काठमाडौँ,- आइतबार र सोमबार उकालो लागेको शेयर बजार आज भने दोहोरो अङ्कले घटेको छ । नेपाल स्टक एक्सचेञ्जकाअनुसार कारोवार मापक नेप्से परिसूचक १४ दशमलव ६१ विन्दुले घटेर एक हजार १६८ दशमलव १७ विन्दुमा झरेको छ । ‘क’ वर्गका कम्पनीको कारोवार मापन गर्ने सेन्सेटिभ परिसूचक तीन दशमलव शून्य चार विन्दुले घटेर २४८ दशमलव ५९ विन्दुमा पुगेको छ । स्टककाअनुसार आज कूल १५९ कम्पनीको १४ लाख ७८ हजार ७२४ कित्ता शेयर रु ५३ करोड २३ लाख २५ हजार ६४६ मूल्यमा खरीद बिक्री भए । कारोवार भएका दश उपसमूहमध्ये आज आठ उपसमूहको शेयर ओरालो लागेका छन् भने दुई उपसमूहको शेयर वृद्धि भएको छ । उत्पादन नौ दशमलव तीन एक र अन्य पाँच दशमलव ३८ विन्दुले बढेको छ ।

यस्तै बैंकिङ १५ दशमलव ६४, होटल पाँच दशमलव ५४, विकास बैंक २० दशमलव ७२, जलविद्युत् १६ दशमलव १४, वित्त शून्य दशमलव तीन छ, निर्जीवन बीमा १९२ दशमलव ३२, लघुवित्त १८ दशमलव ४८ र जीवन बीमा ४९ दशमलव ९३ बिन्दुले घटेका छन् । घटेको बजारमा समिट माइक्रोफाइनान्स डेभलपमेन्ट बैंक, सिभिल लघुवित्त वित्तीय संस्था, महिला सहयात्रा माइक्रोफाइनान्स वित्तीय संस्था र स्वदेशी लघुवित्त वित्तीय संस्थाका शेयरधनीले कमाएका छन् । यस्तै विजय लघुवित्त वित्तीय संस्था, रैराङ हाइड्रो पावर, स्वरोजगार लघुवित्त विकास बैंक र युनाइटेड इन्स्योरेन्स कम्पनीका लगानीकर्ताले गुमाएका छन् ।

काठमाडौँ । सिटीसी मल सुन्धारामा रहेको सिटीसी मोबाईल हबले सञ्चालन गरिरहेको मोबाइल एक्सचेञ्ज मेला क्रिसमससम्म चल्ने भएको छ । मेलामा ग्याजेट पारखीहरुको उल्लेखीय सहभागिता बढेपछि मेला अवधि पुष १० गते क्रिसमससम्म थप गरिएको आयोजकले जनाएको छ । उक्त मोबाइल मेलामा ग्याजेट पारखीहरुले आफुलाई मन परेको मोबाइल, ल्यापटप, क्यामेरा तथा एप्पलका आईफोन, आइप्याड, म्याक लगायतका उत्पादन किस्ताबन्दीमा किन्न पाउने छन् ।

मोबाईल एक्सचेञ्ज अफरका साथै एउटा मोबाइल किन्दा अर्को एउटा मोबाइल सित्तैंमा अफर मेलाको आकर्षण रहेकोे छ । ९ हजार ९ सय ९९ रुपैंयादेखि २ लाख ३४ हजार रुपैंयासम्मका मोबाइल किन्न सकिने हबमा ११ हजार रुपैंयादेखि ३ लाख १५ हजार रुपैंयासम्मका ल्यापटप, आइप्याड, म्याक बुक लगायतका सामान किन्न सकिन्छ । ‘मेलामा जस्तो सुकै पुरानो मोबाईलको पनि उचित मुल्य पाउनुका साथै सट्टा पट्टा पनि गर्न सकिन्छ ।’ सिटीसी मोबाईल हबका प्रबन्धक जीबन श्रेष्ठले भने । ‘मेलामा विश्व बजारमा पाईने सबै ब्राण्डका मोबाईल, ल्यापटप ,क्यामेरा, र म्याक किस्ताबन्दीमा किन्न सकिन्छ ।’ उनले भने ।

मेलामा विशेष छुटमा ग्याजेट्स किन्न सकिनेछ । ६० मिनटमा फेस टू फेस मोबाइल मर्मतको सेवा पनि मेलामा पाइने छ । निशुल्क पार्किगंको व्यवस्था गरेको हबले अवलोकनकर्तालाई लक्की ड्रबाट आकर्षक उपहार बितरण गर्नेछ । मेलामा राखिएको गल्फमा ३ स्कोर गर्नेले मोबाइल किन्दा ५० प्रतिशत छुट पाउने छन् भने ४ स्कोर गर्नेले आफुले खरिद गरेको अर्को एउटा सामान सित्तैंमा पाउने छन् ।

सामसङ, ब्ल्याकबेरी, ओप्पो, भिभो, वान प्लस ,नोकिया ,कलर्स, एम आई, सोनी, एप्पल, कुलप्याड, लेनोभो, हुवाई ब्राण्डका मोबाइलका साथै एचपी, लेनोभो, एम आई, डेल र एप्पलका ल्यापटप, म्याकबुक आईप्यड मोबाइल हबको आकर्षण हुन् ।

चितवन- तोरीका लागि प्रख्यात जिल्ला चितवनमा पछिल्ला वर्षमा यसखेती तर्फको आकर्षण अझ बढेर गएको छ । मलको अभाव, जग्गाको खण्डीकरण, रोगव्याधि जस्ता कारण केही वर्षअघि तोरी लगाउने किसानले आलुखेती गर्ने गरेका थिए । पछिल्ला तीन वर्षमा तोरी लगाउने क्रम बढेर गएको कृषि ज्ञानकेन्द्र भरतपुरले जनाएको छ । केन्द्रका प्रमुख सुधिर श्रेष्ठका अनुसार अघिल्लो वर्षको तुलनामा यसवर्ष एक सय हेक्टर क्षेत्रफल बढेको छ । किसानको तोरीखेतीतर्फ आकर्षण बढेसँगै क्षेत्रफलमा पनि वृद्धि भएको उहाँले बताउनुभयो । गतवर्ष जिल्लामा १२ हजार चार सय हेक्टर क्षेत्रफलमा तोरी लगाइएको थियो । यो वर्ष १२ हजार ५०० हेक्टरमा तोरी लगाइएको उहाँले बताउनुभयो ।

आर्थिक वर्ष २०७३/७४ मा जिल्लामा १२ हजार तीन सय हेक्टरमा तोरी लगाइएको थियो । किसानले आफूले खानका लागि मात्रै भए पनि तोरी लगाउने क्रम बढेको उहाँले बताउनुभयो । बजारको तेलमा मिसावट हुने आशङ्कामा किसानले आफ्ना लागि आफैँ उत्पादन गर्न लागेको श्रेष्ठको भनाइ छ । क्षेत्रफल बढेसँगै उत्पादनमा पनि वृद्धि हुने अनुमान कार्यालयले गरेको छ । यससँगै विकल्पका रूपमा यो मौसममा लगाइने आलुमा भन्दा तोरीमा लाभ बढी हुने देखिएपछि किसान तोरीखेतीतर्फ आकर्षित भएका हुन् । तोरी लगाउन सजिलो र नाफा राम्रो हुने पनि श्रेष्ठ बताउनुहुन्छ । विगतका वर्षमा मलको अभाव भए पनि पछिल्ला वर्षमा तोरीमा प्रयोग हुने मलको आपूर्ति सहज हुनेगरेको छ ।

तोरीका लागि माटोमा बन्दक नामक तत्व आवश्यक पर्ने हँुदा त्यो तत्व दिने एमोनियम सल्फेट (चिनी मल) प्रयोग हुने गर्दछ । सो मलको प्रयोगले तोरीमा दाना पुष्ट हुने र तेलमा गुणस्तर वृद्धि हुने कार्यालयले जनाएको छ । श्रेष्ठका अनुसार यो वर्ष तोरीको उत्पादन गत वर्षको तुलनामा २५० मेट्रिकटन बढी हुने अनुमान गरिएको छ । गतवर्ष १३ हजार ५१६ मेिट्रकटन तोरी उत्पादन भएको यस जिल्लामा यो वर्ष १३ हजार ७५० मेट«िकटन उत्पादन हुने उहाँले बताउनुभयो । जिल्लाको माडी, भरतपुर महानगरपालिकाका केही स्थान र पूर्वी चितवनमा बढी मात्रामा तोरी लगाइन्छ ।

बनेपा- काभ्रेपलाञ्चोकको बेथानचोक गाउँपालिका–२ ढुङ्खर्कका कृष्णप्रसाद तिमल्सिनाले खुवा व्यवसाय सञ्चालन गरेर बजारमा घर किन्नेदेखि काठमाडौँमा डेरी उद्योग सञ्चालन गर्न सफल हुनुभएको छ । विसं २०३६ देखि गाउँमा नै किसानले उत्पादन गरेका दूध सङ्कलन गरी खुवा घोट्न शुरु गर्नुभएका उहाँले अहिले तल बजारमा घर किनेर त्यही लालीगुराँस खुवा उद्योग सञ्चालन गरिरहनुभएको छ । “म किसाने मान्छे, कुनै जागिर होइन, आफ्नै व्यवसाय सञ्चालन गरिरहेको छु”, उहाँले भन्नुभयो, “त्यो बेला पढिन, ल्याप्चे भएँ, तर पनि केही छैन अहिले सिक्दासिक्दै आफ्नो व्यवसायको सबै हरहिसाब आफैँले गर्नसक्छु ।” कुनै पनि पेशामा निरन्तरता दिएपछि केही न केही उपलब्धि हासिल गर्न सकिने उहाँको भनाइ छ ।

उहाँको उद्योगमा एक दिन बिराएर ७० देखि ७५ धार्नीसम्म खुवा उत्पादन हुन्छ । उद्योगमा दैनिक दूध मात्रै चार सय लिटर सङ्लकन हुन्छ । एक धार्नी खुवाको दुई हजारदेखि दुई हजार दुई सयसम्म बिक्री हुने गरेको छ । यहाँ उत्पादन भएको खुवा आफ्नो उत्पादन केन्द्रसम्म नै ठेकेदारले लिन आउने गरेको उहाँको भनाइ छ । रु बाह्र लाख लगानी गरेर गाउँमा स्थापना गरेको डेरीबाट उत्पादन गरेको खुवा भोटाहिटी, गौशाला, चाबहिल जावलाखेल, लगनखेल, ठिमी, भक्तपुर, कोटेश्वरसम्म जाने गरेको उहाँको भनाइ छ ।खुवा आगोले तताएर घोटेर तयार गरिन्छ । त्यसको लागि दिनको पाँच सय किलो दाउरा लाग्छ । प्रतिकिलो दाउराको मोल रु १५ रहेको छ । उहाँले खुवा घोट्ने मेसिन साढे दुई लाख तिरेर खरीद गरेको बताउनुभयो । केही समयअघि नेपाल सरकारको तर्फबाट आधुनिक चुलो बनाउने व्यवस्था गरेपछि दश मुखे चुलो बनाएर त्यसमा दश वटा कराइ राखेर दूध घोट्ने गरेको तिमल्सिनाले बताउनुभयो ।

