आर्थिक समस्याले गर्दा यहाँका नागरिक उपचार अभावमा भित्रभित्रै रोगसँग लडेर बाँचिरहेका थिए । बीमा गरेपछि स्वास्थ्य संस्थामा पनि बिरामीको चाप बढ्दै गएको पाइएको छ । गत वर्ष पनि गाउँपालिकाले विपन्न स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमअन्तर्गत रु २० लाख रकम विनियोजन गरेको थियो । गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष विपन्नअन्तर्गत पनि पहिचान गरेर अति विपन्न, एकल महिला, दीर्घरोगी, अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई प्राथमिकता दिएर स्वास्थ्य बीमा गरिरहेको गाउँपालिकाले जनाएको छ । स्वास्थ्य बीमा दर्तापश्चात् गाउँपालिकाका आठवटै वडामा बीमाको महत्वबारे अभिमुखीकरण कार्यक्रम सञ्चालन गर्दैछ । साथै गाउँपालिकाले घर घरमा पुगेर ज्येष्ठ नागरिक उपचार सेवा, गाउँ गाउँमा निःशुल्क स्वास्थ्य परीक्षण शिविर, सुत्केरी महिलालाई पोषण भत्ता, स्वास्थ्यसम्बन्धी जनचेतनामूलक कार्यक्रम सञ्चालन गरिरहेको छ । (रासस)