७ वैशाख – सहकारी संस्था खोलेर त्यसैको नाममा ठगी गर्ने, बढी ब्याज लिने र बचत रकम लिएर बेपत्ता हुनेलार्र्र्र्र्र्र्र्र्र्र्र्र्र्र्र्र्र्ई सरकारले कडा कारवाही गर्ने प्रावधानसहितको सहकारी नियमावली सार्वजनिक गरेको छ । ओरण्टल को–अपरेटिभजस्ता सहकारीले धेरै निक्षेपकर्ताको रकम गलतरुपमा प्रयोग गरेका कारण लामो समयदेखि पीडित बनेर बस्नु परेको छ । यस्तै अन्य सहकारी संस्थाले समेत तोकिएअनुसार काम नगर्ने र आर्थिक अपचलन गर्ने पाइएपछि सरकारले कडा नीति अख्तियार गरेको हो । यस्तै एउटा सहकारी संस्थाबाट ऋण लिने र त्यसमा नतिरी अर्को सहकारीमा गएर ऋण लिन समेत नपाउने भएका छन् । नयाँ सहकारी नियमावलीले संस्था फेर्दै ऋण लिँदै भाग्दै अर्को सहकारीबाट ऋण लिन खोज्नको दिनसमेत जाने भएको छ ।

सहकारी ऐन, २०७४ को दफा १४९ ले दिएको अधिकार प्रयोग गरी सरकारले ‘सहकारी नियमावली, २०७५’ तयार पारेको हो । सहकारी संस्थामा विकृति तथा विसङ्गति मौलाएपछि त्यसलाई नियन्त्रण गर्ने लक्ष्यका साथ भूमिव्यवस्था सहकारी तथा गरीबी निवारण मन्त्रालयले सहकारी संस्थामा आर्थिक अपचलनको मुद्दा व्यापक बढ्दै गएपछि कडा नीति अख्तियार गरेको हो ।सहकारीको विकृति नियन्त्रणका लागि नयाँ नियमावलीमा कर्जा सूचना केन्द्रको व्यवस्था गरेको छ । सो सूचना केन्द्रमा सहकारी संस्थाबाट ऋण लिएका व्यक्तिको विवरण र ऋणको मात्रासमेत विवरण राखिने भएको छ । सो सूचना केन्द्रमा उपलब्ध हुने विवरणले ऋण लिएर नतिरेको व्यक्तिलाई अर्को सहकारी संस्थाबाट ऋण लिन नपाउने कडा प्रावधान राखिएको छ ।

हाल देशमा ३४ हजार ५१२ विभिन्न प्रकृतिका प्रारम्भिक सहकारी संस्थामा ६३ लाख सदस्य संलग्न छन् । सहकारी संस्थाको कूल शेयर पूँजी रु ७३ अर्ब र परिचालित बचत रु तीन खर्ब दुई अर्ब पुगेको छ । सहकारी मूल्य, मान्यता र सिद्धान्तअनुरूप सहकारिताको विकास भए विपन्न वर्गका जनताको बहुआयामिक सशक्तीकरणमा सघाउ पुग्नुका साथै गरीबी निवारण तथा दिगो विकासको लक्ष्य हासिल गर्नमा प्रत्यक्ष योगदान दिने लक्ष्य राखेको छ तर सहकारी संस्थामा विकृति तथा विसङ्गति पनि उस्तै मौलाएको छ । नयाँ नियमावलीअनुसार सहकारी संस्थाबाट ऋण लिएर नतिर्ने व्यक्तिलाई कर्जा सूचना केन्द्रले कालो सूचीमा राख्नेछ । कालो सूचीमा परेको व्यक्तिलाई ऋण नतिरेसम्म अर्को सहकारी संस्थाले ऋण दिने छैनन् । विकृति रोक्ने उपयुक्त उपायको रुपमा यसलाई चित्रित गरिएको छ ।

कुनै पनि व्यक्ति सहकारीमा ऋण माग्न गए त्यस्ता व्यक्तिको विवरण कर्जा सूचना केन्द्रमा हेर्नेछ । ऋण नतिर्नेको सूचीमा त्यस्ता व्यक्तिको नाम तथा विवरण रहेछ भने त्यस्ता व्यक्तिलाई सहकारी संस्थाले कुनै पनि प्रकारको ऋण दिने छैन ।हालसम्म त्यस्ता सूचना केन्द्रको व्यवस्था नहुँदा धेरै वटा सहकारीबाट ऋण लिएर नतिर्ने प्रवृत्ति मौलाएको थियो । सहकारीको ऋण नउठ्दा सहकारी सञ्चालनमा समस्या आएपछि सरकारले ऋण नतिर्नेलाई कालोसूचीमा राख्नका लागि कर्जा सूचना केन्द्रको व्यवस्था गरेको हो । नियमावलीअनुसार सहकारीको ऋण अपचलन गर्ने, तोकिएको समयभित्र ऋणको ब्याज र सावा नतिर्ने सदस्यलाई कालोसूचीमा पर्नेछन् ।

यस्तै ऋण नतिर्ने सदस्यको धितो लिलाम बिक्री गरी असुल गर्न सकिने व्यवस्था गरिएको छ । संस्थामा राखिएको धितोबाट असुलीउपर हुन नसके ऋणीको जायजेथाबाट असुलउपर गर्न सकिने नयाँ व्यवस्थासमेत नियमावलीमा छ । नियमावलीले कर्जा सूचना केन्द्रमा मन्त्रालय, नेपाल राष्ट्र बैंक, राष्ट्रिय सहकारी विकास बोर्ड, राष्ट्रिय सहकारी महासङ्घ तथा नेपाल सरकारका अन्य निकायको समेत शेयर सहभागिता रहने व्यवस्था गरेको छ । सूचना केन्द्रले ऋणी सदस्यको कर्जाको विवरण प्राप्त गर्ने, प्राप्त विवरणको विश्लेषण तथा वर्गीकरण गर्ने, प्राप्त भएका सूचना तथा विवरणको संरक्षण एवं गोपनीयता कायम हुने गरी व्यवस्था मिलाउने छ । कालोसूची प्रकाशन गर्दा कर्जा सूचना केन्द्रको मापदण्डअनुसार सम्बन्धित सदस्य संस्थाबाट प्राप्त सिफारिससहितको प्रतिवेदनको आधार लिनुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ ।

‘चर्को ब्याज असुल्न बन्देज’,सहकारी संस्थाले चर्को ब्याज असुल्ने गरेको पाइएपछि सरकारले नियमावलीमा निक्षेप र ऋणको ब्याजदरको सीमा छ प्रतिशतको हाराहारीमा मात्रै हुने गरी व्यवस्था गरेको छ । सो सीमाभन्दा बढी ब्याज लिए वा दिएको खण्डमा त्यस्ता सहकारी संस्थालाई कारवाहीको दायरामा ल्याउन सक्ने व्यवस्था गरेको छ । ऋणबाट चर्को ब्याज लिने सहकारी संस्थालाई नियमन गर्ने लक्ष्यका साथ उक्त व्यवस्था गरिएको हो । जानकारका अनुसार हालसम्म सहकारीले ऋण र निक्षेपको ब्याजदर सीमा दश प्रतिशतभन्दा बढी लिँदै आएका थिए । यस्तै ब्याजदर निर्धारण गर्दासमेत ग्रामीण तथा शहरी क्षेत्रमासमेत छुट्टाछुट्टै दर तय गर्नुपर्नेछ । ब्याजदर निर्धारण गरिएको विषयमा सहकारी संस्थाले नेपाल राष्ट्र बैंक र मन्त्रालयलाई समेत जानकारी दिनुपर्नेछ । रासस

२४ चैत -एनआइसी एशिया बैंकले आम कर्मचारीलाई २५ महीनाको तलब वा रु १५ लाख विनाधितो ऋण सुविधा उपलब्ध गराउने भएको छ । बैंकका प्रदेश नं १ प्रमुख लक्ष्मण चालिसे आज यहाँ पत्रकार सम्मेलन गरी २२ वटा विभिन्न विशेषताअन्तर्गतका १५ नयाँ बचत निक्षेप योजनालाई सार्वजनिक गर्नुभयो ।

उहाँले कर्मचारीलाई तीन महीनाको तलबसमेत अग्रिमरुपले लिन पाउने सुविधा उपलब्ध हुनुका साथै चमत्कारिक बचत खाता, नारी, ज्येष्ठ नागरिक, बाबुनानी, विद्यार्थी तथा स्वरोजारलगायतका खाताबाट औषधि उपचार, मृत्यु बीमालगायतका अन्य सुविधा उपलब्ध गराई यही चैत २० गतेदेखि सुविधा उपलब्ध गराइसकेकोे जानकारी दिनुभयो ।

बैंकको प्रदेशमा ५२ शाखा, चार एक्टेन्सन, आठ शाखारहित बैंक र ६४ एमिट सेवाबाट ग्राहकले सुविधा पाइरहेको जनाएको छ । सो अवसरमा प्रदेशको १४ जिल्लामध्ये ११ जिल्लाका जनतालाई बंैकिङ सेवा पुगेको जानकारी गराइयो । बैंकको प्रदेशमा गत असारमसान्तसम्म रु १८ अर्ब ६० करोड निक्षेप सङ्कलन गरी रु २८ अर्ब २० करोड ऋण लगानी गरेको छ । बैंकमा प्रदेशमा ३७५ कर्मचारीले तीन लाख दुई हजार ग्राहकलाई सेवा प्रदान गरिरहेका छन् । रासस

२३ चैत – यस वर्षको वसन्त ऋतुको हिमाल आरोहणका लागि हालसम्म ४६ आरोही समूहले आरोहण अनुमति लिएका छन् । छयालीस आरोही समूहका १९३ आरोहीबाट आजसम्म रु २५ करोड ५६ लाख २८ हजार ८३७ रोयल्टी जम्मा भएको पर्यटन विभागले जनाएको छ । सो मध्ये सर्वोच्च शिखर सगरमाथाबाट मात्रै रु २३ करोड ९२ लाख ५७५ रोयल्टी उठेको छ । सगरमाथा आरोहणका लागि १९ आरोही समूहका १९३ आरोही गएका छन् । सगरमाथासहितका हिमाल आरोहणका लागि आरोही धमाधम गन्तव्यतर्फ लागेका विभागले जनाएको छ । कञ्चनजङ्गा र ल्होत्सेका लागि समान चार र अन्नपूर्ण तथा अमादब्लममा समान दुई आरोही समूहले आरोहण अनुमति लिएका छन् ।