उहाँले शुरुमा गाउँमा नै अर्कैले खोलेको दूध डेरीमा क्यान बोकेर काम थालनी गरेको विगत सुनाउनुभयो । तिमल्सिनाले २०३४ सालमा गाउँमा डेरी स्थापना भएपछि २०३५ सालबाट एक वर्षसम्म गाउँमा नै खुलेको दूध डेरीमा दूधको क्यान बोक्ने काम गर्नुभयो र २०३६ साल मङ्सिरबाट आफंैले डेरी शुरु गर्नुभयो । “गाउँमा केही काम पाउने थिएन, कि अर्काको ज्याला गर्नु पथ्र्यो कि खेती किसान नै । अरुको डेरीमा गरेको काम छोडेर आफैँले व्यवसाय थालनी गरेपछि त्यसैलाई निरन्तरता दिँदै आएँ, अहिले यतिसम्मको व्यवसाय गर्न सफल भएको छु”, उहाँले भन्नुभयो, “मैले नपढेकाले छोरालाई पनि पढाउन सकिएन, उनलाई पनि यही पेशामा लगाएर आम्दानीको स्रोत बढाउँदै ल्याएँ र अहिले अर्को पनि व्यवसाय शुरु गरेको छु ।”

त्यही व्यवसाय गरेर अहिले नातिलाई स्नातक र दुई नातिनीलाई कक्षा ११ र १२ मा पढाइरहेको उहाँले बताउनुभयो । गाउँमा उहाँलाई श्रीमती रूपामाई तिमल्सिनाले सघाइरहनु भएको छ । अरु कमाइ गरी खाने पेशा नभएका कारण गाह्रो भए पनि यही पेशालाई अलाग्नु परेको उहाँको भनाइ छ । “अरु पेशा छैन, जति धुवाँमा बस्नुपरे पनि यही काम हो, त्यसैले यसैमा सन्तुष्ट छु” कृष्णप्रसादका श्रीमती रूपामाईले भन्नुभयो । ढुवानी समस्या हुँदा दूध घोटेर खुवा बनाउने बाध्यता भएको बेलामा स्थापना गरेको खुवा उत्पादन केन्द्र अहिले गाउँमा नै गाडी पुगेपनि खुवा उत्पादनको लागि दूध सङ्कलन हुने काम घटेको छैन । उहाँ भन्नुहुन्छ “बजार आफ्नो पक्षमा पार्न सक्नुप¥यो, अध्ययन गर्नुप¥यो, प्रयास गर्नुप¥यो अर्कोलाई आफ्नो बनाउनुप¥यो ।” जुनसुकै कुरामा सम्पर्क नबढाइ कुनैपनि काम आफ्नो बनाउन नसकिने उहाँको अनुभव छ ।

उहाँले आफूले उत्पादन गरेको खुवा शुद्ध र कुनै मिसावट नभएकोले बजारमा बिकेन भनेर फिर्ता आउने अवस्था नआएको बताउनुभयो । त्यससँगै उहाँले अहिले पनिर पनि बनाउन थाल्नुभएको छ । खुवा र पनिर बनाउन उहाँले किसानबाट लिटरको एक सय देखि एक सय बीस रुपौयाँसम्म दूधको फ्याट हेरेर खरीद गर्नुहुन्छ । खुवा केन्द्रमा दूध ल्याउन नसकेका टाढाटाढा गाउँका किसानले आफैँले खुवा बनाएर पु¥याउन आउने गरेका छन् । बेथानचोक गाउँपालिका–२ का राजन ढुङ्गानाले डेरी टाढा भएको र दूध बेच्नलाई धेरै हिँड्नु परेकाले घरमा नै खुवा घोटेर एक दिनको अन्तरमा पु¥याउन आउने गरेको बताउनुभयो । “आउन ओह्रालोमा आधा घण्टा पैँतालीस मिनेट लाग्छ, जानलाई उकालो एक घण्टा लाग्छ, त्यसैले घरमा नै घोटेर खुवा बनाएर ल्याउने गरेको हूँ ।’ ढुङ्गानाले भन्नुभयो, “हाम्रो पेशा नै यही हो, त्यसैले आफूलाई कसरी सहज हुन्छ, त्यसरी नै निरन्तरता दिनु परिहाल्यो नि १”

खुवा व्यवसाय गरेर बजारमा घर- वसाय गरेर नै उहाँले गाउँपालिका नजिकै ढुङ्खर्क चारदोबाटो बजारमा घर किनिसक्नुभएको छ । ‘२०७२ सालमा १७ लाखमा घर किनेको हुँ ।’ उहाँले भन्नुभयो, “पहिलाको घर साविक ढुङ्खर्क गाविस–६ सोरन्ने भन्ने ठाउँमा हो, भूकम्प गएपछि तल बजारमा सरेको हूँ ।” उहाँको खुवा उत्पादन केन्द्रमा मासिक पाँचदेखि ६ लाखसम्मको कारोवार हुने गरेको छ । उमेरले ७० वर्ष भए पनि खुवा उत्पादन बाहेक उहाँले खेती किसानी पनि गर्नुहुन्छ । “मकै छर्ने, गहुँ खेती गर्ने, भैँसी पालेर खेती किसानको काम सबै गर्छु ।”

काठमाडौँ,- धितोपत्र बजारमा आज शेयरको मूल्यमा दोहोरो अङ्कले वृद्धि भएको छ । शेयर लगानीकर्ता दबाब समूहले कारोवारमा रोक लगाउने दाबी गरेको दिन बजार बढेर नयाँ उचाइमा पुगेको हो । नेपाल स्टक एक्सचेञ्जकाअनुसार कारोवार मापक नेप्से परिसूचक १५ दशमलव १७ बिन्दुले बढेर एक हजार १८२ दशमलव ७८ बिन्दुमा पुगेको छ । प्रतिशतका आधारमा नेप्से परिसूचक एक दशमलव तीन शून्य बिन्दुले बढेको हो । यस्तै ‘क’ वर्गका कम्पनीको कारोवार मापन गर्ने सेन्सेटिभ परिसूचक दुई दशमलव ९७ बिन्दुले बढेर २५१ दशमलव ६३ बिन्दुमा पुगेको छ ।

कूल १५९ कम्पनीको १२ लाख ६० हजार ५१८ कित्ता शेयर रु ४२ करोड तीन लाख ५३ हजार ५१५ मूल्यमा खरीद बिक्री भयो । स्टककाअनुसार आज कारोवार भएका कूल ११ उपसमूहमध्ये व्यापार उपसमूहको मात्रै शेयर घटेको छ । व्यापार तीन दशमलव शून्य चार बिन्दुले घटेको छ । बैंकिङ नौ दशमलव १५, होटल शून्य दशमलव सात एक, विकास बैंक आठ दशमलव पाँच, जलविद्युत् पाँच दशमलव तीन सात, वित्त शून्य दशमलव पाँच दुई, निर्जीवन बीमा २२० दशमलव पाँच एक, उत्पादन २३ दशमलव २१, अन्य एक दशमलव चार चार, लघुवित्त ४० दशमलव दुई एक तथा जीवन बीमा १९५ दशमलव नौ बिन्दुले बढेको छ ।

स्टककाअनुसार मिर्मिरे लघुवित्त वित्तीय संस्था, कालिका लघुवित्त वित्तीय संस्था, पूूर्णिमा विकास बैंक, आरम्भ माइक्रोफाइनान्स वित्तीय संस्था, सूर्य लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनी, माहुली सामुदायिक लघुवित्त वित्तीय संस्थाका शेयरधनीले आज कमाएका छन् । यस्तै कालिका पावर कम्पनी, ग्लोबल आइएमई समुन्नति स्किम एक, स्वदेशी लघुवित्त वित्तीय संस्था र राष्ट्रिय बीमा कम्पनी लिमिटेडका संस्थापक शेयरधनीले गुमाएका छन् ।

काठमाडौँ,- धितोपत्र बजारमा यस साता रु एक अर्ब ६३ करोड ६३ लाख ३९ हजार ५६० मूल्य बराबरको शेयर किनबेच भएको छ । साताको पहिलो दिन एक हजार १३१ दशमलब शून्य सात विन्दुमा रहेको कारोवार मापक नेप्से परिसूचक १७ विन्दुले वृद्धि भई साताको अन्तिम दिन बिहीबारसम्म एक हजार १४८ दशमलब ७८ बिन्दुमा पुगेको छ । कारोवार रकम गत साताको भन्दा कम हो । गत साता रु दुई अर्ब २२ करोड ३५ लाख ६८ हजार २२६ बराबरको शेयर कारोवार भएको थियो । साताभर कूल १६४ कम्पनीको शेयर कारोवार भएको नेपाल स्टक एक्सचेञ्जले जनाएको छ । स्टकका अनुसार आइतबार कारोवार मापक नेप्से परिसूचक १० दशमलब ८५ विन्दुले बढेर एक हजार १३१ दशमलब सात विन्दुमा पुग्यो । सो दिन कूल १५५ कम्पनीको सात लाख १४ हजार ६१८ कित्ता शेयर रु २२ करोड ३७ लाख २४ हजार ६८७ मूल्यमा खरीद बिक्री भयो ।

यस्तै सोमबार शेयरबजार १२ दशमलव ४९ विन्दुले वृद्धि भई एक हजार १४४ दशमलब १९ विन्दुमा पुग्दा १६३ कम्पनीको १२ लाख ६४ हजार ३४० कित्ता शेयर रु ४३ करोड ६७ लाख ५२ हजार ८५५ मूल्यमा खरीद बिक्री भए । आइतबार र सोमबार बढेको शेयरबजार मङ्गलबार भने तीन दशमलब शून्य आठ विन्दुले घटेर एक हजार १४१ दशमलव १० विन्दुमा झ¥यो । सो दिन कूल १६४ कम्पनीको १२ लाख ८६ हजार ५७५ कित्ता शेयर रु ३८ करोड ३२ लाख ९३ हजार १२० मूल्यमा खरीद बिक्री भए ।

बुधबार भने बजार स्थिर जस्तै रह्यो । कारोवार मापक नेप्से परिसूचक ०।०८ विन्दुले बढेर एक हजार १४१ दशमलब १८ विन्दुमा कायम रह्यो । कूल १५६ कम्पनीको आठ लाख ६५ हजार ७१९ कित्ता शेयर रु २६ करोड ८८ लाख १० हजार ८२४ मूल्यमा खरीद बिक्री भए । यस्तै साताको अन्तिम दिन बिहीबार कारोवार मापक नेप्से परिसूचक सात दशमलब छ विन्दुले बढेर एक हजार १४८ दशमलव ७८ विन्दुमा पुग्यो । सो दिन कूल १५४ कम्पनीको नौ लाख ९७ हजार ६७२ कित्ता शेयर रु ३२ करोड ३७ लाख ५८ हजार ७४ मूल्यमा खरिद बिक्री भए । शेयर बजारको सुधारको माग गर्दै शेयरलगानीकर्ताले आन्दोलन पनि जारी राखेका थिए । यद्यपि शुक्रबार सरकारले गठन गरेको कार्यदलले आन्दोलनरत पक्षलाई वार्तामा बोलायो र माग सम्बोधन गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकका डेपुटी गभर्नर शिवराज श्रेष्ठ नेतृत्वको कार्यदलले आगामी सोमबार प्रतिवेदन बुझाउने तयारी गरेको छ ।

