म्याग्दी- म्याग्दीका सुन्तला बगैँचामा फैलिएको औँसा किराको प्रकोपको निरीक्षणको लागि कृषि ज्ञान केन्द्र म्याग्दीले स्थलगत निरीक्षण शुरु गरेको छ । कार्यालयका कृषि प्राविधिकको टोलीलाई सुन्तलाको पकेट क्षेत्रमा परिचालन गरी औँसा किराको प्रकोपको अवस्थाबारे अध्ययन गर्न लागिएको हो । म्याग्दीका सुन्तला पकेट क्षेत्रमा औँसा किराको प्रकोपले पाक्ने समयमा बोटका पहँेला भएका सुन्तला झर्ने समस्या बढेको छ ।

जिल्लाको बेनी नगरपालिका, रघुगङ्गा, अन्नपूर्ण, मङ्गला, मालिका र धौलागिरि गाउँपालिकामा रहेका सुन्तला पकेट क्षेत्रमा यस वर्ष बिक्री हुने सुन्तला बगैँचामा औँसा किराको प्रकोप बढेपछि कृषकको बगैँचामै पुगेर रोकथामको लागि कृषकलाई सल्लाह दिने, वास्तविक अवस्थाको तथ्याङ्क लिने र अबस्था बुझ्न थालेको कार्यालयका कृषि प्रसार अधिकृत गोविन्द पाण्डेले जानकारी दिनुभयो ।

उहाँले पहिलो चरणमा कृषकलाई झरेका फललाई व्यवस्थित व्यवस्थापन गर्न आग्रह गरिएको र कार्यालयको तर्फबाट आवश्यक पर्ने प्लाष्टिक झोला निःशुल्क उपलब्ध गराइएको बताउनुभयो । झरेका फलबाट थप अन्य बोटमा समेत औँसाका किरा फैलने भएकाले कार्यालयले झरेका फललाई व्यवस्थापन गर्न अनुरोध गरेको छ । जमिनको सतहबाट एक फुट गहिरो खाँडल खनेर प्लाष्टिकको झोलामा राखेर माटोले पुर्नुपर्ने कृषि विज्ञको भनाइ छ ।

कार्यालयले स्थलगतरुपमा कृषकका बगैँचामा पुगेर प्रकोपको अध्ययन र निरीक्षण गरेको र फल टिपिसकेपछि रोकथामका लागि आवश्यक कदम चाल्ने योजना बनाएको जनाइएको छ । तत्काललाई औँसा लागेर झरेका फललाई व्यवस्थापन गर्ने र आगामी वैशाख, जेठ, असारमा वयस्क झिङ्गा व्यवस्थापनका लागि प्रोटिन बेटमा आधारित क्षेत्रगत किरा नियन्त्रण कार्यक्रम सञ्चालन गरिने कृषि ज्ञान केन्द्रले जनाएको छ ।

सुन्तलाको व्यावसायीकरणमा सघाउन जोन परियोजना कार्यान्वयनमा ल्याइएको भए पनि रोग र सङ्क्रमण व्यवस्थापनमा परियोजनाले ध्यान नदिएको कृषकको गुनासो छ । जिल्लाको छवटै स्थानीय तहको ७०६ हेक्टर जमिनमा सुन्तला खेती विस्तार भएको छ । गत वर्ष दुई हजार ४१२ मेट्रिक टन सुन्तला उत्पादन भएको थियो । गत वर्षसमेत सुन्तलामा लागेको औँसाको प्रकोप यस वर्ष थप बढेको छ । पाक्न लागेका सुन्तला झर्न थालेपछि यस वर्ष जिल्लामा ३० देखि ४० प्रतिशतसम्म सुन्तला उत्पादनमा गिरावट आउने अनुमान गरिएको छ ।
–––

काठमाडौं । आज अमेरिकी डलरको खरिददर १ सय १७ रुपैयाँ ७८ पैसा तोकिएको छ भने बिक्रिदर १ सय १८ रुपैयाँ ३८ पैसा तोकिएको छ । नेपाल राष्ट्र बैँक अनुसार शनिबार एक युके पाउण्ड स्ट्रलिङको खरिददर १ सय ५८ रुपैयाँ ६२ पैसा तोकिएको छ भने बिक्रिदर १ सय ५९ रुपैयाँ ४३ पैसा तोकिएको छ।

त्यस्तै एक कतारी रियालको खरिददर ३२ रुपैयाँ ५ पैसा तोकिएको छ भने बिक्रिदर ३२ रुपैयाँ २१ पैसा तोकिएको छ । त्यस्तै कोरियन एक सयको खरिददर १० रुपैयाँ ८५ पैसा तोकिएको छ भने बिक्रीदर १० रुपैयाँ ९० पैसा तोकिएको छ ।