मकालु, नुपुचे र ग्याल्जेनपिकका लागि दुई÷दुई समूहले अनुमति पाएका छन् । विभागको पर्वतरोहरण शाखाका रामेश्वर निरौलाका अनुसार आरोही आउने क्रम जारी रहेकाले यो वर्ष आरोहीको उत्साहजनक सहभागिता रहने अनुमान छ । सन् २०१८ को वसन्त ऋतुमा रु ४१ करोड २८ लाख ८४ हजार ६३८ रोयल्टी जम्मा भएको थियो । सोमध्ये सबैभन्दा धेरै सगरमाथाबाट मात्रै रु ३५ करोड १४ लाख ९८ हजार ३१२ रोयल्टी उठेको थियो । सन् २०१८ को यही मौसम (वसन्त ऋतु) मा सगरमाथासहितका हिमाल आरोहणका लागि १०७ आरोही समूह गएका थिए । तीमध्ये सगरमाथा आरोहणका लागि ३४ समूह गएका थिए । सन् २०१७ को सोही याममा सगरमाथासहितका हिमाल आरोहणका लागि १०८ आरोही दल गएका थिए । सरकारले आरोहणका लागि ४१५ हिमाल खुला गरेको छ । अझै आरोहणयोग्य १३ सयभन्दा बढी हिमाल रहेका बताइन्छ ।रासस

२३ चैत – खरको छानो र खडाइको बारले बनाइएका छाप्रोबाट शुरु गरिएको यहाँका होटल बदलिँदो समयसँगै पूर्वाधार वृद्धि गर्दै प्रतिस्पर्धी बनाउँदै लगिएको छ । विसं २०२९ मा चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज घोषणा गरेसँगै प्रवेशद्वार सौराहामा खर र खडाइबाट निर्माण गरिएका होटल खुल्न शुरु गरेका थिए । तत्कालीन होटल तथा सामुदायिक विकास समितिका संस्थापक अध्यक्ष गिरीधारी चौधरीका अनुसार ‘इलाफेन्ट क्याम्प’ र गैँडा ‘वाइल्ड लाइफ’ले विसं २०३३ मा सौराहामा होटल शुरु गरेका हुन् । निकुञ्ज घुम्न आउने पर्यटकलाई लक्षित गर्दै त्यसपछि सौराहामा होटल खुल्न शुरु भएको उहाँले बताउनुभयो । निकुञ्जभित्रको टाईगरटप्स होटल भने निकुञ्ज घोषणा हुनुअघिनै खुलेको थियो । होटल बढ्दै जाँदा प्रतिस्पर्धा पनि बढ्दै गएको छ । स्वदेश र विदेशका अन्य होटलसँग पनि प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्ने भएपछि व्यवसायीले स्तरवृद्धि गर्दै लगेको चौधरी बताउनुहुन्छ ।

क्षेत्रीय होटल सङ्घ चितवनका अध्यक्ष सुमन घिमिरे व्यवसायीले होटलका कोठा थप गर्ने, आन्तरिक र बाह्य सजावट परिवर्तन गर्ने, पौडी पोखरी थप गर्ने, जग्गा थपेर भए पनि बगैँचा निर्माण गर्ने गरेको बताउनुहुन्छ । यससँगै खानाको गुणस्तरमा पनि वृद्धि गर्न थालिएको छ । कम रकममा विदेशका विभिन्न शहरले नेपाली पर्यटक भित्र्याउन थालेपछि यहाँ आउने पर्यटकले त्यसको तुलना गर्न थालेका छन् । जसका कारण खाजा र खानामा गुणस्तर वृद्धि गर्न होटलले शुरु गरेका छन् । घिमिरेका अनुसार प्रतिस्पर्धी बन्न नसक्ने होटल पछि परेका छन् । कुनै समय साझा शौचालय भएका कोठामा पनि होटल चल्ने गरेको बताउँदै उहाँले अहिले ग्राहकलाई रिजाउनका लागि पौडी पोखरीसमेत अनिवार्य भइसकेको बताउनुभयो ।

शौचालयसहितको वातावरण अनुकूलित कोठा सामान्य भएका छन् । सौराहामा रहेका ११० होटलमध्ये १५ वटामा पौडी पोखरी पनि रहेका छन् । पौडी पोखरी नहुनेले निर्माणका लागि गृहकार्य गरिरहेको उहाँले बताउनुभयो । चितवन र नवलपुर क्षेत्रमा पर्यटकीय होटलको सङ्ख्या १५० वटा रहेका छन् । सौराह, भरतपुर, पटिहानी, जगतपुर, मेघौलीसँगै नवलपुरको नारायणी छेउमा पर्यटकीय होटल रहेका छन् । ती होटलमा रु १५ अर्बभन्दा बढी लगानी भइसकेको घिमिरेले बताउनुभयो । ठूला व्यावसायिक घरानियाँ र व्यावसायिक समूहले ठूलो लगानीमा होटल सञ्चालनमा ल्याउन लागेको घिमिरेले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार १० वटा ठूला होटल बन्दै गरेका छन् । अहिले बन्दै गरेका होटल सुविधा सम्पन्न रहेका छन् । जिल्लामा सुविधा भएर पनि स्तर निर्धारण (तारा) नलिएको भन्दै उहाँले अब प्रतिस्पर्धी हुनका लागि होटलको गुणस्तर बढाएर स्तर मापदण्ड निर्धारण गर्नुपर्ने बताउनुभयो । होटलसँगै कफी सप, बेकरी पनि खुल्ने क्रम जारी छ । हाल जिल्लामा वार्षिकरुपमा दुई लाख पर्यटक भित्रने गरेका छन् । अहिलेका सबै होटल चल्न वार्षिक चार लाख पर्यटक भित्र्याउनु पर्ने घिमिरेले बताउनुभयो ।

क्षेत्रीय होटल सङ्घका प्रथम उपाध्यक्ष दीपक भट्टराई पर्यटन वर्ष सन् २०२० लाई लक्षित गर्दै होटलले मर्मतसम्भार र स्तरवृद्धिको काम गर्दै गरेको बताउनुहुन्छ । स्थिर सरकार बनेसँगै स्वदेशी र विदेशी धेरै पर्यटक भित्रने अपेक्षासहित व्यवसायीले उत्साहित ढङ्गबाट स्तरवृद्धिको काम गरिरहेको उहाँले बताउनुभयो । विदेशका होटलसँग प्रतिस्पर्धी बनाउने समय आएको भन्दै उहाँले सकारात्मक सन्देश प्रवाह गर्न आफ्नो होटलको स्तरवृद्धि गर्न सबैसँग अनुरोध गरिएको बताउनुभयो । उद्योग सङ्घ चितवनका अध्यक्ष भेषराज दुवाडी अहिलेका होटलका संरचनालाई पुनः संरचना गरेर अघि बढ्नुपर्ने समय आएको बताउनुहुन्छ । प्रतिस्पर्धाको नाममा गुणस्तर घटाउन नहुने भन्दै उहाँले स्वदेशी र विदेशी पर्यटकलाई उच्चस्तरको सुविधा प्रदान गर्न नसकिएमा पर्यटक भित्र्याउन कठिन हुने बताउनुभयो । मुख्यरुपमा चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज घुम्न पर्यटक यहाँ आउने गर्दछन् । यसका अतिरिक्त पवित्र तीर्थस्थल देवघाट, त्रिशूलीको ¥याफ्टिङ, जिल्लाको सबैभन्दा अग्लो ठाउँ सिराइचुलीमा रमाउन पर्यटक आउने गर्दछन् । रासस

२२ चैत -आन्तरिक राजश्व कार्यालय कञ्चनपुरले यहाँका चार जिल्लाका व्यापारी÷व्यवसायीलगायत करदाताबाट सङ्कलन गरिने राजश्व सङ्कलन बढाउँदै लगेको छ । चालू आर्थिक वर्षमा रु एक अर्ब ६१ करोड ७४ लाख वार्षिक राजश्व सङ्कलनको लक्ष्य लिएको राजश्व कार्यालयले गत फागुनसम्म रु एक अर्ब २१ करोड राजश्व सङ्कलन गरिसकेको छ । “चालू आवमा फागुनसम्मको लक्ष्य रु ९६ करोड ९६ लाख राजश्व सङ्कलन भइसकेको छ”, प्रमुख कर अधिकृत लेखनाथ शर्माले भन्नुभयो, “सङ्कलन वृद्धिको दायरा हेर्दा चालू आवमा तोकिएको भन्दा ३० प्रतिशत राजश्व बढी सङ्कलन हुने देखिन्छ ।”

नियमितको बजार अनुगमन, दार्चुला, बैतडी, डडेल्धुरा र कञ्चनपुर उद्योग वाणिज्य सङ्घसित करसम्बन्धी अन्तरक्रिया, व्यापारी÷व्यवसायीलाई बिलबिजक जगाउन उत्प्रेरणा, बजार अनुसन्धानलगायत सेवाग्राहीलाई दिइएको सुविधाले राजश्व सङ्कलन दर बढ्दै गइरहेको प्रमुख कर अधिकृत शर्माको भनाइ छ ।‘बक्यौता नबुझाउनेमाथि कानूनी कारवाहीसमेत गरिएको छ”, शर्माले भन्नुभयो, “कार्यक्षेत्रमा पर्ने पहाडी जिल्लाका करदाताको सुविधाका लागि डडेल्धुरामा करदाता सेवा कार्यालय सञ्चालनमा ल्याइएको छ ।” गत आर्थिक वर्ष २०७४÷७५ मा मुलुककै आन्तरिक राजश्व कार्यालयलाई उछिन्दै कञ्चनपुर प्रथम भएको थियो । गत वर्ष कार्यालयलाई रु एक अर्ब १९ करोड वार्षिक राजश्व सङ्कलन गर्ने लक्ष्य दिइएकामा सो अवधिमा रु एक अर्ब ४८ करोड राजश्व सङ्कलन गरेको थियो ।

“यो वर्ष करीब रु दुई अर्ब राजश्व सङ्कलन हुने अनुमान हामीले गरेको छौँ”, शर्माले भन्नुभयो, “करदाताको सुविधाका लागि इन्टरनेट प्रणालीबाट छिटोछरितो सेवा दिएका छौँ ।” विगतमा पनि राजश्व सङ्कलनमा अग्रस्थानमा रहेको कार्यालयले यहाँ मदिरा उत्पादक र वितरणमा पनि निगरानी बढाएको छ ।“राजश्व नबुझाउनेको बैंक खातासमेत रोक्का गरेको स्थिति छ”, उहाँले भन्नुभयो, “अब कर छल्ने र आनाकानी गर्ने जोकोहीलाई पनि करको दायरामा ल्याउने विषयले प्राथमिकता पाएको छ ।” कार्यालयले करदातालाई हरेक वर्ष सम्मानसमेत गर्दै आएको छ । रासस

२० चैत – भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरीबी निवारणमन्त्री पद्माकुमारी अर्यालले आर्थिक रुपान्तरणका लागि व्यावसायिक रुपमा लागेका सहकारीलाई सरकारले प्रोत्साहनस्वरुप अनुदान उपलब्ध गराउने बताउनुभएको छ । ६२ औँ राष्ट्रिय सहकारी दिवसका अवसरमा आज आयोजित कार्यक्रममा मन्त्री अर्यालले छरिएका स–सना पूँजीलाई सङ्कलन गरी उत्पादनमूलक क्षेत्रमा लगानी गरेका सहकारीले समग्र मुलुकको समृद्धिमा सहयोग पु¥याउने बताउनुभयो ।