काठमाडौँ,-माइबेनी जलविद्युत् आयोजनामा नेपाल एसबिआई बैंक र सिद्धार्थ बैंकले रु एक अर्ब ८६ करोड ऋण लगानी गर्ने भएका छन् । आयोजनाको प्रवद्र्धक सामलिङ पावर कम्पनी र बैंकका प्रतिनिधिबीच आज यहाँ ऋण सम्झौतामा हस्ताक्षर सम्पन्न भएको छ । कूल नौ मेगावाट क्षमताको सो आयोजनामा बैंकले कूल लगानीको ७५ प्रतिशत र प्रवद्र्धकले २५ प्रतिशत लगानी गर्ने भएका छन् ।

सम्झौतामा कम्पनी अध्यक्ष विजयबहादुर राजभण्डारी, नेपाल एसबीआर्ई बैंकका प्रतिनिधि बद्रीलाल आमात्य र सिद्धार्थ बैंकका चन्दन कार्कीले हस्ताक्षर गर्नुभयो ।आयोजनाबाट उत्पादित विद्युत् नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले वर्षामा चार रुपैयाँ ८० पैसा र हिउँदमा आठ रुपैयाँ ८० पैसामा खरीद गर्ने सम्झौता भइसकेको छ । इलाममा आयोजनास्थल रहेको सो आयोजनाबाट उत्पादित विद्युत् इलामको गोदक सवस्टेशनमा जोडिनेछ । आयोजनाबाट वार्षिक पाँच करोड ३२ लाख युनिट बिजुली उत्पादन हुनेछ ।

काठमाडौँ- नेपाली बजारमा आज सुनको मूल्य घटेको छ । बुधबारको तुलनामा आज ३०० ले घटेर प्रतितोला ५९ हजार ५०० मा पहेँलो धातुको कारोवार भइरहेको नेपाली सुनचाँदी व्यवसायी महासङ्घले जनाएको छ ।

बुधबार प्रतितोला रु ५९ हजार ८०० मा सुन कारोवार भएको थियो । आन्तरिक बजारमा डलरको भाउ घटेसँगै त्यसको प्रभाव सुनको मूल्यमा पनि परेको महासङ्घल जनाएको छ । महासङ्घका अनुसार तेजावी सुन रु ४०० ले घटेर आज प्रतितोला रु ५९ हजार २०० मा कारोवार भइरहेको छ ।

त्यस्तै आज चाँदीको मूल्यमा भने गिरावट आएको छ । बुधबार प्रतितोला रु ७३० मा कारोवार भएको चाँदी आज रु पाँचले बढी रु ७३५ मा कारोवार भएको छ । महासङ्घले आज १० ग्राम सुनको मूल्य रु ५१ हजार १० कायम गरेको छ । त्यस्तै १० ग्राम चाँदीको मूल्य भने रु ६३० तोकिएको छ ।

बलेवा – बागलुङ जिल्लाको जैमिनी नगरपालिका–१ कुश्मीशेराका वडा सदस्य रुद्रनाथ शर्मा हरेक बिहान र साँझको समयमा सडकमा देखिन्छन् । हातमा ठूलो सिल्टेको भाँडो बोकेका शर्माको हिँडाइको गति कुनै सवारी साधनको भन्दा कम हुँदैन । दूध बोकेर बिक्रीका लागि डेरीमा हिँडेका शर्माले फर्केपछि गर्नुपर्ने कैयौं काम साँचिएका हुन्छन् । त्यसैले उनको गति तेजले चलेको हुन्छ । बागलुङ–कुश्मीशेरा सडक खण्डको १९ किलोमिटरमा पर्ने उनको घरदेखि १८ किलोमिटरको दूरीमा रहेको डेरीसम्म दौडिनु उनको नित्य कर्म हो ।

उन्नत जातका गाई र भैंसी गरेर आठ वटा वस्तुभाउ गोठमा बाँधेका उनले दिनमा २५ देखि ३० लिटरसम्म दूध बिक्री गर्दैआएका छन् । बिहान १५ लिटर र बेलुका १० लिटर भन्दा धेरै दूध बेच्ने शर्माले महिनामा औसत ६० देखि ७० हजार रुपैयाँ कमाउँछन् । दुई छोरा र श्रीमतीसहित चारजनाको परिवारको दैनिकी चलाएर बचत गर्न समेत शर्मालाई दूधको कमाइले पुगेको छ । घरमा भएका श्रीमान् श्रीमतीको खर्च र बागलुङ बजारमा पढ्दै गरेका दुई छोराको खर्च शर्माले दूधको कमाइले चलाएका छन् । उनी वडा सदस्य सँगै विभिन्न सामाजिक संस्थामा समेत जिम्मेवार पदमा छन् । बिहान बेलुका घाँस काट्ने देखि दुग्ध संकलन केन्द्रसम्म पुग्ने काम भ्याउने शर्मालाई घरको कामका लागि उनकी श्रीमती सरस्वती शर्माले साथ दिन्छिन् ।

पल्लोपाखा सामुदायिक माध्यमिक विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष रहेका शर्मा कालीगण्डकी दुग्ध उत्पादक सहकारी संस्थाका सचिव पनि हुन् । कहिले वडा कार्यालयको काम त कहिले विद्यालय र सहकारीको काम भ्याउने शर्माको बिहान बेलुकाको दैनिकी भने गाई गोठ र दुग्ध सङ्कलन केन्द्रमै सीमित हुन्छ । “सामाजिक काम गरेर बचेको समय गोठमा लगाएको छु,” शर्माले भने – “गाईभैंसी पालेर भएको आम्दानीले मलाई थप आनन्द दिएको छ ।” डेढ वर्ष पहिलासम्म जिल्लाको दक्षिण क्षेत्रका गाउँगाउँमा सामान ढुवानी गर्न खच्चड पालेका शर्माले वडा सदस्यमा निर्वाचित भएपछि गाईभैंसी पाल्न शुरु गरेका हुन् । एक–दुई वटा भंैसी पालेर दूध बिक्री गर्न थालेको वर्षौं बितिसकेको भए पनि व्यावसायिक रुपमा भने उनले जनप्रतिनिधिमा निर्वाचित भएपछि गाई पाले ।

बिहान बेलुकाको समय व्यवस्थापन गरेर मासिक रुपमा राम्रो आम्दानी गर्न सकिने देखेर व्यावसायिक रुपमा गाई पालेको शर्मा बताउँछन् । “खच्चड पाल्दा दिनभर खच्चडकै पछि दौडिनु पर्दथ्र्यो, सामाजिक काम गर्न मलाई समय हुँदैन्थ्यो,” शर्माले भने – “जनताका काम गर्न समय मिल्दैन कि भनेर खच्चडको विकल्पका रुपमा गाई पाल्न थालेको हुँ ।” आगामी वर्षसम्ममा मासिक एक लाख रुपैयाँसम्म कमाइ हुने गरी शर्मा गाई फार्मको विस्तारमा लागेका छन् । “घाँसे मैदान प्रशस्त छ, दिनमा एक समय मिलाएर घाँसको प्रबन्ध गर्न सके १० देखि १५ वटा सम्म गाई पाल्न सकिन्छ,” शर्माले भने – ‘दूधको कमाइले मलाई हौस्याएको छ । कामदार राखेरै भए पनि गाईको सङ्ख्या बढाउँछु ।”

‘सरस्वती गाई फार्म’ दर्ता गरेर व्यावसायिक रुपमा दूधको उत्पादनमा लागेका शर्माको काम देखेर गाउँलेहरुले समेत सिको गर्न थालेका छन् । शर्माको गाई फार्मबाट राम्रो आम्दानी भएको देखेपछि गाईभैंसी पाल्न शुरु गरेका कुश्मीशेराकै टुनिवटका केदार पौडेल अहिले मासिक ४० हजार रुपैयाँ कमाउँछन् । दुई वटा उन्नत जातका गाई र एउटा उन्नत जातको भैंसी ‘आशीष गाई पशु फार्म’ नाम गरेको उनको फार्ममा छन् । दिनमा १० देखि १५ लिटरसम्म दूध बिक्री गर्ने गरेको पौडेलले बताए । “सानोतिनो पसल गरेर बसेको थिएँ, यत्तिकै दिन बितेका थिए,” पौडेलले भने – ‘रुद्र दाईले गाई पालेर दूध बेचे राम्रो हुन्छ भन्नुभयो । सोही अनुसार काम शुरु गरेको म अहिले खुशी छु ।” उनका अनुसार व्यापारमा भन्दा गाईभैंसीको सुसारमा खर्चेको समयले फाइदा दिएको छ । पौडेलले जस्तै खौर, किसेक र टुनीवटका १५ जना किसानले पशुपालनलाई नै मुख्य पेशा बनाएर दूध बिक्री गर्दैआएका छन् ।

उनीहरुले व्यावसायिक गाईपालन शुरु गरेपछि कालीगण्डकी दुग्ध उत्पादक सहकारी संस्थाको सङ्कलन केन्द्रमा दूधको आपूर्ति ह्वात्तै बढेको छ । सहकारीले कुश्मीशेराको खौर, किसेक र टुनीवटमा बस्ने किसानहरुको सहजताका लागि खोलेको दुग्ध सङ्कलन केन्द्रमा दूधको मात्रा बढेको सहकारीका अध्यक्ष मुक्तिराम आचार्यले बताए । “एक वर्ष पहिलासम्म ८० देखि १०० लिटरसम्म दूध सङ्कलन हुन्थ्यो,” आचार्यले भने – “एक वर्षयता दूधको मात्रै क्रमशः बढ्दै ३०० लिटर पुगेको छ ।” सहकारीले सो क्षेत्रका सबै किसानहरुलाई समेट्न २८ जनालाई शेयर सदस्य नै बनाएको छ । पन्ध्रजना किसानले तीन वटा भन्दा धेरै गाईभैंसी पालेर व्यावसायिक उत्पादन गरेको भए पनि बाँकीले भने शेयर सदस्यको दायित्वअन्तर्गत पूरा गर्नुपर्ने कोटामा मात्रै दूध उपलब्ध गराउने गरेका छन् ।