राष्ट्र बैँकमा अनुसार एक कुवेती दिनारको खरिददर ३ सय ८७ रुपैयाँ १२ पैसा तोकिएको छ भने बिक्रिदर ३ सय ८९ रुपैयाँ ९ पैसा तोकिएको छ । त्यस्तै आज एक साउदी रियालको खरिददर ३१ रुपैयाँ ४० पैसा तोकिएको छ भने बिक्रिदर ३१ रुपैयाँ ५६ पैसा तोकिएको राष्ट्र बैँकले जनाएको छ ।

काठमाडौँ, १९ मङ्सिर : पहिलोपटक सरकारी र सहकारी साझेदारीमा काठमाडौँ महानगरपालिका–६ चाबहिलस्थित सरस्वतीनगरमा केन्द्रीय सहकारी बजारको शुरुआत भएको छ । भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारण मन्त्रालय र संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय विकास कार्यक्रम (यूएनडिपी) को सहयोगमा कृषि–बीउ, तरकारी तथा फलफूल केन्द्रीय सहकारी सङ्घ लिमिटेडले करिब रु सवा करोडको लागतमा बजार सञ्चालनमा ल्याएको हो । सन् २०१८ फेबु्रअरीमा शुरु भएको सहकारी बजार विकास कार्यक्रम (सिएमडीपी) ले चितवन, काभ्रेपलाञ्चोक, ललितपुर, मकवानपुर, नुवाकोट र धादिङ गरी छ जिल्लाका १८ स्थानीय तहमा काम शुरु गरेपछि आज राजधानीमा पहिलो बजार सञ्चालनमा ल्याएको हो ।

बजार उद्घाटन गर्नुहुँदै सहकारीमन्त्री पद्माकुमारी अर्यालले किसानले उत्पादन गरे पनि बजारको समस्या भोगिरहेका बेला बजार उचित मूल्य दिलाउन सहयोग गरिने बताउनुभयो । सरकार र सहकारी हाम्रो साझेदारी भन्ने नाराका साथ यो कार्यक्रमलाई वाग्मती प्रदेशबाट अन्यमा पनि विस्तार गर्न लागिएको उहाँले जानकारी दिनुभयो । “बचत तथा ऋण परिचालन गर्ने सहकारी धेरै भएकाले एकीकरण गरिनुपर्छ, सहकारी कृषि, फलफूल, पशुपालनमा पनि लाग्नुपर्छ, सहकारीले यी क्षेत्रबाट गरेका उत्पादनको बजारीकरण गर्न यस्ता केन्द्र ठाउँठाउँमा खोलिनुपर्छ”, मन्त्री अर्यालले भन्नुभयो ।

मन्त्रालयका सचिव टेकनारायण पाण्डेले किसानको बजारका बीच सहकारीले पुलको काम गरेपछि उपभोक्तासमेत लाभान्वित हुने भएकाले यो कार्यक्रमलाई देशव्यापी रुपमा विस्तार गर्ने योजना रहेको जानकारी दिनुभयो ।

राष्ट्रिय सहकारी महासङ्घका अध्यक्ष मीनराज कँडेलले २० केन्द्र सहकारी सङ्घमध्ये १३ कृषि क्षेत्रकै रहेकाले किसानका उत्पादनको उचित मूल्य दिनसमेत यस्ता प्रवद्र्धन हुनुपर्ने बताउनुभयो । सहकारी बजार विकास कार्यक्रमका प्रमुख सुमनशेखर मानन्धरले पहिलो चरणमा छ जिल्लाको १८ पालिकाका १४ हजार ४०० घरधुरी किसान लाभान्वित हुने गरी कार्यक्रम शुरु गरिएको जानकारी दिनुभयो ।

हाल छ जिल्लाका १८ पालिकाका ५० सहकारीले तरकारी सङ्कलन केन्द्र स्थापना गरेको पनि उहाँले बताउनुभयो । आगामी दिनमा ललितपुरलगायत कार्यक्रम लागू भएका छवटै जिल्लामा सहकारी बजार स्थापना गर्ने तयारी भइरहेको छ । सङ्कलन गरिएका तरकारी ढुवानी गर्न गत आर्थिक वर्षमा कार्यक्रमले पालिकाका सहकारीलाई २८ सवारी साधानसमेत वितरण गरेको छ । चालु आर्थिक वर्षमा पनि २५ साधन वितरण गर्ने कार्यक्रम रहेको कार्यक्रम प्रमुख मानन्धरले बताउनुभयो ।