सहकारीमा आबद्ध जनशक्तिलाई सीपमूलक तालीम दिएर उत्पादनमा लगाउन आग्रह गर्दै उहाँले अहिले सहकारीको सङ्ख्या आवश्यकताभन्दा धेरै भएकाले समस्या आइरहेको हुँदा त्यसको एकीकरण गर्ने कार्यमा मन्त्रालय अगाडि बढेको बताउनुभयो । अहिले भएका सहकारीको सङ्ख्यालाई ५० प्रतिशतले कटौती गरिने बताउँदै उहाँले भन्नुभयो, “सहकारीको सङ्ख्या अहिले अत्यधिक छ । यसलाई मर्जर गर्ने अभियानमा हामी लागेका छौँ । आगामी पाँच वर्षमा सहकारी आधाले कमी गरिनेछ ।”रासस

१५ चैत- रुकुम (पूर्व) का विभिन्न स्थानमा परेको असिनाले गहुँ, जाँै र तरकारीबाली तथा फलफूललाई ठूलो क्षति पु¥याएको छ । यस वर्ष समयसमयमा हिउँदे वर्षा हुँदा हिउँदेबालीको उत्पादनमा वृद्धि हुने आशमा बसेका किसान अहिले चिन्तित बनेका छन् । “सिँचाइ सुविधा नभएको सबै ठाउँमा यस वर्षको वर्षाले गहुँ र जौँ बाली राम्रो भएको थियो”, किसान टेकप्रसाद रोकाले भन्नुभयो, “खेतबारीमा नै सेताम्य हुने गरी असिना परेपछि सबै बाली सखाप बनाइदिएको छ ।” पाक्नै लागेको गहुँबाली र फुल्नै लागेका फलफूलमा असिनाले ठूलो क्षति पु¥याएको किसानहरु बताउँछन् । जिल्लामा कूल क्षेत्रफलको चार हजार २०० हेक्टर क्षेत्रफल गहुँ उत्पादन हुँदै आएको छ । तर यहाँका कुनै पनि किसानले बाली बीमा गरेका छैनन् । त्यसैले वर्षेनी विभिन्न कारणले बालीनालीमा क्षति पुगे पनि किसानले क्षतिपूर्ति पाउन सकेका छैनन् । किसानले बाली बीमा नगरेकै कारण क्षतिपूर्ति पाउन नसकेको कृषि शाखा कार्यालय रुकुमकोटले जनाएको छ ।

सार्वजनिक शौचालय नहुँदा सास्ती मुख्य बजार क्षेत्रमा सार्वजनिक शौचालय नहुँदा सर्वसाधारण सास्ती खेप्न बाध्य छन् । खुला दिसामुक्त जिल्ला घोषणा गरिएको रुकुम (पूर्व) को कुनै क्षेत्रमा सार्वजनिक शौचालय छैनन् । स्थानीय सरकारले आवश्यक स्थानमा सार्वजनिक शौचालय नबनाउँदा बटुवा, लामो तथा छोटो दूरीका सवारी यात्रु पीडित भएका छन् । उनीहरुले सवारी साधनकै छेल पारेर खुलारुपमै दिसापिसाब गर्दै आएका छन् । कतिपय त दिसापिसाब गर्नकै लागि हाटेलमा छिरेर नास्ता खानुपर्ने बाध्यतामा पर्छन् । “सार्वजनिक शौचालय नभेटेपछि होटेल छिर्नुबाहेक अरु कुनै विकल्प छैन”, यात्राका क्रममा रुकुमकोटमा भेटिनुभएका बागलुङका रोशन थापाले भन्नुभयो, “कतिपय सर्वसाधारण त विभिन्न पसल र बाटोको छेउछाउतिर झाडीमा पुग्नुपर्ने बाध्यता छ ।” हेर्दा सुन्दर लाग्ने रुकुम (पूर्व) मा सार्वजनिक शौचालय नहुँदा जताततै दुर्गन्ध फैलिँदै गएको उहाँको भनाइ छ ।

जिल्लाका मुख्य बजार क्षेत्र चोकबजार, छिप्रीदह, कमलदह, खाबाङ, काँक्री, तकसेरालगायतका विभिन्न स्थानमा सार्वजनिक शौचालयको आवश्यकता रहेको छ । तर हालसम्म जिल्लाको कुनै पनि ठाउँमा सार्वजनिक शौचालय निर्माण नभइसकेको भुमे गाउँपालिका अध्यक्ष रामसुर बुढामगरले बताउनुभयो । “सार्वजनिक शौचालय निर्माण गर्न अति आवश्यक छ”, अध्यक्ष बुढाले भन्नुभयो, “सबै यात्रुको समस्यालाई मध्यनजर गर्दै उपयुक्त जग्गा छनोट गरी सार्वजनिक शौचालय निर्माणको काम थालनी गर्ने तयारीमा गाउँपालिका छ ।” गाउँठाउँलाई सफा, सुन्दर तथा स्वच्छ बनाइराख्न र दुर्गन्धबाट बचाइराख्न सार्वजनिक शौचालयको अति आवश्यकता रहेको उहाँको भनाइ छ ।

सार्वजनिक शौचालय बनाउन मुख्य सडक तथा चोकमा जग्गा नपाएकाले बनाउन नसकिएको सिस्ने गाउँपालिका उपाध्यक्ष गोबरधन बुढाले जानकारी दिनुभयो । “हामी जग्गा खोजिरहेका छौँ”, उपाध्यक्ष बुढाले भन्नुभयो, “जग्गाको कुरा मिल्नेबित्तिकै सार्वजनिक शौचालय निर्माणको काम अगाडि बढाउँछौँ ।” सार्वजनिक जग्गाको पहिचान गरी शौचालय निर्माणको कामलाई छिट्टै अघि बढाइने सिस्ने गाउँपालिकाका प्रवक्ता जीवन केसीले बताउनुभयो । (रासस)

१५ चैत – नेपाल सरकारले बाहिरी मुलुकबाट आयात हुने धानमा रोक लागाउन चैतेधान उत्पादनमा थप जोड दिनुपर्ने सुझाव दिइएको छ । यस मौसममा बर्खाभन्दा चर्काे घाम लाग्ने हुँदा असारको तुलनामा धेरै धान उत्पादन हुने भएकाले यसै महिनामा धान लगाउन कृषि विज्ञले सुझाव दिएका हुन् ।चैत दिन लामो र रात छोटो हुने तथा घाम बढी समयसम्म लाग्ने महिना पनि हो । यो प्रायःआकाशमा बादल नलाग्ने बेला हो । सूर्यको ताप बढी हुने र सूर्यको किरणबाट आएको शक्ति हरितकणमार्फत बालीले तान्ने समय भएकाले असारको तुलनामा चैतमा बढी धान उत्पादन हुने नार्कका सञ्चार प्रकाशन तथा अभिलेख महाशाखा प्रमुख हरिकृष्ण उप्रेतीले बतानुभयो । “आकाशमा कम बादल लाग्ने र बढी सुख्खा हुने समय भएकाले यस समयको धान उत्पादनमा खासै रोगले आक्रमण गर्न सक्दैन”, उप्रेतीले भन्नुभयो, “सरकारले चलाएको ‘बृहतर धान उत्पादन कार्यक्रम’अन्तर्गत यस उत्पादनमा खासै किसानले ध्यान नदिएको देखिन्छ ।”

“ललितपुर जिल्लाका एक प्रतिशत किसानले पनि चैतेधान उत्पादनमा ध्यान दिएका छैनन् । प्रचारप्रसारको कमी भएर हो या चिसो स्थान भएर हो अथवा पाक्न ढिला हुने भएकाले होला वा सरकारी तवरबाट किसानलाई चैतेधान उत्पादनमा खासै प्रेरणाका काम नभएर पनि होला यसतर्फ कसैले पनि ध्यान दिएको देखिँदैन”, कृषि ज्ञान केन्द्र ललितपुरका कृषि प्रसार अधिकृत बुद्धिबहादुर श्रेष्ठले बताउनुभयो । “ विसं २०७२ ÷०७३ को तथ्याङ्कानुसार ललितपुरमा धान उत्पादन हुने कूल सिँचित क्षेत्रफल दुई हजार ८०८ हेक्टर, धान उत्पादन १४ हजार ३ सय २१ मेट्रिकटन र उत्पादकत्व ५.१ प्रति हेक्टर रहेको छ ”, श्रेष्ठले भन्नुभयो, “यसैगरी असिँचित वा आकाशे पानीको भरमा धान उत्पादन गरिने क्षेत्र एक हजार ८८२ हेक्टर, धान उत्पादन पाँच हजार ८०३ मेट्रिकटन र उत्पादकत्व ३.१ मेट्रिकटन प्रतिहेक्टर रहेको छ ।”

यति धेरै उत्पादकत्व हुने यस क्षेत्रमा सरकारले ल्याएको धान उत्पादन कार्यक्रममार्फत चैते धान उत्पादन गर्न किन अग्रसर भएनन् भन्ने जिज्ञासा ज्ञान केन्द्रका विज्ञमा परेको छ । नेपालका हरेक किसानलाई प्रतिपाँच टन माथि धान उत्पादन गरेवापत प्रतिव्यक्ति रु पाँच हजार सरकारले दिने भनिए तापनि कसैले यस काममा किन कदम बढाएका छैनन् भन्ने प्रश्न विज्ञले गरेका छन् । नेपालमा विशेष गरी मानो रोपेर मुरी फलाउने समय भनेकै चैत र असार हो । यो धान एक सय २० दिनमा पाक्छ । सरकारले जो किसानले यस समयमा रोपेको धान पाँच टनभन्दा बढी उत्पादन गर्छन् उनीहरुलाई थप रु पाँच हजार सहयोग गर्ने निर्णय गरेको छ । सरकारले किसानलाई धान उत्पादनमा अग्रसरता गराउन केही रकमको व्यवस्था गरे तापनि समयमा सही कार्यान्वयन हुन नसकेकाले नेपालका केवल ७ देखि ९ प्रतिशत जमीनमा मात्रै यो धान उत्पादन हुने गर्छ । “नेपालको पूर्वमेचीदेखि पश्चिम महाकालीसम्म तराईदेखि पहाडी क्षेत्रका सात सय मिटरभन्दा तलको सिँचित भूमिहरुमा यो धान रोप्न सकिन्छ”, उप्रेतीले थप्नुभयो ।