एक वर्षको अवधिमा झण्डै ३५ लाख रुपैयाँको दूध बिक्री गरेको उक्त सङ्कलन केन्द्रले आगामी वर्ष ६० लाख रुपैयाँको दूध बिक्री गर्ने लक्ष्य राखेको सहकारीका सचिव रुद्रनाथ शर्माले बताए । बागलुङको बलेवा क्षेत्रमा रहेका किसानहरुको दूध सङ्कलन र बिक्री गर्दैआएको कालीगण्डकी दुग्ध उत्पादक सहकारी संस्थाले विभिन्न सङ्कलन केन्द्रमार्फत दूध सङ्कलन गरेर बागलुङ बजार तथा पर्वतको सदरमुकाम कुश्मा बजारमा बिक्री गर्दैआएको छ । वार्षिक डेढ करोड रुपैयाँ भन्दा धेरैको दूध बिक्री हुने गरेको अध्यक्ष आचार्यले बताए । दूधको बजार राम्रो रहेकाले किसानहरुलाई बिक्रीका लागि समस्या छैन । टाकुरीमा चिस्यान केन्द्र स्थापना गरेको सहकारीले बिहान बेलुका दुवै समयको दूध सङ्कलन गरेर स्तरीकरणसमेत आफ्नै केन्द्रमा गर्दैआएको छ ।

तनहुँको शुक्लागण्डकी नगरपालिका–४ निवासी हरि खड्का व्यवसायी हुनुहुन्छ । उहाँले दुलेगौँडा बजारमा युनिक डिपार्टमेन्टल स्टोर्स सञ्चालन गर्दै आउनुभएको छ ।

उहाँले गत वषदेखि शुक्लागण्डक नगरपालिका–१० मीनामखानीमा भैँसीपालन शुरु गर्नुभएको छ । उहाँको युनिक मल्टी एग्रो प्रालिमा हालसम्म रु चार करोड ५० लाखभन्दा बढी लगानी भइसकेको उहाँले जानकारी दिनुभयो । उक्त फार्ममा हाल ४२ वटा दूध दिने भैँसी रहेका छन् । प्रत्येक भैँसीका लागि पाइपबाट पानीको व्यवस्था गरिएको छ भने घाँस राख्नका लागि पनि छुट्टै ठाउँ बनाइएको छ ।

उहाँले भन्नुभयो, “जग्गा खरीद, संरचना निर्माण र बाटो विस्तारलगायत सबै गर्दा रु साढे चार करोडभन्दा बढी लगानी पुगिसकेको छ ।” फार्मबाट उत्पादित दूध दुलेगौँडा र खैरेनीटार बजारमा रहेको आफ्नै बिक्री केन्द्रबाट बिक्री हुने गरेको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।

फार्मबाट उत्पादिन दैनिक २५० लिटर दूध बजारमा बिक्री हुने गरेको छ । शुक्लागण्डकी नगरपालिकाको बजारमा मात्रै दैनिक ७०० लिटरभन्दा बढी दूध बिक्री हुने गरेको छ । “शुक्लागण्डकी नगरपालिकालाई दूधमा आत्मनिर्भर बनाउने उद्देश्य लिएका छौँ”, उहाँले भन्नुभयो ।

सुर्खेत-कर्णाली प्रदेशको राजधानी सुर्खेतमा निजी लगानीमा रु १२ करोडको प्रदेशस्तरीय दुग्ध उद्योग निर्माण गर्न थालिएको छ ।भ्रेस्थित धुलिखेल नगरपालिकाका उद्योगी माधव धिताल र पाँचखाल नगरपालिकाका उद्योगी जयकृष्ण आचार्यको संयुक्त लगानीमा रु १२ करोडको लगानीमा प्रदेशस्तरीय उद्योग निर्माण गर्न थालिएको हो ।

सुर्खेत वीरेन्द्रनगर नगरपालिका–१२ स्थित औद्योगिक क्षेत्रको दुई रोपनी जग्गा ४० वर्षका लागि लिजमा लिएर दुग्ध उद्योग निर्माण अघि बढाइएको उद्योगी धितालले जानकारी दिनुभयो । “गत वर्षको मङ्सिरदेखि उद्योग निर्माण शुरु गरिएकामा अब तीन महीनाभित्रै निर्माण पूरा गरी सञ्चालनमा ल्याउँछौँ”, उहाँले थप्नुभयो, “हाल बजारको माग झण्डै सात हजार लिटर छ तर दुई हजार लिटर अझै अपुग छ । पच्चिस वर्षदेखि दुग्ध व्यवसाय गर्दै आउनुभएका उद्योगीद्वयले हाल काठमाडाँैमा दैनिक १५ हजार लिटर दूध आपूर्ति गर्ने गरेको बताउनुभयो ।

अहिले यहाँका पशुपालक किसानबाट दूध सङ्कलन गरेर सम्भव नहुने भएकाले बुटबलबाट ल्याएर भए पनि प्रतिदिन दुई हजार लिटर बजारमा पु¥याइने जानकारी दिँदै उहाँले आगामी दिनमा उद्योगले कर्णाली प्रदेशमा दैनिक १५ हजार लिटर दूध बजारमा पु¥याउने लक्ष्य राखेको छ भन्नुभयो ।कर्णाली प्रदेशका आन्तरिक मामिला तथा कानूनमन्त्री नरेश भण्डारी र भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारीमन्त्री बिमला केसीले बुधबार निर्माणाधीन उद्योग अवलोकन गरी प्रदेश सरकारले आवश्यक सहयोग गर्ने बचन दिनुभयो ।कानूनमन्त्री भण्डारी प्रदेशस्तरीय छापाखानाको सम्भावित क्षेत्र, त्यसको दिगोपन तथा सुरक्षा अवस्था र कृषिमन्त्री केसी निर्माणाधीन दुग्ध उद्योगलगायत कृषिसँग सम्बन्धित उद्योग अवलोकन गर्न औद्योगिक क्षेत्रमा पुग्नुभएको थियो ।

वीरगञ्ज,-सङ्घीय सरकारले धान खरीदको न्यूनतम समर्थन मूल्य तोकेपछि पर्सा जिल्लाका धान उत्पादन गर्ने अधिकांश किसान नेपाल खाद्य संस्थानमा धान नबेचेर निजी क्षेत्रका गल्ला व्यापारीलाई महङ्गोमा धान बेच्ने गरेका छन्.। सङ्घीय सरकारले तोकेको न्यूनतम समर्थन मूल्य अनुसार संस्थानले सोना मन्सुली धानप्रति क्विन्टल रु दुई हजार ४६० मा खरीद गर्दै आइरहेको छ । निजी क्षेत्रका गल्ला व्यापारी तथा चामल मिलले त्यही धान प्रति क्विन्टल दुई हजार ७०० सम्ममा किन्ने गरेकोले निजी क्षेत्रलाई धान बेच्ने गरेको वीरगञ्ज महानगरपालिका–२४ रामगढवाका किसान शेषमन पण्डितको भनाइ छ ।

नेपाल खाध संस्थानभन्दा स्थानीय व्यापारीले प्रति क्विन्टल रु २०० देखि रु ३०० बढीमा धान खरीद गर्ने भएकोले निजी क्षेत्रलाई धान बेच्ने गरेको अर्का किसान विजय पण्डितको भनाइ छ । अघिल्लो वर्ष संस्थानले सोना मन्सुली धानप्रति क्विन्टल रु दुई हजार ५२५ तथा जिरा मसिनो धान प्रति क्विन्टल तीन हजार २०० का दरले खरीद गरेको थियो । तर यसवर्ष सङ्घीय सरकारले धान खरीदको समर्थन मूल्य कम राखेकाले किसान निजी क्षेत्रका व्यापारीलाई धान बेच्ने गरेको नेपाल खाध संस्थान शाखा कार्यालय वीरगञ्जका प्रमुख अम्बिका घिमिरेले राससलाई बताउनुभयो । संस्थानले चालु आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा १५ हजार क्विन्टल धान खरीद गर्ने लक्ष्य लिएकोमा हालसम्म ५३ क्विन्टल मात्र धान खरीद गर्न सकेको छ । संस्थानले अघिल्लो आर्थिक वर्ष २०७४/७५ मा रु आठ करोड २५ लाख मूल्य बराबरको तीन हजार मेट्रिक टन सोना मन्सुली र जिरा मसिनो धान खरीद गरेको थियो ।

अमेरिकी सरकारले एक हजार मेट्रिक टन क्षमताको एउटा गोदाम बनाएपछि संस्थानसँग धान भण्डारण गर्ने चार हजार मेट्रिक टन क्षमताको पाँच वटा गोदाम रहेको छ । संस्थानसँग अहिले अघिल्लो वर्षको सोना, जिरा र जापानी चामल गरी १२ हजार ८०० क्विन्टल चामल मौज्दात अवस्थामा रहेको छ । संस्थानले धान खरीद गरी उत्पादन गर्ने चामल आवश्यकता अनुसार गोरखा, काठमाडौँ, पोखरा, धनगढी, नेपालञ्ज, सुर्खेत, भैरहवा डिपोमा पठाउनुका साथै मकवानपुर, पर्सा र रौतहटमा रहेको कारागारमा पठाउने गरेको छ ।

स्ांस्थानले गत वर्ष आएको बाढीबाट प्रभावितका लागि राहतस्वरूप विराटनगरमा दुई हजार १०० क्वीन्टल चामल पठाएको थियो । त्यसैगरी संस्थानले गतवर्ष जिल्ला कारागार वीरगञ्जलाई ३६८ मेट्रिक टन, भीमफेदी कारगारलाई २०९ मेट्रिक टन तथा गौर कारगारलाई ४५ मेट्रिक टन मन्सुली चामल पठएको शाखा प्रमुख घिमिरेले बताउनुभयो । प्रमुख घिमिरेले निजी क्षेत्रको व्यापारीसँग प्रतिस्पर्धा गर्न नसके पनि सङ्घीय सरकारले १५ हजार क्विन्टल धान खरीद गर्ने लक्ष्य भने पूरा हुने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । निजी क्षेत्रसँग प्रतिस्पर्धा गर्न नसक्दा संस्थानले पर्सा बाराका केही किसानबाट धान खरीद गर्ने गरेको छ । पर्सा जिल्लामा यसवर्ष किसानले ४५ हजार हेक्टर क्षेत्रफलमा धानखेती गरी दुई लाख २७ हजार २५० मेट्रिक टन धान उत्पादन गरेका छन् ।

विराटनगर- पूर्व क्षेत्रको प्रदेश नंं १ मा यस वर्ष वर्षे धान १२ लाख ४१ हजार ६३९ मेट्रिक टन उत्पादन भएको कृषि निर्देशनालय कार्यालय विराटनगरले जनाएको छ । गएको वर्षभन्दा यस वर्ष धानको उत्पादन १२ प्रतिशतले बढेको हो भने रोपाइँ ९६.३२ प्रतिशत भएको थियो । यस प्रदेशमा तीन लाख २३ हजार १८८ हेक्टर जग्गामा धान लगाइएको थियो भने उत्पादकत्व ३.८४ मेट्रिक टन प्रतिहेक्टर धान उत्पादन भएको निर्देशनालयको भनाइ छ ।

गएको वर्षमा तीन लाख २२ हजार १८३ हेक्टर जग्गामा धान लगाइएको थियो भने कूल उत्पादन ११ लाख आठ हजार ६०६ मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको र उत्पादकत्व ३.४४१ मेट्रिक टन प्रतिहेक्टर रहेको निर्देशनालयका वरिष्ठ कृषि प्रसार अधिकृत प्रकाश डांगीले जानकारी दिनुभयो । गएको वर्षभन्दा यस वर्ष एक हजार पाँच हेक्टर जग्गामा धान लगाइएको छ भने उत्पादन पनि एक हजार ३३ हजार ३३ मेट्रिक टन धान बढी फलेको हो ।