बजारमा थोक तथा खुद्रा दुवै व्यापार गरिने छ । सहकारीबाट सिधै बजारमा ल्याइने तरकारी र फलफूल बजारमा पाइने मूल्यभन्दा सस्तोमा ग्राहकले किन्न पाउने बजारका सञ्चालक हरिप्रसाद प्याकुरेलले बताउनुभयो । एक महिना अघिदेखि खुद्रा बजार शुरु गरिएकामा केही दिनमा थोक बजार शुरु गर्न चार वटा सटरसमेत सञ्चालनमा ल्याउन लागिएको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।

राष्ट्रिय सहकारी बैङ्क लिमिटेडका अध्यक्ष केबी उप्रेतीले बैङ्कमा रु ६० अर्बको कारोबार रहेकाले कृषिमा काम गर्न चाहने सहकारीलाई पूँजीको अभाव नहुने बताउनुभयो । सङ्घका केन्द्रीय अध्यक्ष विनोद पराजुलीले कृषिको तीनवटामात्र केन्द्रीय सङ्घ बनाउने एकीकरण अभियान शुरु गरी गत असार ३१ गते कृषि बीउ र तरकारी तथा फलफूल सङ्घकाबीच एकीकरण गरी पहिलो साधारणसभा समेत आजै गरिएको जानकारी दिनुभयो ।

सङ्घका सहअध्यक्ष ध्रुवराज पाण्डेले सहकारीको ध्यान तरकारी, फलफूल जस्ता चीजमा देशलाई आत्मनिर्भर बनाउनेतर्फ अघि बढ्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो । सङ्घको आजै हुने साधारणसभाले नयाँ नेतृत्वसमेत चयन गर्ने जनाइएको छ ।(रासस)

काठमाडौँ, १९ मङ्सिर : सामाजिक सुरक्षा कोषमा नियमित योगदान गर्दै आएका योगदानकर्ताले आफ्नो वित्तीय आवश्यकता पूरा गर्न विभिन्न शीर्षकमा कर्जा प्राप्त गर्ने भएका छन् । सरकारले कोषमा जम्मा भएको रकम लगानी गर्नेसम्बन्धी ‘सामाजिक सुरक्षा कोष लगानी कार्यविधि, २०७७’ स्वीकृत गरेसँगै श्रमिकले कोषमा योगदान गरेको रकमका आधारमा सापटी पाउने बाटो पनि खुल्ला भएको छ । यही मङ्सिर १० गते बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले उक्त कार्यविधि स्वीकृत गरेको थियो ।

योगदानकर्ता सापटीअन्तर्गत योगदान रकमको आधारमा योगदानकर्ता विशेष सापटी, आवास निर्माणका निम्ति योगदानकर्ता घर सापटी, मानव पूँजी निर्माणमा सहयोग पु¥याउने हेतुले योगदानकर्ता शैक्षिक सापटी तथा श्रमिकको भैपरी आउने कार्यलाई सुविधा प्रदान गर्न योगदानकर्ता सामाजिक कार्य सापटी योगदानकर्ताले प्राप्त गर्नसक्ने कोषले जनाएको छ । परियोजना कर्जाअन्तर्गत जमानत कर्जा, संस्थागत कर्जा तथा सहवित्तीयकरण कर्जा प्राप्त गर्नेछन् । त्यसैगरी लगानीका अन्य क्षेत्रमा सरकारी ऋण पत्रमा लगानी, मुद्दती निक्षेपमा लगानी, शेयरमा लगानी, डिवेन्चरमा लगानी, म्युचुअल फण्डमा लगानी तथा स्थिर सम्पत्तिमा लगानी गर्ने कोषका प्रवक्ता विवेक पन्थीले जानकारी दिनुभयो ।

योगदानकर्ता सापटीअन्तर्गत योगदान रकमको आधारमा धितो राखेर योगदानकर्ताले घर निर्माण गर्न, घर खरिद गर्न, संयुक्त आवासमा युनिट खरिद गर्न वा आफ्नो स्वामित्वमा रहेको घरमा तला थप्न तथा मर्मत गर्न रु ७५ लाख वा १५ वर्षको तलब रकम जुन कम हुन्छ सोही बराबर घर सापटी प्राप्त गर्ने सक्नेछन् । यस्तै योगदानकर्ता आफैँ वा निजको पति वा पत्नी, छोरा, छोरीको लागि स्वदेश वा विदेशमा उच्च शिक्षा अध्ययनको लागि शैक्षिक सापटी रु ३५ लाखसम्म प्राप्त गर्न सक्ने प्रवक्ता पन्थीले बताउनुभयो ।