हाल चैतको मध्यमा तराईका तल्लो क्षेत्रमा किसानले धानको बीउ राखिसकेका छन् । केही स्थानमा धमाधम बीउ राख्ने काम अघि बढेको छ । बीउ उम्रिसकेको स्थानमा केही दिनपछि रोप्ने काम शुरु हुन्छ भने राख्दै गरेका स्थानमा चैतको अन्तिमदेखि वैशाखको पहिलो हप्ता रोप्ने काम शुरु हुन्छ । विशेष गरी यो धान पहाडको खोंच वा बेंसी जहाँ पर्याप्त मात्रामा सिँचाइ हुन्छ त्यहाँ लगाउने गरिन्छ । चैतमा तापक्रम बढेसँगै बालीमा बढी कीरा लाग्ने अनुमान कृषिका वैज्ञानिकले प्रमाणित गरिसकेका छन् । किसानले समय समयमा यो धान बालीको अवलोकन गरिरहनुपर्ने हुन्छ । यस वर्ष नार्कले चैतमा किसानलाई ‘चैते ५’ नामक धान लगाउन आग्रह गरिसकेको छ । यो धानको गेडा मसिनो, धेरै फल्ने र कम रोग र कीरा लाग्ने भनी नार्कले प्रमाणित गरिसकेको छ । यसैगरी नार्कले विकल्पका रुपमा मोटो गेडा हुने र कम रोगकीरा लाग्ने ‘चैते ४’ का साथै मसिनो गेडा हुने रोगकीरा नियन्त्रण गर्ने सक्ने क्षमता भएको ‘हर्दिनाथ ३’ लाई पनि जोड दिएको छ ।

चैते धान समयमै रोपी मलखाद र पानीको सही व्यवस्थापन गर्दा त्यसबाट बढीभन्दा बढी उत्पादन लिन सकिन्छ । विशेष गरी चैते धान भित्र्याउँदा पानी पर्ने, किसान बेफुर्सदिला हुने, पानी परिरहने भएकाले धान रामोसँग सुकाउन नपाउने, सही बजार व्यवस्थापन पनि नहुने समस्याका कारण यस समयमा किसान धान रोप्न त्यति जाँगर लाउँनन् । सबै क्षेत्रका सिँचाइ सुविधा भएका किसाले यो धान उत्पादनमा जोड दिने हो भने बाहिरी मुलुकबाट आयात गर्नु पर्ने बाध्यतामा निकै कमी हुन्थ्यो भन्ने भन्ने जानकार बताउँछन् । सरकारले हरेक स्थानमा यो धान लगाउँदा ‘चकलाबन्दी नीति’ अनुसार अघि बढ्नुपर्छ भन्ने हो भने कयौँ किसानले बाली लगाउँदा खर्च हुने नाफा घाटाको पर्वाह नगरी यसमा जोड दिन सक्ने कृषि प्रसार अधिकृत श्रेष्ठ बताउनुहुन्छ । सरकारले चैत मौसमलाई विचार गरी धान सुकाउने प्रविधिको व्यवस्थापन गरिदिँदा केही हदसम्म उत्पादनमा जोड पुग्ने जानकारको बुझाइ छ । जेठको अन्तिम वा असार मध्यमा काटिने उक्त धान सुकाउनका लागि विशेषतः नेपालमा ड्राइङ मेसिन अर्थात् ड्राइङ हाउस(धान सुकाउने घर)को व्यवस्था हुनुपर्छ । नेपालका केही स्थानमा चकलाबन्दी खेती गरिए तापनि त्यहाँ सरकारले सुकाउने सुविधा दिन हालसम्म सकेको छैन । यदि सुकाउने सुविधा दिने हो भने विभिन्न स्थानका किसान चैते उत्पादनमा आकर्षित भई बाहिरी आयातलाई आधा आधी घटाउने जनाइएको छ ।

नार्कसँग अन्न सुकाउने प्लाष्टिकको सोलार ड्रायर र ग्लास सोलार ड्रायर दुवै व्यवस्था भएता पनि यसको प्रयोगबारे ललितपुरका कमै किसानमा जानकारी छ । किसानलाई यदि यी दुवै ड्रायरको महत्वबारे जानकारी हुने हो त कैयौँको अन्न त्यसै घुनकीरा लागेर कुहिएर खेर जाने अवस्थामा जाँदैन । नेपालमा अन्न सुकाउने प्रविधि भित्रिसके तापनि यसबारै थोरै किसानलाई मात्र जानकारी छ । एउटा किसानले एक हेक्टर जमीनमा पाँच टन धान फलाउन सक्छन् । चैतमा लगाइएको धानबाट धेरै किसिमले अन्न उत्पादन गर्ने भए तापनि यसमा केही बेफाइदा भने छन् । यस समयमा गर्मी बढी भएर कीराको सङ्क्रमण बढ्ने चुनौती बढी छ । चैते धान असारमा भित्र्याउन किसानलाई भ्याई नभ्याई हुने भई आवश्यक समय सुकाई पकाई गर्न नपाउँदा बीउका रुपमा प्रयोग गर्न भने मिल्दै नमिल्ने विज्ञले सुझाव दिएका छन् । (रासस)

१३ चैत – चालू आर्थिक वर्षको पहिलो आठ महिनामा कैलालीस्थित सत्ती भन्सार कार्यालयबाट ४५ करोड मूल्य बराबरको सामान आयात भएको छ भने करीब साढे तीन लाख मूल्य बराबरको सामान मात्र निर्यात भएको छ । सरकारले चालू आर्थिक वर्षको शुरुमै सत्ती भन्सार कार्यालयलाई मुख्य भन्सार कार्यालयको रुपमा स्तरोन्नति गरेको थियो । “यो भन्सार कार्यालयबाट आयातित सामानको अवस्था सन्तोषजनक रहे पनि निर्यातको अवस्था अत्यनत नाजुक रहेको छ”, सो भन्सार कार्यालयका प्रमुख वसन्तकुमार केसीले भन्नुभयो, “निर्यातको नाममा हालसम्म कुपोण्डो ( पेठा ) मात्रै निर्यात भएको छ, त्यो पनि सिजनमा मात्रै भएको थियो ।”

आयातित सामानमा हार्डवेयरका सामान, कपडा, तरकारी, साइकल र मोटरसाइकलका पाट्र्सलगायत बढी रहेका छन् । “निर्यात बढाउनका लागि हामीसँग कुनै उत्पादनका स्रोत नै छैन, भएका स्रोतसम्म पुग्न सडक सञ्जालले जोडिन सकेको छैन” उहाँले भन्नुभयो, “कैलालीको टीकापुर चिसापानी हुँदै कर्णाली प्रदेशको सुर्खेतसम्म जोड्ने सडक निर्माण हुनसके कर्णाली प्रदेशको जडीबुटी यहाँबाट निर्यात गर्न सकिन्छ ।” भन्सार प्रमुख केसीले खुला सिमानाका कारण चोरीपैठारी बढी भइरहेकाले पनि राजश्व सङ्कलन अपेक्षानुसार हुन नसकेको स्वीकार गर्दै सङ्कलित राजश्वको ४० प्रतिशत प्रदेश र स्थानीय सरकारलाई दिने व्यवस्था भए पनि जनप्रतिनिधिको पूर्ण सहयोग र सहकार्य नपाएको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “भन्सार व्यवस्थित गर्ने दायित्व स्थानीय जनप्रतिनिधिको पनि हो तर उहाँहरु दायित्व लिन चाहिरहेका छैनन् ।” (रासस)

१३ चैत- निजी क्षेत्रको जलविद्युत् कम्पनी युनियन हाइड्रोपावरले आजदेखि रु ३५ करोड ३४ लाख ३४ हजार बराबरको प्राथमिक शेयर बिक्री शुरु गरेको छ । कम्पनीले सर्वसाधारणतर्फ निष्कासन गरेकोमध्ये दुई प्रतिशतअर्थात् ७० हजार ६६८ कित्ता कर्मचारीका लागि र बाँकी ३४ लाख ६३ हजार ६५४ कित्ता सर्वसाधारणका लागि बिक्री शुरु गरेको हो । कम्पनीले पहिलो चरणमा यही चैत १७ गतेसम्म शेयर बिक्री गर्नेछ । सो अवधिमा शेयर बिक्री नभएमा कम्पनीले ढिलोमा आगामी वैशाख १२ गतेसम्म बिक्री गर्नेछ । लगानीकर्ताले न्यूनतम ५० कित्ता र अधिकतम तीन हजार ५०० कित्तासम्मका लागि आवेदन दिनसक्ने व्यवस्था गरिएको कम्पनीले जनाएको छ । कम्पनीको लगानी फिर्ता हुने अवधि झण्डै ११ वर्ष रहेको छ । कूल तीन मेगावाट क्षमताको सो आयोजनाको प्रतिमेगावाट लागत रु २६ करोड ५० लाख रहेको छ । (रासस)

१३ चैत-सन् २०१९ मा घुम्नैपर्ने विश्वका उत्कृष्ट २५ पर्यटकीय गन्तव्यको सूचीमा काठमाडौँ १९औँ स्थानमा परेको छ । घुमफिर र यात्राबारे यात्रीलाई विस्तृत विवरण प्रदान गर्ने सभवतः विश्वकै सबैभन्दा ठूलो अमेरिकी ‘ट्राभल साइट’ ट्रिप एडभाइजर डटकमले नेपालको राजधानीलाई यो वर्ष भ्रमण गर्नैपर्ने १९औँ उत्कृष्ट पर्यटकीय गन्तव्यको सूचीमा समावेश गरेको हो । ट्रिप एडभाइजर डटकमले काठमाडौँ उपत्यका र आसपासका धार्मिक एवं ऐतिहासकस्थल, वास्तुकलायुक्त अनुपम भवन, सङ्ग्रहालय, मठमन्दिर, चन्द्रागिरि, नगरकोट, शिवपुरी निकुञ्ज, विभिन्न उद्यानका साथै विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृतस्थल हरेक यात्रीले हेर्नैपर्ने स्थानका रुपमा समावेश गरेको छ ।

बौद्धनाथ, कपन गुम्बा, पशुपतिनाथ, केशरमहलस्थित स्वप्न उद्यान, काठमाडौँ, ललितपुर, भक्तपुर दरबार क्षेत्रका साथै ठमेललगायत स्थानलाई दर्शनीयस्थलका रुपमा उक्त साइटमा चित्रण गरिएको छ । संयुक्त अधिराज्यको राजधानी लण्डनलाई पहिलो नम्बरमा समावेश गरिएको छ भने फ्रान्सको प्यारिस दोस्रो, इटलीको रोम तेस्रो, ग्रीसको क्रेट चाँैथो र इण्डोनेशियाको बाली पाँचौ नम्बरमा छन् । उक्त साइटले घुम्नैपर्ने शहरको सूचीमा दुबईलाई १०औँ र संयुृक्त राज्य अमेरिकाको महानगर न्यूयोर्कलाई १३औँ स्थानमा राखेको छ । (रासस)

March 27 -Kathmandu has been ranked 19th out of 25 world’s best tourism destinations for the year 2019. The world’s so far the largest travel site of the Unites States, tripadvisor.com, has included Nepal’s capital city Kathmandu in the list of 25 best tourism destinations for the year 2019. The website provides comprehensive information about travel and possible visiting sites to the tourists. The website has incorporated Nepal’s capital surrounded by a valley full of historic sites, ancient temples, shrines, and fascinating villages in the list of prime tourism destinations.