अनुकूल मौसम, बीउको सहजता, रासायनिक मलको आपूर्ति व्यवस्था राम्रो र कृषि प्राविधिकको निरन्तर सल्लाह र सुझावका कारण धान उत्पादन बढेको वरिष्ठ कृषि प्रसार अधिकृत डांगीको भनाइ छ । प्रदेश नं १ मा धान लगाउने क्षेत्रफल तीन लाख ३५ हजार ५२९ हेक्टर जग्गा भए पनि अन्यबालीले ठाउँ ओगट्न थालेपछि धान खेतीको क्षेत्रफल घटेको हो । उच्च पहाड (ताप्लेजुङ, सङ्खुवासभा र सोलुखुम्बुमा ९८.७० प्रतिशत, मध्य पहाड (इलाम, पाँचथर, भोजपुर, तेह्रथुम, धनकुटा, ओखलढुङ्गा, खोटाङ र उदयपुर) मा ९०.१८ प्रतिशत र तराई (झापा, मोरङ र सुनसरी) ९८.३२ प्रतिशत धान रोपाइँ भएको थियो ।

कार्यालयबाट प्राप्त जानकारीअनुसार ताप्लेजुङमा आठ हजार ५६२ हेक्टर, सङ्खुवासभामा १३ हजार ७१२ हेक्टर, सोलुखुम्बुमा एक हजार ५२५ हेक्टर, पाँचथरमा आठ हजार ८३४ हेक्टर, इलाममा १३ हजार ३३३ हेक्टर, भोजपुरमा १५ हजार ३७८ हेक्टर, तेह्रथुममा आठ हजार २४१ हेक्टर, धनकुटामा सात हजार ७११ हेक्टर, उदयपुरमा १२ हजार ७११ हेक्टर, ओखलढुङ्गामा तीन हजार ५२२ हेक्टर, खोटाङमा १२ हजार २५३ हेक्टर, झापामा ८७ हजार ६२ हेक्टर, मोरङमा ७६ हजार ४४० हेक्टर, सुनसरीमा ५३ हजार ९०० हेक्टर जग्गामा धान लगाइएको थियो ।

डोटी- डोटीमा अघिल्ला वर्षको तुलनामा यो वर्ष सुन्तला उत्पादन निकै बढेको छ । सुन्तला बढेकामा खुशी भएका यहाँका ग्रामीण क्षेत्रका किसान बजार नपाउने भएपछि चिन्तित बनेका छन् । वर्षभरि गरेको मिहिनेतलाई बिर्साउने गरी सुन्तला त फल्यो तर दुःख गरी लगाएको सुन्तलाले फल दिने बेलामा बजार नपाउँदा आफूहरु चिन्तामा परेको निरौलीका सुन्तला किसान हर्क साउदले बताउनुभयो । एक दशकदेखि सुुन्तला खेती गर्दै आउनुभएका यहाँका किसान साउदले यस वर्ष सुन्तला उत्पादनमा वृद्धि भए पनि बजारको अभावले किसानलाई चिन्तित बनाएको बताउनुभयो ।

“आश गरेकोभन्दा बढी सुन्तला फलेका छन् तर बजार पाउन मुस्किल छ,” उहाँले भन्नुभयो, “उत्पादन गरेर के गर्नु आम्दानी हुने बेला मूल्य पाइन्न,” साउदले मात्रै करीब तीन रोपनी जमीनमा सुन्तला लगाउनुभएको छ । बजारमा अझै पनि सुन्तलाको भाउ आइनसकेको र आफूहरु बजारकै खोजीमा रहेको उहाँले बताउनुभयो । सुन्तला, मौसमी, जुनार, कागतीलगायत अमिलो जातका फलफूलको खेती गर्दै आउनुभएका साउँदले वर्षमा करीब एक–डेढ लाख रुपैयाँ जति आम्दानी गर्नुहुन्छ । उहाँको बगँैचाबाट फलेको सुन्तला नखाने त बिरलै होलान् । सुन्तलाको फल लागेर पाक्ने बेलामा परेको असिना पानीले क्षति पु¥याए पनि यस वर्ष डोटीका ग्रामीण क्षेत्रमा सुन्तला भने राम्रै उत्पादन भएको स्थानीय किसान बताउँछन् ।

बजार व्यवस्थापन र शीत भण्डारको अभावले गर्दा पनि यहाँका सुन्तला उत्पादक किसान मर्कामा परेका छन् । पहिलेका वर्षहरुमा यहाँका किसानका बारीमा सुन्तला किन्नेहरु आउने भए पनि यो वर्ष बढी सुन्तला उत्पादन भएकाले कोही नआएको गड्सेराका अर्का सुन्तला किसान लीलाधर बिष्टले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “विगतका वर्षमा सुन्तला व्यापारीले बारीमै मूल्य निर्धारण गर्र्थे, यो वर्ष सुन्तला जताततै फलेकाले अहिलेसम्म कोही आएका छैनन् ।” जिल्लाको बोगटान, जोरायल, गड्सेरा, मन्नाकापडी, बर्छैन, कपल्लेकी, मुडभारालगायत ठाउँमा सबैभन्दा बढी सुन्तला खेती गरिन्छ ।

तुलसीपुर- तुलसीपुर उपमहानगरपालिका–२ कुमलगडीका जङ्गबहादुर चौधरीले तरकारी खेतीबाट मनग्य आम्दानी गर्दै आउनुभएको छ । कुनै समय अर्काको ज्याला मजदुरी गर्दै आउनुभएका चौधरीले गाउँमै व्यावसायिक तरकारी खेती गर्न थाल्नुभएको हो । चौधरीले हाल २२ हेक्टर जमीनमा मैसमी तथा बेमौसमी तरकारी खेती गर्दै आउनुभएको छ । चौधरीले वार्षिक रु आठ लाखसम्म तरकारी खेतीबाट आम्दानी गर्ने गरेको बताउनुभयो । सरस्वती कृषि सहकारीमार्फत तरकारी खेती शुरु गर्नुभएका चौधरीले हाल वर्षमा तीन याम तरकारी फलाउने गरेको बताउनुभयो । “वर्षमा विभिन्न तरकारी तीन याम लगाउने गरेको छु, वर्षमा रु सातदेखि आठ लाखसम्मको आम्दानी हुने गरेको छ,” उहाँले भन्नुभयो ।

उहाँले घरमा परिवारले सहयोग गर्ने र उत्पादन भएको तरकारी तुलसीपुर, हापुरेलगायत बजार र गाउँमा बिक्री गर्ने गरेको बताउनुभयो । सिँचाइको अभाव भए पनि वर्षात्को पानी सङ्कलन केन्द्र निर्माण गरेर तरकारी खेती गर्दै आएको चौधरीले बताउनुभयो ।उहाँले यस अघि अरुको काम गर्दा मासिक रु दश हजार कमाउने गरेको भन्दै आफनो व्यवसायबाट धेरै आम्दानी हुने बताउनुभयो । उहाँले परम्परागत खेती बाट भन्दा तरकारी खेतीबाट आम्दानी बढी हुने गरेको बताउनुभयो । ‘‘गरे केहुदैन र यही मनग्य आम्दानी हुन्छ,’’ उहाँले भन्नुभयो ।

चौधरीले आफुले व्यवसायीक तरकारी खेती सुरु गरेपनि सहयोग भने त्यति नपाएको गुनासो गर्नु भयो । ‘‘सिँचाईको अभाव छ, कुनै पनि निकायबाट सहयोग मिल्दैन उहाँले बताउनुभयो । चौधरीले हाल गोल्भेँडा, गोभी, काउली, खुसानी र आलु खेती गरेको बताउनुभयो । चौधरीलाई गत वर्ष तुलसीपुर उपमहानगरपालिकाले उत्कृष्ट कृषकको रुपमा छनोट गरी पुरस्कृत समेत गरेको थियो ।

बुटवल, खेतीयोग्य जमीन मासिने र नासिने क्रमले कृषिकर्मसमेत प्रभावित हुँदै गइरहेका बेलामा कृषिमा आकर्षण बढाउन बुटवल उपमहानगरपालिकाले किसानको धान धितो कार्यक्रम लागू गरेको छ ।उपमहानगरपालिकाले ल्याएको यस किसिमको कार्यक्रमबाट किसानले आफूले उत्पादन गरेको धान वित्तीय संस्थामा धितो राखेर कृषि ऋण प्राप्त गर्न सक्नेछन् ।अनुदानका रुपमा किसानलाई वितरण गरेको मौलिक पोषक बीउबाट उत्पादित धानलाई धितोका रुपमा राख्ने व्यवस्था मिलाइएको उपमहानगरपालिका प्रमुख शिवराज सुवेदीले बताउनुभयो ।

किसानले उत्पादन गरेको धानलाई टोलकै सहकारीमा धितो राखेर किसानलाई ऋण प्रदान गर्ने कार्यक्रम यस क्षेत्रको नयाँ अभियान हो । धानखेतीका लागि उपयुक्त योजनाअनुसार बुटवल उपमहानगरपालिका वडा नं १४ सेमलारमा रहेको सिम्रिक कृषि सहकारी संस्था र बुटवल उपमहानगरपालिका बीचमा समझदारी गरिएको छ ।बुटवलको सेमलार, मोतिपुर क्षेत्रका किसानले उत्पादन गरेको धान उचित भण्डारणको अभावमा उचित मूल्यविना नै बिक्री गर्दै आएका थिए । अब किसानले सहकारीमा आफूले उत्पादन गरेको धानलाई सहकारीमा धितोका रुपमा राखेर कृषि ऋण लिन पाउँछन् । त्यस क्षेत्रका करीब तीन हजार हेक्टरमा धानखेती हुँदै आएको छ । ती खेतमा सिँचाइकोसमेत प्रबन्ध छ ।

किसानहरु आपसमा सहमतिमा आएका ‘एक गाउँ एक बस्ती’ बनाएर बाँकी जग्गामा व्यावसायिक खेती गर्ने सोच उपमहानगरपालिकाले लिएको उपप्रमुख गुमादेवी आचार्यले बताउनुभयो ।प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत राजेन्द्र सिग्देलले किसानको समस्यालाई सामाधान गर्नका लागि पहिलो चरणमा किसानको धानलाई भण्डारणमा अनुदान प्रदान गरिएको उल्लेख गर्दै अब प्रोत्साहनका नयाँ कार्यक्रम बनाइने बताउनुभयो ।