योगदानकर्ताले भैपरी आउने सामाजिक कार्यको लागि रु पाँच लाखसम्मको सामाजिक कार्य सापटी कोषबाट प्राप्त गर्न सक्नेछन् । तर सामाजिक कार्य सापटी अन्य कोषबाट स्वाप गर्ने प्रयोजनको लागि मात्र लागू हुने कोषले जनाएको छ । योगदानकर्ता विशेष सापटीबाहेक अन्य सबै सापटीको कूल योग रु एक करोड वा १५ वर्षको तलब बराबरको रकममध्ये कम हुने रकम सीमाभित्र रही धितोले खामेसम्म र कर्जा भुक्तानीको आधारमा पर्याप्त भएको हुनुपर्नेछ । सापटीका निम्ति कोषमा कम्तीमा तीन वर्षसम्म लगातार योगदान गरेको हुनुपर्ने छ । कोषमा सङ्कलित रकमलाई लगानी विविधीकरणको माध्यमबाट विभिन्न क्षेत्रमा लगानी गर्दै योगदानकर्ताको हितमा परिचालन गराई उच्च, दिगो तथा सुनिश्चित प्रतिफल हासिल गर्ने दिशामा अगाडि बढ्न मार्गप्रशस्त हुने कोषले जनाएको छ । (रासस)

काठमाडौ । नेपाली बजारमा शुक्रबार सुनको मुल्य बढेको छ । बिहिबार तोलामा ९२ हजार ६ सय रपैयाँमा कारोबार भएको छापावाल सुनको मुल्य आज ३ सय रुपैयाँले बढेर प्रतितोला ९२ हजार ९ सय रुपैयाँमा किनबेच भएको नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघले जनाएको छ ।

त्यस्तै आज तेजावी सुनको मूल्य ९२ हजार ४५० रुपैयामा कारोबार भएको जनाइएको छ । त्यस्तैगरी आज चाँदीको मूल्य प्रतितोला १२१० रहेको महासंघले जनाएको छ ।

गण्डकी, १९ मङ्सिर – कुनै बेला कास्की पोखराको सुन्तला भनी चासो र चर्चा कमाएको यहाँको सुन्तला खेती पछिल्लो एक दशकयता सुस्ताएको छ । सिक्टस ग्रिनीङ भाइरसको मारमा जिल्लाका भरतपोखरी, हंशपुरलगायतका स्थानमा सखापै भएको सुन्तला निर्मलपोखरीका दोपहरे, खरच्याङ, फेदीपाटनलगायतका स्थानमा भने अझै फल्दै गरेको छ । विगतका वर्षमा यी स्थानामा पहेँलपुर देखिने सुन्तला यस वर्षका लागि भने गत फागुन महिनामा फूल फुल्ने क्रममै असिनाले झारेपछि उत्पादनमा कमी आएको हो ।

सुन्तालाको कारण बर्सेनि राम्रो आम्दानी गर्दै आएका यहाँका किसान यस वर्ष भने उत्पादन घटेपछि चिन्तित बनेका छन् । अघिल्लो वर्ष सुन्तलाबाटै रु आठ लाख आम्दानी गरेका पोखरा महानगरपालिका–२१ फेदीपाटनका कृषक प्रकाश पौडल यस वर्ष भने उत्पादनमा कमी भई मुस्किलले रु एक लाख मात्रै आम्दानी गर्ने अवस्थामा पुगेको बताउनुहुन्छ ।

“असिनाले बोटमा फूलमात्र नभई अन्य क्षति पनि पुर्याएको थियो”, उहाँले भन्नुभयो, “यस वर्ष त्यस्तै भयो, अर्को वर्ष सुन्तला जोगिने आशमा छौँ ।” पौडेलले ४० रोपनी जग्गामा ६०० बोट सुन्तला लगाउनुभएको छ । आप्mनो बुबाको पालामा चार दशकअघिदेखि सुन्तला खेती गर्दै आएको जानकारी दिँदै पौडेलले यस अवधिमा पहिलोपटक यति कम मात्रामा सुन्तला उत्पादन भएको बताउनुभयो ।

धान फल्ने खेतमा सुन्तला लगाइएको बताउँदै उहाँले यस वर्ष सुन्तला पनि उत्पादन नहुँदा दैनिक जीविकोपार्जनमा समस्या आएको उल्लेख गर्नुभयो । क्षतिका सम्बन्धमा कृषि ज्ञान केन्द्रमा जानकारी गराएको भन्दै पौडेलले क्षतिका आधारमा राज्यबाट कृषकले क्षतिपूर्ति पाउने अपेक्षा गरेको बताउनुभयो ।