Mingle with locals and animals amid Durbar Square’s monuments, or join mountain trekkers in the bustling Thamel District. Explore shops for exquisite work by local artisans—carpets are some of the activities tourists like most in Nepal. Garden of dreams, Kopan Monastery, Pashupati Nath and er prints are specialties of Nepal for tourists. United Kingdom’s capital London has been ranked the first followed by Paris of France and Rome of Italy. (RSS)

१३ चैत – ‘एक घर, एक धारा’ जडानको अभियान सञ्चालनपछि सार्वजनिकस्थलमा खानेपानी समस्या खेप्न बाध्य भएका पर्यटकका लागि नेपाली सेनाले जिल्ला सदरमुकाम तानसेनमा सार्वजनिक धारा निर्माण गरेको छ । गोरखदल गणले करीब दुई महीनामा दुई हजार लिटर क्षमताको खानेपानी ट्याङ्की निर्माण गरेको हो । नेपाली सेनाको तानसेनस्थित गोरखदल गणले तानसेनस्थित पाल्पा दरबार सङ्हग्रालय नजिकै र सेनाले टँुडिखेलमा ठूलो क्षमताको खानेपानी ट्याङ्की निर्माण गरेसँगै मिनरल बोतलको महङ्गो पानी किनेर पिउनुपर्ने बाध्यता हटेको हो । पाल्पाको तानसेन पर्यटकीय नगरीका रूपमा रहेकाले पर्यटकको आवतजावत भइरहने गर्दछ । आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकलाई लक्षित गरी नेपाली सेनाले दुई हजार लिटर क्षमताको खानेपानी ट्याङ्की निर्माण गरेपछि खानेपानीका लागि सहज भएको हो ।

गोरखदल गणका गणपति सुरज थापाले खानेपानी ट्याङ्की उद्घाटन गर्दै ट्याङ्की निर्माणले सेना र नागरिकबीचको सम्बन्धलाई अझै सुमधुर बनाउन र पाल्पा घुम्न आउने पर्यटकलाई फाइदा पुग्ने बताउनुभयो । तत्कालीन पाल्पाका तैनाथवाला प्रतापशम्शेर जबराको पालामा बनेको कलधारालाई जीर्णोद्धार गरी पर्यटक र सर्वसाधारणलाई पिउने पानीको सहज व्यवास्था भएसँगै स्थानीय बासिन्दा हर्षित भएका छन् । सेनाले तानसेनस्थित टुँडिखेलमा पनि एक वर्षअघि नै यस्तै प्रकारको खानेपानी ट्याङ्की निर्माण सम्पन्नपछि त्यस क्षेत्रमा आवतजावत गर्ने पैदलयात्रुलाई खानेपानी सहज भएको स्थानीय बासिन्दा डिलबहादुर रानाले बताउनुभयो । अध्यक्ष र व्यवस्थापकलाई सहकारी शिक्षा

तिनाउ गाउँपालिका क्षेत्रभित्रका सहकारीका अध्यक्ष र व्यवस्थापकका लागि सहकारी शिक्षा, ऐन, नियम र विनियमसम्बन्धी तीनदिने तालीम सम्पन्न भएको छ । तिनाउ गाउँपालिका सहकारी समन्वय समितिको आयोजना र तिनाउ गाउँपालिकाको आर्थिक व्यवस्थापनमा सञ्चालित तालीममा गाउँपालिका क्षेत्रभित्रका २० सहकारीका अध्यक्ष र व्यवस्थापकका लागि स्थानीय सहकारी ऐन, नियम र विनियमसम्बन्धी सहजीकरण गरिएको हो । स्थानीय सरकारको सहकारी ऐन नियम तथा विनियम, सहकारीको सिद्धान्त, मूल्य मान्यता, नीति नियम, कार्यविधि तथा प्रविधिलगायतका विषयमा तालीममा छलफल केन्द्रित भएको सहकारी समन्वय समितिका सचिव सचिव गोपाल जिसीले बताउनुभयो । तालीम समापनका अवसरमा गाउँपालिका अध्यक्ष ओमबहादुर घर्तीले गाउँमा छरिएर रहेको पूँजीलाई एकीकृत गरी ग्रामीण अर्थतन्त्रलाई सुदृढ गर्न आवश्यक रहेको बताउनुभयो । (रासस)

१३ चैत – म्याग्दी सदरमुकाम बेनीमा प्रथम पर्यटन महोत्सव आयोजना हुने भएको छ । रेडियो म्याग्दी १०४.४ मेगाहर्जको आयोजनामा चैत २१ गतेदेखि वैशाख १ गतेसम्म प्रथम म्याग्दी पर्यटन महोत्सव हुनलागेको हो । रेडियोको ११औँ वार्षिकोत्सवको अवसरमा ‘हाम्रो कला संस्कृतिको पहिचान तथा संरक्षण, साना तथा घरेलु उद्योगको प्रवद्र्धन’ भन्ने मूल नाराका साथ पर्यटन महोत्सव आयोजना गरिएको रेडियोका संस्थापक अध्यक्ष एवं महोत्सवका मूल संयोजक चिरञ्जीवी शर्माले जानकारी दिनुभयो । स्थानीय तथा राष्ट्रियस्तरका कलाकारको सांस्कृतिक प्रस्तुति रहने महोत्सवमा खुला लोकदोहोरी गीत प्रतियोगिता, म्याग्दी डान्स आइडलको रूपमा एकल नृत्यलगायतका प्रतियोगितासमेत समावेश गरिएको बताइएको छ ।

खुला दोहोरी गीत प्रतियोगितामा प्रथम, द्वितीय र तृतीय हुनेलाई क्रमशः नगद रु ५० हजार, २५ हजार र १० हजार पुरस्कार प्रदान गरिनेछ भने नृत्य प्रतियोगीतामा क्रमशः रु २५ हजार, १० हजार र पाँच हजार पुरस्कारको व्यवस्था गरिएको छ । बेनीको खुलामञ्चमा सञ्चालन हुने महोत्सवमा १०० व्यापारिक स्टल रहनेछन् । स्थानीय उत्पादनका वस्तुको प्रदर्शनी र प्रवद्र्धनका लागि आयोजकले १० स्टल निःशुल्क उपलब्ध गराउने रेडियोका स्टेशन संयोजक एवं महोत्सवका व्यवस्थापन संयोजक भरत रकालले जानकारी दिनुभयो । “महोत्सवलाई हामीले जिल्लाको कला संस्कृतिको संरक्षण र संवद्र्धनको क्षेत्रमा केन्द्रित गर्दैछौँ, व्यावसायिक रूपमा मात्रै नभएर स्थानीय उत्पादनको प्रचारप्रसार र साना तथा घरेलु उद्योगको प्रवद्र्धनमा टेवा पु¥याउने हाम्रो उद्देश्य हो”, रकालले भन्नुभयो । (रासस)

१३ चैत – नेपाल नेत्रज्योति संघले ४१ औं स्थापना दिवसको अवसरमा प्रभातफेरी गरेको छ । भरतपुरको चौबिसकोठीबाट बाइपास रोडमा रहेको भरतपुर आँखा अस्पतालसम्म प्रभातफेरी गरिएको हो । सो अवसरमा सङ्घका पदाधिकारी एवं सदस्य, आँखा अस्पतालका कर्मचारी, विद्यार्थी एवं स्थानीय व्यक्तिको सहभागिता रहेको थियो । प्रभातफेरी समापन समारोहमा आँखाको नानी सङ्कलन केन्द्रका लागि स्थानीय समाजसेवी भीमराज पाठकले घोषणा गर्नुभएको रकममध्ये रु एक करोड ३० लाखको चेक हस्तान्तरण गर्नुभएको थियो ।

आफू र श्रीमतीको नाममा भीमराज उषामाया पाठक आँखा बैंक स्थापनाका लागि अक्षयकोष खडा गर्न पाठकले यसअघि रु २० लाख उपलब्ध गराइसक्नु भएको थियो । पाठक दम्पतीको रु एक करोड ५० लाख अक्षय कोषमा राखेर त्यसको ब्याजबाट आँखा बैंक सञ्चालन गरिने छ ।सो अवसरमा पाठकले नेपाल नेत्रज्योति सङ्घका जिल्ला सभापति कृष्णराज धरेललाई चेक हस्तान्तरण गर्नुभएको थियो । धरेलले आँखा बैंकका लागि सहयोग गर्ने पाठक दम्पतीप्रति आभार प्रकट गर्दै सो रकमलाई उच्चतम सदुपयोग गराउने बताउनुभयो । हाल अस्पतालले यहाँ सङ्कलन गरेको आँखाको नानी तिलगङ्गा आँखा अस्पतालमा पठाउँदै आएको छ । हालसम्म चार जनाको आठवटा आँखाको नानी तिलगङ्गा पठाइएको र तिलगङ्गाबाट ५५ वटा आँखाको नानी ल्याएर प्रत्यारोपण गरेको धरेलले बताउनुभयो । आँखा बैंक स्थापनाका लागि करीब रु १० करोड लाग्ने भएकाले दाताको खोजी भइरहेको सो अवसरमा उहाँले जानकारी दिनुभयो । (रासस)

१३ चैत – आफ्नो बगैँचाका आँपका रुखमा पात नदेखिने गरी मज्जर (मञ्जरी फूल) खेलेको देख्दा दङ्ग परेका महोत्तरीका फलफूल किसान अहिले मधुवा (आँप, लिची र रुखकटहरसहितका फलमा फूल खेल्दै लाग्ने डढुवा रोग) बढेपछि पिरोलिएका छन् । आँपमा मज्जाले मज्जर खेल्दा राम्रो उत्पादन हुने आश पालेका यहाँका किसान अहिले आँपका फूल मधुवाले डढाएर सुक्न थालेपछि किसानको पिरालो बढेको हो । जिल्लाको बर्दिवास, गौशाला, औरही र भङ्गाहा नगरपालिका क्षेत्रमा सघन फलफूल खेती भइरहेका ठाउँमा मधुवाको समस्या बढेको छ ।

बर्दिवास नगरपालिका–९ पशुपतिनगरका किसान ब्रह्मदेव महतोको बगैँचामा विभिन्न जातका गरी ५० आँपका रुख छन् । यसपालि पहँेलपुर मज्जरले ढाकेका आँपका बोटमा अहिले चिचिला खेल्ने बेलामा मधुवा लागेपछि मञ्जरी डढेर कालो भएको महतोले बिरक्तिदै बताउनुभयो । “आँपमा मज्जाले मज्जर खेलेको थियो, यसपालिचाहिँ आँप फल्ने भो भन्ने आश थियो”, महतोले भन्नुभयो, “सारा आशमा पानी फेरियो, धेरैजसो मज्जरमा मधुवाले डढाएर सखाप पारियो ! अलिअलि लागेका चिचिला पनि आजको हावाहुरीले झारेपछि आँपबाट यसपालि उत्पादन लिने आश म¥योे ।”