आगामी दिनमा अन्य गहुँ, दालजन्य कृषिउपजसमेत भण्डार गरी किसानलाई ऋण उपलब्ध गराउने तयारी गरिएको उहाँको भनाइ छ । किसानले उत्पादन गरेको धानलाई सहकारीमा भण्डारण गरेबापत सहकारीले लिने भाडा रकम नगरपालिकाले प्रदान गर्नेछ । यसका लागि नगरपालिकाले रु दुई लाख ५० हजारको सम्झौता सहकारीमार्फत गरेको हो ।किसानले यसरी भण्डारण गरेको धानलाई धितोका रुपमा सहकारीले स्वीकार गरी ऋणसमेत प्रदान गर्ने सम्झौता गरिएको छ । ऋण चुक्तापश्चात् किसानले आफ्नो धान बिक्री गर्न पाउने सिम्रिक कृषि सहकारी संस्थाका अध्यक्ष गणेशबहादुर गाह मगरले जानकारी दिनुभयो । दश कट्ठा क्षेत्रफल रहेको सहकारीले २५० मेट्रिकटनको खुला सेड निर्माण गरेको छ भने एक हजार ७५० मेट्रिकटन क्षमताका दुई वटा गोदाम घर निर्माण गरेको छ ।

काठमाडौँ-शेयर बजार उतारचढावपूर्ण रहेका कारण कुनै समय लगानीकर्ताका लागि आर्कषक मानिएका वाणिज्य बैंकको शेयरसमेत दोस्रो बजारमा खस्किएका छन् । नेपाल स्टक एक्सचेञ्जमा सूचीकृत भएका कूल २८ वाणिज्य बैंकमध्ये छ वटा बैंकको शेयर रु दुई समयभन्दा तल रहेका छन् । स्टकमा बिहीबार भएको कारोवारका आधारमा सेञ्चुरी कर्मसियल बैंकको शेयर कमजोर देखिएको छ । सो बैंकको शेयर प्रतिकित्ता रु १७० मा कारोवार भएको थियो । सिभिल बैंकको शेयर प्रतिकित्ता रु १५८, जनता बैंकको रु १७४, एनसिसी बैंक रु १९९, नेपाल बङ्गलादेश बैंक रु १८९, मेघा बैंक रु १८६ मा कारोवार भएको छ ।

सिटिजन बैंकको रु २२२, कुमारी बैंक रु २४०, प्रभु बैंक रु २४०, सनराइज बैंकको प्रतिकित्ता रु २१६ मा कारोवार भएको छ । सिद्धार्थ बैंक रु ३०५, एनएमबी बैंंक रु ३५६, एनआइसी एशिया रु ३५७, नेपाल एसबिआइ बैंक रु ३९४, प्राइम कर्मसियल बैंक रु ३१५ मा खरीद बिक्री भएको छ । माछापुच्छ्र्रे« बैंक रु २०४, कुमारी बैंक रु २४० मा कारोवार भएको छ ।

कृषि विकास बैंक रु ३२७, बैंक अफ काठमाडौँ रु ३०५ मा कारोवार भएका छन् । ग्लोबल आइएमइ बैंक रु ३१४, हिमालयन बैंक रु ४४७, सिद्धार्थ बैंकको शेयर रु ३०५ मा कारोवार भएका छन् । यस्तै केही बैंकका शेयर मात्रै रु ५०० भन्दामाथि रहेका छन् । नवील बैंक, नेपाल इन्भेस्टमेन्ट बैंक, स्ट्याण्र्डड चार्टड बैंक, एभरेष्ट बैंकको शेयर मात्रै उक्त बिन्दुभन्दा माथि रहेको छ । बिहीबार कारोवार भएका आधारमा नवील बैंक रु ८५०, नेपाल इन्भेस्टमेन्ट बैंक रु ६१९, एभरेष्ट बैंक रु ५२४, स्ट्याण्र्डड चार्टड बैंकको शेयर रु ५६५ मा खरीद बिक्री भएका छन् ।

विगत डेढ वर्षदेखि निरन्तर बजार ओरालो लाग्दा त्यसको प्रभाव लगानीकर्तामासमेत परेको छ । सरकारले बिहीबार मात्रै नेपाल राष्ट्र बैंकका डेपुटी गर्भनर शिवराज श्रेष्ठको संयोजत्वमा वित्तीय क्षेत्र र पूँजी बजारमा देखिएका समस्या समाधानका लागि सुझाव दिन एक कार्यदल गठन गरेको छ । कार्यदलमा नेपाल धितोपत्र बोर्ड, नेपाल बैंकर्स सङ्घ, लगानीकर्ताका प्रतिनिधि सम्मिलित छन् ।

गोरखा गोरखा नगरपालिका–१४ स्थित गोर्वुङमा करीब रु चार करोडको लागतमा जडीबुटी खेती शुरु भएको छ । आयुर्वेदिक औषधि बनाउन भारतीय बजारबाट आयात गर्नुपर्ने जडीबुटी नेपालमै उत्पादन गर्ने उद्देश्यले जडीबुटी खेती शुरु गरिएको हो । गोरखा आयुर्वेदिक कम्पनीलाई बिक्री गर्ने गरी गोरखा प्राङ्गारिक हर्बल फार्म दर्ता गरी जडीबुटी खेती शुरु गरिएकोे फार्मका सञ्चालकसमेत रहनुभएका वनस्पती विज्ञ डा। खेमराज भट्टराईले बताउनुभयो । “गोर्बुङमा करीब १०० रोपनी जग्गा खरीद गरेर अहिले ६० जातका जडीबुटी खेती शुरु भएको छ”, सञ्चालक डा भट्टराईले भन्नुभयो, “अझै यही ठाउँमा मात्र थप ३० जातका जडीबुटीको व्यावसायिक खेती गर्न सकिन्छ ।”

फार्ममा अमला, अशोक, मोरिङ्गा, दालचिनी, तेजपत्ता, कोइराला, निम्स, कालमेगलगायतका जडीबुटी खेती गरिएको उहाँको भनाइ छ । “समुन्द्र सतहदेखि करीब ६५० मिटर उचाइमा रहेको गोर्बुङ अमलाका लागि सबैभन्दा उपयुक्त भएकाले फार्ममा सबैभन्दा धेरै ठूलो जातको अमला लगाइएको सञ्चालक डा भट्टराईले जानकारी दिनुभयो । “सबैभन्दा धेरै एक हजार बोट अमला लगाएका छौँ, त्यो पनि यहाँको नभई भारतबाट ल्याइएका उन्नतजातको अमला हो, अमला मात्रै करीब ४० रोपनी क्षेत्रफलमा खेती गरेका छौँ”, उहाँले भन्नुभयो । लेकमा सीमित जडीबुटी हुने तर गर्मी ठाउँमा बढी पाइने भएकाले खेतीका लागि उक्त ठाउँ छनोट गरिएको डा भट्टराईले बताउनुभयो । फार्ममा जडीबुटीको बेर्ना उत्पादनका लागि हरित गृह र उत्पादन भएका जडीबुटी सुकाउनका लागि एउटा सोलार डायर निर्माण गरिएको छ । जडीबुटी खेतीका लागि करीब ५०० मिटरको दूरीमा रहेका खोलाबाट पानी ‘लिफ्ट’ गरेर ल्याइएको उहाँले बताउनुभयो । “फार्ममा अहिले चार जना कामदार छन्, पुस महीनापछि दुई जना कर्मचारी थप गर्ने योजना रहेको छ”, डा भट्टराईले भन्नुभयोे ।

फार्मबाट उत्पादित जडीबुटी जिल्लामा रहेको आयुर्वेदिक कम्पनीलाई बिक्री गर्न शुरु गरिएको उहाँले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “छिटो हुने भएकाले हामीले रु ४० हजार जतिको जडीबुटी बिक्री गरिसकेका छौँ ।” हाल गोरखा जिल्लामा रहेको गोरखा आयुर्वेद कम्पनीले मात्रै भारतबाट वार्षिक करीब रु पाँच करोडभन्दा बढीको जडीबुटी आयात गर्दै आएको छ । उक्त जडीबुटी सोही फार्मबाट उत्पादन गर्न सकिने भएकाले व्यावसायिकरूपमा खेती शुरु गरिएको डा भट्टराईले बताउनुभयो । “पूर्णरुपमा सञ्चालनमा आएपछि यही फार्मबाट वार्षिक रु एक करोड आम्दानी गर्न सकिन्छ भन्ने विश्वास छ”, उहाँँले भन्नुभयो, “हाम्रो योजना गोरखा जिल्लालाई जडीबुटीमा आत्मनिर्भर बनाउने पनि हो ।”

उत्पादित जडीबुटी गोरखासँगै अन्य जिल्लामा पनि निर्यात गर्ने योजना रहेको उहाँको भनाइ छ । गोर्बुङमा पूर्णरूपमा फार्म सञ्चालन आएलगत्तै गोरखाकै पालुङटार नगरपालिका–८ धुवाँकोटमा २०० रोपनी र तनहुँको बन्दीपुर क्षेत्रमा पनि २०० रोपनी क्षेत्रफल जमीन खरीद गरेर जडीबुटी खेती शुरु गर्ने तयारी भइरहेको सञ्चालक डा भट्टराईले जानकारी दिनुभयो । उहाँसँगै मणिध्वज जोशी, भगवतीकुमारी मैनाली उप्रेती र रामहरि सुवेदी गरी चार जनाले जडीबुटी खेतीमा लगानी गरेका छन् । विसं २०४० मा स्थापना भएको गोरखा आयुर्वेदिक कम्पनीले उत्पादन गर्ने अधिकांश औषधि उत्पादनका लागि कच्चापदार्थ भारतबाट आयात गर्दै आएको छ ।

काठमाडौँ-नेपाल राष्ट्र बैंकले बैंक तथा वित्तीय संस्थामा रु १० अर्ब १५ करोड ८६ लाख लगानी गर्ने भएको छ । बैंकको विभिन्न कोषमा रहेका रकम आगामी पुस १ देखि २०७६ मङ्सिर ३० गतेसम्म ३६६ दिनमा त्रैमासिकरुपमा व्याज भुक्तान हुने गरी लगानी गर्न लागिएको हो । बैंकबाट इजाजतपत्र प्राप्त बैंक तथा वित्तीय संस्थाले आफूले लिन चाहेको रकम तथा उक्त रकमका लागि प्रस्ताव गरिएको व्याजदरसमेत खुलाइ आवेदन दिन केन्द्रीय बैंकले जनाएको छ ।

बैंकले यही मङ्सिर २३ गते अपराह्न ३ बजेसम्म वित्त व्यवस्थापन विभागमा आवेदन दिन आज एक सूचनामार्फत आग्रह गरेको छ । केन्द्रीय बैंकले ‘क’ वर्गका वाणिज्य बैंकलाई रु आठ अर्ब १२ करोड ६९ लाख, ‘ख’ वर्गका राष्ट्रिय बैंकलाई रु एक अर्ब ५२ करोड ३८ लाख र ‘ग’ वर्गका राष्ट्रियस्तरका वित्तमा रु ५० करोड लगानी गर्ने जनाएको छ । बैंकले त्यसका लागि बैंक तथा वित्तीय संस्था सञ्चालनमा आएको कम्तीमा पनि दुई वर्ष पूरा भएको, बैंकले तोकेको न्यूनतम पूँजी कोष कायम भएको, निष्क्रिय कर्जा कूल कर्जा सापटको पाँच प्रतिशत वा सोभन्दा बढी नरहेको, कर्जा स्वदेशी निक्षेप र प्राथमिक पूँजी अनुपात बैंकले समय समयमा निर्धारण गरेको सीमा क्षेत्रभित्र रहेको र अघिल्लो आर्थिक वर्षमा बैंक मुनाफामा रहेको हुनुपर्नेछ ।