महतोमात्र होइन्, जिल्लाका फलफूल खेती गर्ने अधिकांश किसान मधुवाको समस्याले पिरोलिएका छन् । उत्पादन बढ्ने आशमा रहेका उनीहरु मधुवाको समस्याले उत्पादन हात नलाग्ने चिन्तामा छन् । बर्दिवास–९ सँगै जोडिएको भङ्गाहा नगरपालिका–४ रामनगरका फलफूल किसान हरिदेव साह पनि मधुवा नियन्त्रण हुन नसक्दा यसपालि आँप उत्पादन लिने आश मरेको बताउनुहुन्छ । करीब एक बिघा क्षेत्रफलमा बगैँचा भएका साहले धेरैजसो रुखका मज्जर मधुवाले डढाएको बताउनुभयो । आँपमा अहिले चिचिला खेल्ने समयमै मज्जरमा मधुवा लागेर कालो बनाएको किसानको भनाइ छ । चैत शुरु भएसँगै मधुवाले आँपका मज्जर डढाएर कालो बनाएको पशुपतिनगरकै अर्का किसान सुरजसिंह कुशवाहाले बताउनुभयो । आफ्नो बारीका ६० रुख आँपमध्ये १५ रुखको मज्जर मधुवाले डढाएको कुशवाहाको भनाइ छ । “मधुवा नियन्त्रणका लागि उपचार गरिए पनि रोग नियन्त्रण हुन सकेन”, कुशवाहाले आँप बगैँचामै पुगेका सञ्चारकर्मीसँग भन्नुभयो, “पहिले त मज्जरमा पानीको फोहराले नै मधुवा लाग्न दिँदैनथ्यो, अब त विषादीलाई पनि मधुवाले टेर्न छाड्यो, खै गर्ने होला ?”

जिल्लाका आँप खेती सघन गरिने बर्दिवास नगरपालिकाको वडा नं ४÷ ५ को माईस्थान, वडा नं १०÷११ खयरमारा, १२÷१३ बिजलपुरा, गौशाला नपाको लक्ष्मीनियाँ, भरतपुर, बेलगाछी र भाण्टाबारीमा पनि मधुवाको समस्या बढेको किसानले बताएका छन् । “पहिले त पानीको फोहराले प्राकृतिक उपचार गरियो”, खयरमाराका किसान रामपुकार यादवले भन्नुभयो, “अहिले त विषादी पनि कतिपटक छरिसकियो, त्यही पनि मधुवा पूरै नियन्त्रण भएन, तर फलफूलविज्ञको सल्लाहमा तीनपटक उपचार गरेपछि मत्थर भने भएको छ, तर मधवाले डढाएको मज्जर भने बौरिएन ।” बर्दिवासको खयरमारा र माईस्थानका किसानको मुख्य खेती नै फलफूल रहँदै आएको छ । फलफूलमा पनि आँप नै मुख्य भएको बर्दिवास–५ माईस्थानका वडाध्यक्षसमेत रहनुभएका किसान दलबहादुर थापामगर बताउनुहुन्छ ।

मज्जर लाग्नासाथ मधुवाले गाँजेपछि यसपालि आँपको उत्पादन घट्ने हो कि भन्ने चिन्ताले किसानसँगै उपभोक्ता पनि पिरोलिएका छन् । “आँप प्रचुर फल्दा सस्तो हुने र गरीबले पनि आफ्नो आयस्ताअनुसार खान पाँउछन्”, महोत्तरी बर्दिवास–१ का वडाध्यक्ष चूडामणि पोखरेलले भन्नुभयो, “यसपालि भने मधुवाले उत्पादन घटाउने लक्षण देखाएको छ, उत्पादन कम भएपछि मूल्य आकाशिने भएका कारण गरीब उपभोक्ताले आँप खान पाउने छैनन् ।” यता स्थानीयतहका कृषि शाखाका फलफूलविज्ञ भने मज्जर खेल्नासाथै उपचार नगरिँदा मधुवाको समस्या बढेको बताउँछन् । अहिले बढेको मधुवाको प्रकोप रोक्न रोग नलागेका रुखमा सघन उपचार बढाउनुपर्ने भङ्गाहा नगरपालिका कृषि शाखाका प्रमुख सुट्टा मण्डल बताउनुहुन्छ । किसान धेरै पिरोलिए पनि अहिले मधुवाको प्रकोप नै नभई समस्या मात्र भएको मण्डलको भनाइ छ । अहिले पनि निरन्तर गरिने उपचारले मधुवा हट्ने, नयाँ बोटमा नलाग्ने र चिचिला पनि झर्न नदिने हुनसक्ने मण्डलले बताउनुभयो ।

यसपालि जिल्लाका सबैजसो भेगमा आँपमा राम्रो मज्जर लागेको फलफूलविज्ञ बताउँछन् । यसपालि हिउँदे वर्षा नभएकाले र शुरुमै मज्जर खेल्नासाथ तत्काल गरिनुपर्ने उपचारमा ढिलाइ हुँदा केही ठाउँमा मधुवाको समस्या देखिएको विज्ञको भनाइ छ । आँपको रुखको जरा वरिपरि खनेर सिँचाइ गरिनुसँगै फेदमा चुन दल्ने प्राकृतिक उपचारले नै मधुवा रोक्न सकिने मण्डल बताउनुहुन्छ । तर मधुवा लागिसकेपछि भने मज्जर बचाउन विषादी उपचार नै गर्नुपर्ने मण्डलले बताउनुभयो । पानी लगातार फूलमा छर्किएसँगै जरामा पर्याप्त सिँचाइ गरिए मधुवा नलाग्ने र फूलमा दाना राम्रो लाग्ने फलफूलविज्ञको भनाइ छ । यसपालि हिउँदमा पानी नपरेकाले आँप र अन्य फलफूलको फूल झर्ने समस्या देखिने वितिकै र मज्जर खेलेसँगै पानी छर्कने नगरिँदा समस्या बढेको फलफूलविज्ञ बताउँछन् ।

जिल्लामा सात हजार हेक्टर जग्गामा व्यावसायिक रूपमा नै आँपखेती हुने गरेको स्थानीय तहका कृषि शाखाको अभिलेखले देखाउँछ । पछिल्ला केही वर्षयता गाउँघरमा कृषि कामदार पाउन छाडिएपछि अन्य खेती गर्न छाडेर फलफूल लगाउने क्रम बढ्दै गएको पुराना फलफूल किसान रहनुभएका गौशाला नगरपालिकाका प्रमुख शिवनाथ महतो बताउनुहुन्छ । (रासस)

१३ चैत – ‘के तपाई व्यावसायिक रुपमा कृषिकर्म गर्न चाहनुहुन्छ र पैसाको अभावमा चिन्तित हुनुहुन्छ ?’ यदि चिन्तित हुनुहुन्छ भने अब तपाईको चिन्ता हट्ने भएको छ । व्यावसायिक कृषिमा इच्छा भएर पनि पैसाको अभावमा समस्यामा पर्नेका लागि पोखरा महानगरपालिका–३३ मा क्रियाशील भरतपोखरी साना किसान कृषि सहकारी संस्था लिमिटेड बरदान सावित भएको छ । सहकारीमा गरिने सानो लगानीबाट अधिकतम फाइदा लिनसक्ने भएपछि यतिखेर यहाँका कृषक निकै लाभान्वित भएका छन् । विसं २०६९ मा दर्ता भई ३९ जना किसानबाट सञ्चालनमा आएको सहकारीमा अहिले ९०३ जना सदस्य छन् ।

सहकारीमा न्यूनतम पाँच जनाभन्दा माथिका सदस्यसहित समूहगत दर्ता गर्ने गरिएको र हालसम्म १५० वटा समूह दर्ता रहेको संस्थाका अध्यक्ष रामजीप्रसाद अधिकारीले जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार सहकारीले संस्थाका सदस्यलाई पशुपालन, तरकारी, कुखुरापालन आदिका लागि ऋणप्रवाह गर्दै आएको छ । सहकारीमा आवद्ध जो कोही कृषक पैसाको अभावमा व्यावसायिक कृषि गर्नबाट वञ्चित नहोस् भन्ने उद्देश्यका साथ ऋण प्रवाह गर्ने गरिएको जानकारी दिँदै उहाँले संस्थाबाट हाल रु चार करोड ४४ लाखको कारोबार भइरहेको बताउनुभयो ।

संस्थाले सामूहिक जमानीमा सदस्यलाई रु एक लाखसम्म बिना धितो ऋण दिने गरेको छ भने धितोसहित रु १० लाखसम्म ऋण लगानी गर्दै आएको छ । “संस्थाले दूध र मासु प्रयोजनका लागि पशुपालन गर्ने सदस्यलाई ९ प्रतिशत ब्याजमा र कृषिजन्य उत्पादन, तरकारीखेती आदिका लागि १४ प्रतिशत ब्याजमा ऋण सहयोग दिँदै आएको छ,”– उहाँले भन्नुभयो । ऋण सहयोगसँगै भरतपोखरीको बाघमारासहित यहाँका विभिन्न स्थानमा कृषक व्यावसायिक कृषिमा आकर्षित हुँदै गएको उहाँको भनाइ छ । कृषकलाई सजिलोका लागि संस्थागत रुपमा रासायनिक मल खरीद गरी बिक्री वितरण समेत गर्न थालिएको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।

संस्थाबाट मल बिक्री वितरण गर्दा किसानलाई सहज त भएको छ नै उनीहरूले बजार मूल्य भन्दा सस्तो मूल्यमा समेत पाउने गरेका छन् । बजारमा ६० रुपैयाँ प्रतिकिलो बिक्री भइरहेको डिएपी मल संस्थामार्फत खरिद गर्दा ५१ रुपैयाँ पर्ने गरेको जानकारी दिँदै अध्यक्ष अधिकारीले अघिल्लो वर्र्ष डिएपी, पोटास र युरिया मल २५ हजार किलो (५०० बोरा) बिक्री भएको बताउनुभयो । साना किसान सहकारीका कारण लगानीका लागि ऋण खोज्न भौतारिनुपर्ने अवस्थाबाट किसानमुक्त भएको ओरेन्ज कृषि तथा पशु फार्मका सञ्चालक गणेशकुमार श्रेष्ठले बताउनुभयो । “अब व्यावसायिक कृषिका लागि ऋण लिन बैंक नै धाइरहनुपर्ने अवस्था छैन,” उहाँले भन्नुभयो, “सहकारीमा आवद्ध भई व्यावसायिक कृषि गर्नेका लागि साना किसान सहकारी बरदान नै सावित भएको छ ।”

रोजगारीको खोजीमा विदेश तर्फ भौतारिने व्यक्तिले यही बसेर व्यावसायिक कृषिबाट मनग्य आम्दानी गर्नसक्ने बताउँदै उहाँले लगानीका लागि साना किसान सहकारी महत्वपूर्ण सहयोगी बन्ने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । साना किसान सहकारीका माध्यमबाट समूहमा आवद्ध हुने किसानबीच सामूहिक भाइचारा अभिवृद्धि हुने गरेको अर्का कृषक एवं आचार्य गाई फार्मका सञ्चालक ठाकुरप्रसाद आचार्यले बताउनुभयो । “रु एक लाखसम्मको ऋण प्राप्त गर्न बिना धितो सामूहिक जमानीको व्यवस्था गरेका कारण कृषक समूहमा रहनेबीच एक आपसमा मित्रता एवं सहयोगी भावनामा वृद्धि भएको छ,” उहाँले भन्नुभयो, “इच्छाशक्ति हुनेका लागि लगानीमा हुने सहजताले व्यावसायिक कृषि आयआर्जनको गतिलो माध्यम बनेको छ ।” कृषिको व्यवसायिकरण र विकासमा राज्यको महत्वपूर्ण भूमिका हुने बताउँदै आचार्यले राज्यबाट वितरण हुने अनुदान सही कृषकले पाउने गरी व्यवस्था गरिनुपर्ने धारणा राख्नुभयो । (रासस)

१३ चैत – त्रिवेणी नगरपालिकाले हाइटेक प्रविधि प्रदर्शन तथा कृषि पाठशाला कार्यक्रमको शुरुआत गरेको छ । कृषि उत्पादन तथा उत्पादकत्व अभिवृद्धि गर्न र आधुनिक तरकारी खेती गर्नका लागि महिलालाई सीप सिकाउने उद्देश्यले सो कार्यक्रमको शुरुआत गरेको हो । नगरपालिकाका कृषि विकास शाखाले कार्यक्रम सञ्चालनका लागि पाँच रोपनी जग्गा भाडामा लिएका छन् । सोही जग्गामा कृषि सम्बन्धी आवश्यक सीप सिकाउन र हाइटेक प्रविधिबाट तरकारी खेती प्रदर्शन कार्यक्रमको शुरुआत गरेको हो ।

मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी खेती गर्नका लागि यो प्रविधि धेरै उपयुक्त भएकाले यसको शुरुआत गरेको त्रिवेणी नगरपालिका कृषि शाखाका प्रमुख मनबहादुर रावलले बताउनुभयो । कम लागतमा बढी उत्पादन दिइने, श्रम कम लाग्ने, सिँचाइ कम र मलको समेत सदुपयोग हुनुका साथै गोडमेल गर्नु पनि नपर्ने भएकाले यो प्रविधि कृषकहरुका लागि उपयुक्त र फलदायी हुने विश्वास प्रमुख रावलको छ । त्रिवेणी नगरपालिकाका कृषि शाखाको सहयोगमा हालसम्म ७७७ कृषक हाइटेक प्रविधिबाट खेती गर्ने तालीम लिइसकेको उहाँले जानकारी दिनुभयो । (रासस)

१३ चैत – डिभिजन वन कार्यालय झापाले दमक नगरपालिका–५ स्थित फर्निचर उद्योगले खाडलमा लुकाएको सखुवा जातको काठ बरामद गरेको छ । धनेश्वर काष्ठ तथा दाउरा खरीद बिक्री केन्द्रले उद्योग परिसरमै खाल्डो खनेर लुकाएको तीन सय दश दशमलव २५ क्यूफिट सालको चिरान काठ सोमबार बरामद गरेको जनाएको छ ।

विशेष सुराकीको आधारमा सो काठ डिभिजन वन कार्यालय, सवडिभिजन वन कार्यालय दमक र सुरुङ्गाबाट गएको टोलीले काठ बरामद गरेको हो । सो काठ सवडिभिजन वन कार्यालय सुरुङ्गामा राखिएको डिभिजन वन कार्यालयका प्रमुख विष्णुलाल घिमिरेले बताउनुभयो । उद्योगका प्रमुख सोमबहादुर तामाङ भने फरार रहेको कार्यालयले जनाएको छ । उनको खोजी कार्य गरिरहेको जनाउँदै प्रमुख घिमिरेले भन्नुभयो, “तामाङलाई वन ऐन २०४९ अनुसार एक वर्ष जेल सजाय र काठको बिगोअनुसारको जरिवाना हुनेछ ।” (रासस)

१३ चैत – समयानुकूल सञ्चालन खर्च वृद्धि हुन नसक्दा उद्योग चलाउन निकै कठिन भएको भन्दै ग्यास उद्योगीले गुनासो गरेका छन् । उनीहरुले मुलुकमा पछिल्लो छ वर्षको अवधिमा उद्योग सञ्चालनका लागि आवश्यक अन्य खर्च बढेको भए पनि सरकारले सञ्चालन खर्च वृद्धि नगर्दा व्यवसाय धरासायी बनेको बताए । नेपाल एलपी ग्यास उद्योग सङ्घले मङ्गलबार राजधानीमा आयोजना गरेको कार्यक्रममा सङ्घका अध्यक्ष गोकुल भण्डारीले ग्यासमा सरकारका तर्फबाट प्रतिलिसिलिण्डर २३२ रुपैयाँ ५० पैसा अनुदान छुट्याएको भए पनि उद्योगको सञ्चालन खर्च प्रतिसिलिण्डर ५२ रुपैयाँ ५४ पैसामात्र दिइनु निकै कम भएको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “छ वर्षअघि तोकिएको यसप्रकारको सञ्चालन खर्चले उद्योग चलाउन निकै कठिन भएको छ । यसअवधिमा उद्योगको सञ्चालन खर्च ठूलो दरले वृद्धि भएकाले खर्च समयानुकूल वृद्धि गरिनुपर्छ ।” सरकारले सञ्चालन खर्च समायोजन गरे उद्योगी प्रतिसिलिण्डर ३० रुपैँया ५५ पैसा मुनाफा लिन तयार रहेको उहाँको भनाइ थियो ।

सरकारले भारतको रिफाइनरीबाट उद्योगसम्मको ढुवानी खर्च रु ८७, उद्योगबाट बिक्रेतासम्मको ढुवानी खर्च रु २९, उद्योगीको मुनाफा रु ३०.५५ पैसा, बिक्रेताको नाफा रु ३२, उद्योग सञ्चालन खर्च रु ५२.५४ पैसा र विभिन्न प्राविधि खर्च रु १.३९ पैसा प्रतिसिलिण्डिर अनुदान दिने गरेको छ । एलपी ग्यासको गुणस्तर र उपभोक्ताको सुरक्षाप्रति उद्योगी संवेदनशील रहेको उल्लेख गर्दै अध्यक्ष भण्डारीले अतिप्रज्वलनशील पदार्थको कारोवार गर्ने व्यवसायीलाई नियमन गर्ने ‘विस्फोटक पदार्थ’सम्बन्धी कानून ल्याउन ढिला भइसकेको बताउनुभयो । उहाँले ५९ ग्यास उद्योगमध्ये ३५ उद्योगले नेपाल गुणस्तर प्रमाणपत्र लिइसकेको जानकारी दिनुभयो । (रासस)

काठमाडौँ, ११ चैत: नेपाली काङ्ग्रेसका नेता डा रामशरण महतले सरकार युवा उद्यमी उत्पादनमा लाग्नुपर्ने बताउनुभएको छ । नेपाल उद्यमी समाज र गणेशमान सिंह अध्ययन प्रतिष्ठानले आज यहाँ आयोजना गरेको ‘दोस्रो नेपाल युवा उद्यमी सम्मेलन’मा उहाँले मुलुकको विकासका लागि युवा जनशक्तिको ठूलो भूमिका रहेको बताउँदै युवा उद्यमी उत्पादनमा लाग्नुपर्ने बताउनुभएको हो ।

पूर्वअर्थमन्त्री डा महतले नयाँ विचार, अनुसन्धान र कडा मिहिनेतका कारण संसारका धेरै मुलुकले आर्थिक विकास गरेको बताउनुभयो । “मुलुकमा धेरै रिसोर्स भएर मात्र हुँदैन, त्यसलाई सही उपयोग गर्नुपर्छ”, उहाँले भन्नुभयो । विश्वका ८० प्रतिशत मानिस आफ्नै विचार, अनुसन्धान र कडा मिहिनेतले गर्दा धनी भएको उहाँको भनाइ थियो । उहाँले मुलुकको विकासका लागि राजनीतिभन्दा पनि योग्यता र क्षमतावान् व्यक्तिलाई अगाडि लैजानुपर्ने बताउनुभयो ।

प्रतिष्ठानका अध्यक्ष एवं काङ्ग्रेस नेता नवीन्द्रराज जोशीले विश्वमाझ नेपाली युवालाई प्रतिस्पर्धा बनाउनका लागि प्रतिष्ठानले युवालाई उद्यमी बनाउनका लागि विभिन्न कार्यक्रम गरिरहेको बताउनुभयो । “१० वर्षमा १० हजार युवा उद्यमी निर्माण गर्ने प्रतिष्ठानको मुख्य लक्ष्य हो”, उहाँले भन्नुभयो । काङ्ग्रेस नेता डा मीनेन्द्र रिजालले युवालाई उद्यमी बनाएमात्र मुलुकको विकास सम्भव भएको बताउनुभयो । “एक वर्षमा एक खर्ब ६० खर्ब खाद्यान्न आयात हुनु नेपालका लागि दुःखद कुरा हो”, उहाँले भन्नुभयो । मुलुकको विकासका लागि उद्यमशीलतको विकास आवश्यक भएको उहाँको भनाइ छ ।

नेपाल उद्योग परिसङ्घका अध्यक्ष हरिभक्त शर्माले अरूले उत्पादन गरेका वस्तुलाई नक्कली गरेर नेपालको उद्योग क्षेत्रको विकास नहुने बताउनुभयो । “नेपालमा आवश्यक पर्ने सामान स्वदेशमा नै उत्पादन नगरेसम्म नेपालको आर्थिक विकास सम्भव छैन,” उहाँले भन्नुभयो । गैरआवासीय नेपाली सङ्घ (एनआरएनए)का अध्यक्ष भवन भट्टले मुलुकको आर्थिक विकासका लागि एनआरएनले सहयोग गर्ने बताउनुभयो । उद्यमीले नाफा राखेर मात्र व्यवसाय सञ्चालन गर्नुपर्ने उहाँको भनाइ थियो ।