यस्तै घर जग्गा कर्जा बैंकबाट तोकिएको सीमाभन्दा बढी नभएको, लगानी गर्ने संस्थाको सञ्चालक, प्रमुख कार्यकारी अधिकृत वा कार्यकारी सञ्चालकलाई कुनै पनि कारवाही नगरेको तथा कारवाहीमा परेको भए फुकुवा भएको कम्तीमा छ महीना पूरा भएको हुनुपर्नेछ । बैंक तथा वित्तीय संस्था समस्याग्रस्त भएको भए कारवाही फुकुवा भएको छ महीना पूरा भएको र सर्वसाधारणका लागि छुट्याइएको शेयर बिक्री गरेको हुनुपर्ने शर्त बैंकले राखेको छ ।

वीरगञ्ज- पश्चिम पर्साको ग्रामीण क्षेत्रमा रहेको केही सहकारी संस्थाले प्रतिबोरा (५० केजी) ७०० का दरमा खरीद गरेको सरकारी अनुदानको युरिया मल प्रतिबोरा रु ८०० का दरमा बिक्री गरेको पाइएको छ । कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेड क्षेत्रीय कार्यालय वीरगञ्जले ढुवानी खर्चसमेत गरी बढीमा प्रतिबोरा ७५० रुपैयाँभन्दा बढीमा बेचेको खण्डमा कार्यवाही गरिने चेतावनी दिँदै आइरहेका छन् । तर ग्रामीण क्षेत्रमा रहेका ती सहकारी संस्थाका सञ्चालकहरुले भने ढुवानी खर्च बढी लाग्ने, बाटोभरि ट्राफिक प्रहरीले रकम लिने गरेकाले प्रतिबोरा रु ७५० मा बेच्दा घाटा लाग्ने भएकाले बाध्य भई बढी रकम लिनुपर्ने बताएका छन् ।

पर्सामा १११ वटा सहकारी संस्थामार्फत कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेड क्षेत्रीय कार्यालयले किसानमाझ रासायनिक मल पु¥याउँदै आइरहेका छन । गहुँ खेतीकालागि अति आवश्यक पर्ने मल युरियाको कालोबजारी तथा कृत्रिम अभाव सिर्जना भएपछि पर्साका ग्रामीण क्षेत्रका किसान प्रभावित हँुदै आएका छन् । माग अत्यधिक भए पनि संस्थानले प्रतिसहकारी संस्थालाई हप्तामा २६० बोरा युरिया डिएपी र पोटास मल दिने गरेको तथा ग्रामीण क्षेत्रमा रहेका सहकारी संस्थाहरुले मलको अभाव देखाएर बढी मूल्यमा बेच्ने गरेको पाइएको छ ।

सहकारी संस्थाले कृत्रिम अभाव सिर्जना गर्नु, बाटोमै अन्य व्यापारीलाई बढी मूल्यमा बिक्री गर्नुजस्ता करणले किसान भारतीय मल किन्न बाध्य रहेका छन् । एउटा ट्र्याक्टरमा सय बोराभन्दा बढी लोड गरिएमा ट्राफिक प्रहरीले फाइन काट्ने, जथाभावी रकम लिने गरेकाले खर्च धान्न प्रतिबोरा रु ८०० मा युरिया मल बेच्नुपर्ने बाध्यता रहेको बताएका छन् । तर क्षेत्रीय प्रबन्धक अजयकुमार श्रीवास्तवले बढी मूल्यमा मल बेचेको सूचना आएमा टोली खटाइने र बढी मूल्यमा अनुदानको मल बिक्री गरेको पाइएमा त्यस्ता सहकारी संस्थाको बिक्री वितरण प्रमाणपत्र खारेज गरी कार्यवाही गरिने बताउनुभयो ।

कम्पनीले पर्सामा आर्थिक वर्ष २०७५÷७६ को चार महीनामा युरिया मल २६ हजार ४३७ मेट्रिक टन, डिएपी १३ हजार ३५१ मेट्रिक टन तथा पोटास ५४७ मेट्रिक टन बिक्री गरिसकेको छ भने कात्तिकमा युरिया ४८२ मेट्रिक टन, डिएपी ७११ मेट्रिक टन मल बिक्री गरेको छ । कम्पनीले क्षेत्रीयस्तरमा पर्सा, बारा, रौतहट, सर्लाही, धनुषा, सिन्धुली, मकवानपुर, काभ्रे, धादिङ, काठमाडौँ, त्रिशूली चितवनलगायत क्षेत्रमा रहेको २० हजार ११४ सहकारी संस्थामार्फत रासायनिक मल बिक्री गर्दै आइरहेको छ ।

संस्थानले तेस्रो मुलुक चीन र तुर्कमैनिस्तानकाट रासायनिक मल मगाउँदै आइरहेको छ भने संस्थानसँग हाल युरिया एक हजार टन र डिएपी एक हजार ४०० टन मौज्दात अवस्थामा रहेको छ । ती मुलुकबाट दैनिकजसो रासायनिक मल आउने क्रम जारी रहेको छ । रासायनिक मलको अभावको मौका छोपी केही सहकारी संस्थाले आफू खुशी बढी मोलमा मल बिक्री गर्ने गरेकाले गहुँ खेती गर्ने किसान प्रभावित हुँदै आएकाले यसतर्फ सम्बन्धित निकायले समयमै ध्यान दिनुपर्ने माग पीडित किसानको छ । पर्सामा किसानले २६ हजार हेक्टर क्षेत्रफलमा गहुँ खेती गर्दै आइरहेको छ ।

काठमाडौँ- बुधबार उच्च बिन्दुले घटेको शेयर बजार आज भने सामान्य अङ्कले बढेको छ । नेपाल स्टक एक्सचेञ्जका अनुसार कारोवार मापक नेप्से परिसूचक दुई दशमलव सात बिन्दुले घटेको छ । ‘क’ वर्गका कम्पनीको कारोवार मापन गर्ने सेन्सेटिभ परिसूचक शून्य दशमलव ५४ बिन्दुले घटेको छ ।

सामान्य अङ्कले बढेको बजारमा कारोवार रकममा भने वृद्धि भएको छ । कूल १६२ कम्पनीको १३ लाख ७४ हजार ३४६ कित्ता शेयर रु ३७ करोड नौ लाख ७१ हजार ९३६ मूल्यमा खरीद बिक्री भएका छन् । कारोवार हुने साताको अन्तिम दिन आज दुई उपसमूहको मात्रै शेयर घटेको छ । जलविद्युत् नौ दशमलव ८१ र उत्पादन दुई दशमलव ६२ बिन्दुले घटेको छ ।

यस्तै बैंकिङ दुई दशमलव ५५, होटल शून्य दशमलव ६५, विकास बैंक तीन दशमलव ३१, वित्त शून्य दशमलव ७९, निर्जीवन बीमा ३५ दशमलव ५९, अन्य शून्य दशमलव ८७, लघुवित्त शून्य दशमलव ५४ र जीवन बीमा ४४ दशमलव शून्य सात बिन्दुले घटेको छ । सामान्य बढेको बजारमा आइएमइ जनरल इस्योरेन्स, अपि पावर कम्पनी, सूर्य लाइफ इन्स्योरेन्स, पोखरा फाइनान्स, गुराँस लाइफ इन्स्योरेन्स, विजय लघुवित्त वित्तीय संस्थाका शेयरधनीले कमाएका छन् । त्यस्तै कालिका लघुवित्त वित्तीय संस्था, महिला सहयात्रा माइक्रोफाइनान्स वित्तीय संस्था, यूनाइटेड मोदी हाइड्रो पावर, काबेली विकास बैंक, रैराङ हाइड्रो पावर कम्पनी, आरम्भ माइक्रो फाइनान्स वित्तीय संस्थाका शेयरधनीले गुमाएका छन् ।

स्याङजा- अघिल्ला वर्ष भन्दा यस वर्ष सुन्तला उत्पादन बढेर खुशी भएका किसान बजार नपाउने भएपछि चिन्तित बनेका छन् । वर्षभरी गरेको मिहिनेतलाई बिर्साउने गरी सुन्तला त फल्यो तर, दुःख गरी लगाएको सुन्तलाले फल दिने बेलामा बजार नपाउँदा उनीहरु चिन्तामा परेका हुन् । छब्बीस वर्षदेखि सुुन्तला खेती गर्दै आउनुभएका पुतलीबजार नगरपालिका ११ मायाटारीका किसान बोधराज अर्यालले यस वर्ष सुन्तला उत्पादनमा वृद्धि भए पनि बजारको अभावले किसानहरुलाई चिन्तित बनाएको बताउनुभयो । छब्बीस वर्ष पहिले एउटा सुन्तलाको बोटबाट सुन्तला खेतीको सुरुआत गर्नुभएका अर्यालले अहिले ४५ रोपनी जमीनमा सुन्तला लगाउनुभएको छ । बजारमा अझै पनि सुन्तलाको भाउ आइनसकेको र आफूहरु बजारकै खोजीमा रहेको उहाँ बताउनुहुन्छ । सुन्तला, मुन्तला, जुनार, कागतीलगायतका अमिलो जातका फलफूलको खेती गर्दै आउनुभएका अर्यालले वर्षमा २६ लाख रुपैयाँ जति आम्दानी गर्नुहुन्छ । सुन्तला र जुनारको जाम र बोक्रा सुकाएर चियाको रुपमा दुई÷तीन वर्षदेखि उहाँले जापान निर्यात गर्दै आउनुभएको छ । उहाँको बगैँचाबाट हिमालसमेत राम्रोसँग देखिन्छ ।

सुन्तलाको फल लागेर पाक्ने बेलामा परेको असिना पानीले क्षति पु¥याए पनि यस वर्ष फल राम्रो लागेकाले उचित मूल्य र बजार पाउनेमा उहाँ आशावादी हुनुहुन्छ । प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना सुन्तला सुपरजोनका अध्यक्षसमेत रहनुभएका अर्यालका अनुसार बजार व्यवस्थापन र शीत भण्डारको अभावले गर्दा किसान मर्कामा परेका छन् । भिरकोट ७ का मिनप्रसाद कोइरालाले २७ रोपनीमा सुन्तला खेती गर्दै आउनुभएको छ । वर्षमा १२ देखि १५ लाख रुपैयाँसम्म सुन्तलाबाट आम्दानी गर्दै आउनुभएका उहाँ थप जमीन लिएर सुन्तला खेती विस्तार गर्ने योजनामा हुनुहुन्छ ।