बिजनेश अक्सिजनका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सिद्धान्तराज पाण्डेले युवालाई उद्यमी बनाउनका लागि अनुसन्धान आवश्यक रहेको बताउनुभयो । “मुलुकको विकासका लागि के उत्पादन गर्न सकिन्छ त्यसबारे अनुसन्धान हुनु जरुरी छ,” उहाँले भन्नुभयो । समाजका अध्यक्ष खगेन्द्र आचार्यले युवालाई उद्यमशील बनाएर मुलुकको विकास गर्नु समाजको मुख्य उद्देश्य भएको बताउनुभयो । कार्यक्रममा देशभरका १३ सफल युवा उद्यमी समूहले आफूले उद्यमशीलताको क्षेत्रमा गरेको कामका बारेमा जानकारी गराउनुभएको थियो । (रासस)

काठमाडौँ, ११ चैत: लगातार घट्दै आएको शेयर बजार आज भने सामान्य अङ्कले वृद्धि भई थामिएको छ । नेपाल स्टक एक्सचेञ्जका अनुसार कारोवारमापक नेप्से परिसूचक ३.८७ विन्दुले बढेर एक हजार १३८.६७ विन्दुमा पुगेको छ ।

यस्तै ठूला कम्पनीको शेयर कारोवार मापन गर्ने सेन्सेटिभ परिसूचक ०.९५ विन्दुले बढेर २४२.२५ विन्दुमा पुगेको छ । स्टकका अनुसार कूल १६९ कम्पनीको नौ लाख २९ हजार २१७ कित्ता शेयर रु २४ करोड २६ लाख ५९ हजार ५१५ मूल्यमा खरीद बिक्री भएका छन् । कारोवार भएका दश उपसमूहमध्ये आज चार उपसमूहको शेयर भने घटेको छ । छ वटा उपसमूहको शेयर भने बढेको छ । जलविद्युत् १.७६, वित्त २.१४, उत्पादन २३.७९ र अन्य उपसमूह ३.९७ विन्दुले घटेको छ ।

यस्तै बैंकिङ ४.७३, होटल ८.५४, विकास बैंक १०.२५, निर्जीवन बीमा ४२.७५, लघुवित्त ५.८७ र जीवन बीमा ५०.३ विन्दुले बढेको छ । स्टकका अनुसार ग्लोबल आइएमइ लघुवित्त वित्तीय संस्थाका लगानीकर्ताले ५.८६ प्रतिशतले कमाएका छन् । नेपाल हाइड्रो डेभलपर्स ३.२५, रिडी हाइड्रो पावर ३.२३, आरम्भ लघुवित्त वित्तीय संस्थाका शेयरधनीले ३.२२ प्रतिशतले कमाएका छन् ।

यस्तै युनिभर्सल पावर कम्पनीका शेयरधनीले दश प्रतिशतले गुमाएका छन् । यस्तै शिवम् सिमेन्ट ९.८०, जनउत्थान सामुदायिक लघुवित्त वित्तीय संस्था ५.९२, ग्लोबल आइएमइ समुन्नत स्किम एकका शेयरधनीले ३.८९ प्रतिशतले गुमाएका छन् ।

कारोवारका आधारमा मुक्तिनाथ विकास बैंकको संस्थापक शेयर रु दुई करोड आठ लाख, नागरिक लगानी कोष रु एक करोड १२ लाख २९ हजार ८२, नेपाल क्रेडिट एण्ड कमर्सियल बैंक रु ८८ लाख ६४ हजार ४९८, माथिल्लो तामाकोशी जलविद्युत् कम्पनी रु ८४ लाख ३६ हजार २५, नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनी रु ८२ लाख ८२ हजार ७५६ कारोवार भई शीर्ष स्थानमा रहेका छन् ।

–तारानाथ आचर्य बलेवा, ११ चैत । उमेरले ७२ काट्नुभएका कृष्णमुरारी श्रेष्ठको दिन प्राय भेडिगोठमै बित्ने गरेको छ । बागलुङको काठेखोला गाउँपालिका–३ धम्जा देउरालीका श्रेष्ठले भेडा पाल्न थाल्नुभएको ३६ वर्ष भयो । बिहान र बेलुकी घरको धन्दा गर्नु र दिनभर गोठमा रहेका भेडालाई चाराउनका लागि नजिकैकको जङ्गलमा पग्नु उहाँको पेशा हो ।

गोठभर भेडा पालेर त्यसैबाट हुने आम्दानीले गुजारा गर्दै आउनुभएका कृष्णमुरारी भेडा बिक्री गरेर मासिक रु ४० हजार आम्दानी गर्नुहुन्छ । पहिले ३०/३५ वटा भेडा पाल्नुभएका उहाँले पछिल्लो समय भेडाको सङ्ख्या घटाउनुभएको छ । भेडाका लागि चरनको अभाव हुँदै गएकाले सङ्ख्या घटाउनुपरेको श्रेष्ठ बताउनुहुन्छ । विसं २०२९ देखि निरन्तर भेडा पाल्दै आउनुभएका उहाँ यो पेशाबाट खुशी हुनुहुन्छ । पालिएका भेडा देवी–देवतालाई बली दिन र विभिन्न चाड पर्वमा खानका लागि ग्राहकहरू श्रेष्ठको घरमै किन्न आउने गरेका छन् ।

गाउँछेउमा रहेको जङ्गलमा भेडाका लागि प्रशस्त घाँसपात रहेकाले भेडापालन सहज भएको उहाँ बताउनुहुन्छ । भेडाको बजार राम्रो रहेकाले मासिक आम्दानी पनि राम्रो हुने गरेको छ । ‘‘बिक्रीका लागि कसैलाई गुहार्नु पर्दैन, ग्राहक घरमै आएर लैजान्छन्’ श्रेष्ठ भन्नुहुन्छ, “एउटै भेडाको दश हजारदेखि १५ हजारसम्म पर्छ ।” बागलुङ बजारको विलासी जीवनशैली त्यागेर धम्जा पुग्नुभएका श्रेष्ठ शुरुमा स्थानीय एक विद्यालयका शिक्षक हुनुहुन्थ्यो ।

भेडा पालनमा लाग्दा लाग्दै उहाँले त्यहाँ घरबार पनि जोड्नु भएको छ । पछिल्लो समयमा नेपालका अधिकांश गाउँ रित्तिदैछन् । युवायुवतीको मोह गाउँघरप्रति खासै देखिदैन । उनीहरुमा पनि सुकिलामुकिला बन्ने सोखमा शहर पस्ने गरे पनि श्रेष्ठ भने आफूलाई काठेखोला–३ धम्जाबाट पुनः बजार फर्केर आउन कहिल्यै मन नलागेको बताउनुहुन्छ । गाउँको हावापानी, घरछेउको भेडीगोडमा हुर्किरहेको भेडाका पाठाले उहाँको मन उतै रोकिरहेको छ । उहाँलाई त्यस्तो मोहनी लगाउने चिज भनेको त्यहाँको स्वस्थ र सफा अनि हरियाली वातावरण पनि हो ।

शुरुमा धम्जा जनता प्राविमा शिक्षण पेशा गर्दा रु १० घरभडा तिरेर गाउँको बसाइँ शुरु गर्नुभएका श्रेष्ठको अहिले त्यहाँ सुन्दर घर बनिसकेको छ । विसं २०४८ तिर शिक्षण गरेवापत मासिक रु १४० पारश्रमिकले घर चलाउन कठिन भएकाले शिक्षणसँगै भेडा पाल्न थालेकाले थप खर्चको जोहो हुन्थ्यो, पछि भेडाबाट राम्रो आम्दानी हुन थालेपछि शिक्षण पेशा छोडेर व्यावसायिक रूपले भेडापाल्न थालेको उहाँ बताउनुहुन्छ । विदेशमा रहेका छोराले पटक/पटक बजार झर्न आग्रह गरेपनि गाउँको मोहनीले उहाँलाई छोडेको छैन । दिनदिनै आफ्नो माटो विर्सेर विदेशिने युवालाई गाउँमै केही गर्न उहाँ सुझाउनुहुन्छ । (रासस)

गाईघाट, ११ चैतः डेढ वर्षदेखि सिमेन्ट उत्पादनमा फड्को मार्दै आएको देशकै सबैभन्दा ठूलो सरकारी स्वामित्वमा रहेको उदयपुर सिमेन्ट उद्योगले सिमेन्ट उत्पादनको क्षमता वृद्धि गर्दै लगे पनि विद्युत् आपूर्तिको कारण समय–समयमा सिमेन्ट उत्पादनमा समस्या झेल्दै आएको छ ।एक महीनासम्म धनुषा ढल्केबर क्षेत्रबाट सिमेन्ट उद्योगमा आपूर्ति हुने विद्युत् आपूर्तिमा समस्या आएको कारण सिमेन्ट उत्पादनमा ह्रास आउन थालेको बेला अहिले एक हप्तादेखि विद्युत् आपूर्ति पुनः सहज भएपछि उद्योगले दैनिक १८ हजार बोरा सिमेन्ट उत्पादन गर्न थालेको छ ।

सिमेन्ट उद्योगका निमित्त महाप्रबन्धक नवलकिशोर साहका अनुसार तीव्र गतिमा उद्योगले सिमेन्ट उत्पादन गरिरहेको बेला गत माघको पहिलो हप्तादेखि फागुनभर धनुषा, ढल्केबर विद्युत् आपूर्ति केन्द्रबाट नियमित विद्युत् आपूर्ति नहुँदा उद्योगमा सिमेन्ट उत्पादन कार्य ह्वात्तै घटेको थियो तर अहिले सम्बन्धित निकायमा ध्यानाकर्षण गराएर विद्युत् आपूर्ति सहज भएपछि एक हप्तादेखि उद्योगले दैनिक १८ हजार बोरासम्मअर्थात् ८०० मेट्रिक टनभन्दा बढी गैँडाछाप सिमेन्ट उत्पादन गर्न थालेको छ ।

उद्योगको सिमेन्ट उत्पादन गर्ने पूर्ण क्षमता दैनिक ८०० मेट्रिक टन हो । डेढ वर्ष अघिसम्म विद्युत् आपूर्तिकै कारण घाटामा रहेको उदयपुर सिमेन्ट उद्योगले विद्युत् आपूर्ति सहज भएपछि वार्षिक अर्बौं रुपैयाँको आम्दानी गर्न थालेको छ । तर पटक–पटक हुने विद्युत् अवरोधको कारण उद्योगले सोचेजस्तो सिमेन्ट उत्पादन गर्न नसक्दा घाटा ब्यहोर्नुपरेको उद्योग प्रशासन बताउँछन् ।

अहिले विद्युत् आपूर्ति सहज भएपछि सिमेन्ट उद्योगले प्रत्येक दिन रु तीन करोड मूल्य बराबरको सिमेन्ट उत्पादन गर्न शुरु गरेको उद्योग प्रशासनले बताएको छ । उद्योगमा अहिले ४३९ मजदूर तथा कर्मचारी रहेका छन् भने कर्मचारीको लागि मासिक रु एक करोड ३२ लाख र विद्युत्मा अढाइ करोड खर्च हुने गरेको बताइएको छ । –रासस