अर्जुनचौपारी गाउँपालिका १ का सुन्तला किसान फणिनारायण अर्यालले पनि यस वर्ष सुन्तला राम्रैसँग फलाउनुभएको छ र गत वर्ष भन्दा बढी आम्दानी हुनेमा आशावादी हुनुहुन्छ । विसं २०४२ सालदेखि सुन्तला खेती गर्दै आउनुभएका अर्यालले अहिले ८० रोपनी जमीनमा सुन्तला खेती गर्दै आउनुभएको छ । उहाँको बगैँचामा अहिले सुन्तला टिप्ने काम भइरहेको छ । यस वर्ष करीब ३० लाख रुपैयाँ आम्दानी गर्ने उहाँको लक्ष्य छ । अर्यालले सुन्तलाको बगैँचाभित्रको खाली जमीनभित्र कफी खेतीसमेत गर्नुभएको छ । कफीबाट वार्षिक रु दुई–तीन लाख आम्दानी हुने गरेको र यसलाई अझै विस्तार गर्दै लैजाने आफ्नो योजना रहेको उहाँले बताउनुभयो ।

प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना सुन्तला सुपरजोन कार्यालय स्याङ्जाका सूचना अधिकारी महाप्रसाद पौडेलका अनुसार जिल्लामा दुई हजार ६८ हेक्टर जमीनमा किसानले सुन्तला खेती गर्दै आएका छन् । यसमध्ये सुन्तला सुपरजोनभित्र एक हजार १५६ हेक्टर जमीन रहेको छ । प्रतिहेक्टर उत्पादकत्व ११.७९ प्रतिशत मेट्रिक टन रहेको छ । जिल्लामा चौध हजार ६२९ मेट्रिक टन सुन्तला उत्पादन हुन्छ र उत्पादित सुन्तलामध्ये ११ हजार ४०३ मेट्रिक टन जिल्ला बाहिर बिक्री हुने गर्छ । बाँकी जिल्लामै खपत हुन्छ । प्रतिकिलो सरदर रु ४० का दरले बिक्री हँुदै आएको छ । यस वर्ष करीब रु ४६ करोड ४१ लाख २९ हजार बराबरको सुन्तला उत्पादन हुने अनुमान छ । यसमध्ये सुपरजोन क्षेत्रभित्र रु २६ करोड १९ लाख बराबरको सुन्तला उत्पादन हुने प्रक्षेपण सुपरजोन कार्यालय स्याङ्जाले गरेको छ । कार्यालयका अनुसार गत वर्ष करीब ३५ करोड रुपैयाँ बराबरको कारोबार भएको छ ।

सुन्तला सुपरजोन कार्यालय स्याङ्जाका कार्यालय प्रमुख मदन श्रेष्ठले सुन्तला जोनको रुपमा रहेको जिल्ला यसै वर्षको साउनदेखि सुन्तला सुपरजोनको रुपमा स्तरोन्नति भएको बताउँदै किसानहरु सुपरजोनमा सहभागी हुन निकै उत्साहित भए पनि सीमित स्रोत र साधनका कारण सबैलाई समावेश गर्न नसकिएको जानकारी दिनुभयो । प्रमुख श्रेष्ठका अनुसार हाइटेक नर्सरी, बजारीकरणका साथसाथै सुन्तला सङ्कलन केन्द्र स्थापना गर्ने योजना छ । किसानका लागि बगैँचामा गोडमेल गर्न आवश्यक पर्ने औजारहरु कार्यालयले उपलब्ध गराएको छ ।सुन्तला सुपरजोनका रुपमा जिल्लाको पुतलीबजार नगरपालिका, भिरकोट, वालिङ नगरपालिकाका साथै अर्जुनचौपारी गाउँपालिकाका केही वडा रहेको र सुपरजोनमा सहभागी हुन चाहने सबै किसानलाई समावेश गर्न नसकिएको श्रेष्ठले बताउनुभयो ।

पुतलीबजार नगरिपालिकास्थित मायाटारी, करेन्डाँडा, ठुलाडिही, आँधिखोला गाउँपालिकाको फापरथुम, भिरकोट नगरपालिकाको खिलुङ देउराली, वालिङ नगरपालिकाको एलादि, डकालडाँडा, गल्याङ नगरपालिकाको पेलकोट, सिरौसा, अर्जुनचौपारी, हरिनासलगायतका स्थानीयवासीले सुन्तलाबाट वर्षमा पाँच लाखदेखि तीस लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी गर्दै आएका छन् । जिल्लामा उत्पादन भएको सुन्तला बुटवल, नारायणगढ, पोखरा, काठमाडाँैं लगायतका शहरमा बिक्री हुँदै आएको छ । जिल्लाको अधिकाँश ठाउँमा सुन्तला उत्पादन हुने भए पनि बजारको राम्रो व्यवस्थापन नहुँदा कतिपय किसान सुन्तला खेतीमा हात हाल्न हच्किएका छन् । किसानले उत्पादन गरेको वस्तुको उचित मूल्यमा खरिद गर्ने व्यवस्था सरकारले मिलाइदिए किसानको मनोबल बढ्ने र धेरै हदसम्म बेरोजगारी समस्याको समाधान हुनेमा दुईमत हुन सक्दैन ।

काठमाडौँ,- माथिल्लो कर्णाली जलविद्युत् आयोजनाबाट ५०० मेगावाट विद्युत् लैजान बङ्गलादेशलाई मार्ग प्रशस्त भएको छ ।सो आयोजनाको प्रवद्र्धन भारतीय कम्पनी ग्रान्धी माल्लिकार्जुन राव(जिएमआर)ले गरिरहेको छ । आज यहाँ सम्पन्न नेपाल र बङ्गालदेशका ऊर्जा संयन्त्रको बैठकले माथिल्लो कर्णाली जलविद्युत् आयोजनाको विद्युत् निर्यातसम्बन्धी सम्झौतालाई अनुमोदन गरेको छ । गत भदौमा ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइमन्त्री वर्षमान पुनले गर्नुभएको बङ्गलादेश भ्रमणका क्रममा सो आयोजनाबाट विद्युत् खरीद गर्न बङ्गलादेश सर तयार रहेको जनाएको थियो । बङ्गलादेशले भारतीय कम्पनी एनभिभिएनबाट ५०० मेगावाट विद्युत् लैजाने भएको छ । तर प्रवद्र्धक जिएमआरले वित्तीय व्यवस्थापन गर्न पाएको म्याद गत असोज २ गते नै सकिएको छ । म्याद थपका लागि जिएमआरले लगानी बोर्डमा आवेदन दिएको छ ।

नेपाल र बङ्गलादेश संयुक्तरुपमा विद्युत् व्यापारको सम्भावना खोज्न सहमत भएका छन् । यस्तै नेपालमा जलविद्युत् आयोजनाको विकासमा लगानीको सम्भावना, नेपाल र बङ्गलादेशबीच अन्तरदेशीय विद्युत् प्रसारण लाइनको सम्भावना र दुई देशबीच नवीकरणीय ऊर्जाका क्षेत्रमा सहयोग गर्नेसम्बन्धी निर्णयसमेत बैठकले अनुमोदन गरेको ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्रालयका सहसचिव एवं प्रवक्ता दिनेश घिमिरेले जानकारी दिनुभयो । यस्तै द्विपक्षीय बैठकमा विद्युत् व्यापारको सम्भावना खोज्न दुवै देशले आफ्नो दीर्घकालीन योजनाको समीक्षा गर्ने र नेपालमा लगानीयोग्य सम्भावित आयोजनाको पहिचान गर्न एक प्राविधिक टोली गठन गर्ने निर्णयसमेत गरेको छ ।

सो प्राविधिक टोलीमा रहने सदस्यको नामावली एक महीनाभित्र दुवै देशले एकअर्कालाई उपलब्ध गराउने भएका छन् । सो टोलीले आयोजनाको पहिचान तथा उत्पादन गर्ने विषयमा आवश्यक परामर्श र निर्णय गर्नेछ । यसैगरी नेपाल र बङ्गलादेशबीच अन्तरदेशीय विद्युत् प्रसारण लाइनको सम्भावनाबारे अध्ययन गर्न दुवै देशले तीन–तीन सदस्य रहने गरी संयुक्त प्राविधिक टोली गठन गर्ने भएको छ । उक्त प्राविधिक टोलीले प्रसारण लाइनको समग्र अवस्थाका बारेमा अध्ययन गर्नेछ । आगामी एक महीनाभित्र सो टोलीमा रहने सदस्यको नामसमेत एकअर्का मुलुकले उपलब्ध गराउने सहमति भएको प्रवक्ता घिमिरेले जानकारी दिनुभयो । संयुक्त समितिको आगामी बैठकमा अन्तरदेशीय प्रसारण लाइनसम्बन्धी त्रिपक्षीय व्यवस्था गर्न आआफ्नोतर्फबाट प्राथमिकताका साथ सो विषयको उठान गर्ने सहमतिसमेत भएको छ ।

बैठकमा नेपालकोतर्फबाट ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्रालयका सचिव अनुपकुमार उपाध्याय र बङ्गलादेशकोतर्फबाट विद्युत् ऊर्जा र खनिज स्रोत मन्त्रालयका सचिव डा अमहद काइकाउसले नेतृत्व गर्नुभएको थियो । सोमबारदेखि शुरु भएको बैठकमा दुई देशबीचको ऊर्जा सहकार्यका विविध आयामका बारेमा छलफल भएको थियो । सोमबारको बैठकमा संयुक्त कार्य समूहले आवश्यक प्रस्तावको तयारी गरेको थियो । गत साउन २५ गते दुई देश बीचमा ऊर्जा क्षेत्रमा आपसी सहयोगसम्बन्धी समझदारीपत्रमा हस्ताक्षर भएको थियो । सोही समक्षदारीपत्रको दफा चार बमोजिम सम्झौता कार्यान्वयनमा सहजीकरण गर्न बैठक आयोजना गरिएको हो । बङ्गलादेशले सन् २०४१ सम्म नेपालबाट करीब नौ हजार मेगावाट विद्युत् आयात गर्ने विषयलाई प्रमुख प्राथमिकतामा राखेको छ । गत भदौमा मन्त्री पुनले गर्नुभएको भ्रमणका क्रममा बङ्गलादेशी प्रधानमन्त्री शेख हसिना र त्यहाँका विद्युत् ऊर्जा, खनिज स्रोत मन्त्री नसरुल हमिदले पनि सो जानकारी गराउनुभएको थियो ।

काठमाडौँ-नेपाली बजारमा आज सुनको मूल्य बढेको छ । नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासङ्घका अनुसार सोमबार प्रतितोला ५७ हजार ४०० मा कारोवार भइरहेको छापावाल सुन आज रु ६०० ले बढेर प्रतितोला रु ५८ हजार ३०० मा कारोवार भएको छ । अमेरिकी डलरको तुलनामा भारु कमजोर भएका कारणले आन्तरिक बजारमा पहेँलो धातुको मूल्य बढेको महासङ्घले जनाएको छ ।

आइतबार प्रतितोला रु ५७ हजार १०० मा कारोवार भएको तेजावी सुन आज रु ९०० ले बढेर रु ५८ हजारमा कारोवार भएको छ । केही दिन स्थिर रहेको चाँदी आज रु २० ले बढेर रु ७२० मा कारोवार भएको छ । महासङ्घले आज १० ग्राम सुनको मूल्य रु ४९ हजार ९८५ कायम गरेको छ । त्यस्तै १० ग्राम चाँदीको रु ६०९ कायम भएको छ ।