पौडेलजस्तै निर्मलपोखरी खरच्याङका अर्का सुन्तला कृषक टीकाराम भण्डारीको पनि उस्तै गुनासो छ । असिनाले फूल फुल्ने क्रममा नै झारेपछि यस वर्ष सुन्तलाबाट विगतमा जस्तो आम्दानी गर्न नसकिएको उहाँको भनाइ छ । अघिल्लो वर्ष आफूले खाएर र इष्टमित्रलाई चखाएर रु तीन लाख आम्दानी गरेको बताउँदै उहाँले भन्नुभयो, “यस वर्ष मुस्किलले रु ९० हजार मात्र आम्दानी भएको छ ।”

“भएका सुन्तलाका दाना पनि साना छन्, विगतमा जस्तो मिठो पनि छैन”, उहाँले भन्नुभयो, “कतै रोग लागेर समस्या छ, बचेका ठाउँमा पनि असिनाजन्य प्रकोपले समस्या पारेको छ ।” उत्तरतर्पmबाट आएको असिनाले प्रत्येक रुखको उपल्लो भागमा पूर्णरूपमा क्षति बनाए पनि दक्षिणतर्पm तल्लो भागमा बचेखुचेका सुन्तलाले अलिअलि भने पनि आम्दानी भएको कृषक बताउँछन् ।

अन्य बालीमा असिनाले पारेको क्षति तत्काल देखिए पनि सुन्तलालगायतका फलफूलमा भने फल पाक्ने बेलामा मात्रै क्षतिको यकिन हुने भण्डारीले राससलाई जानकारी दिनुभयो । त्यस्तै अर्का कृषक नारायण पौडेल पनि यस वर्ष सुन्तलामा असिनाले ठूलै क्षति पुर्याएको बताउनुहुन्छ । उहाँका अनुसार अघिल्लो वर्ष बाँदरबाट सुन्तला जोगाउन हम्मेहम्मे परेको थियो, अहिले असिनाले मारमा परेको छ । पौडेलले अघिल्लो वर्ष सुन्तलाबाटै रु तीन लाख आम्दानी गर्नुभएको थियो । कृषकको पीडालाई राज्यले बुझ्न नसकेको बताउँदै कृषकले क्षतिका आधारमा उचित क्षतिपूर्ति उपलब्ध गराउनुपर्ने सामूहिक धारणा राखेका छन् ।(रासस)
–––

काठमाडौं -कोभिड– १९ बाट प्रभावित उद्योग तथा व्यवसायलाई राहत प्रदान गर्ने ध्येयका साथ रु ६५ अर्ब ६९ करोड बराबरको पुनरकर्जा स्वीकृत भएको छ ।
नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार पुनरकर्जाका लागि बैंक तथा वित्तीय संस्थाले पुनरकर्जाका लागि दर्खास्त आह्वान गरेकामा गत असोज मसान्तसम्म ६९ अर्ब चार करोड माग भएकामा ५० अर्ब सात करोड स्वीकृत भएको छ ।

यसैगरी ग्राहक मूल्याङ्कनअनुसार प्रदान गरिने पुनरकर्जाका लागि रु ५५ अर्ब २५ करोड माग भएकामा १५ अर्ब ६२ करोड स्वीकृत भएको छ । सहुलियतपूर्ण कर्जा प्रवाहमा प्रदेशगत सन्तुलन कायम गर्दै लक्षित क्षेत्र र वर्गको पहुँच सुनिश्चित गर्ने प्रयास गरिएको नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीले जानकारी दिए ।

उनले पुनरकर्जा लिनेमा ताप्लेजुङ, बैतडी, दार्चुलादेखि सुगम जिल्ला तथा त्यस मातहतका नगरपालिका र गाउँपालिकालाई समेटिएको बताए । “कुनकुन स्थानीय निकायबाट पुनरकर्जाको माग आएको छैन भनेर अध्ययन पनि भइरहेको र सकेसम्म सबै पालिकामा पुगोस् भन्ने ध्येय राखिएको छ”, गभर्नर अधिकारीले भने ।

कृषि तथा पशुपक्षी कर्जाबाहेकका कार्यविधिमा उल्लेखित अन्य कर्जामा ग्रामीण इलाकालाई प्राथमिकतामा राखी २०७८ असार मसान्तसम्ममा वाणिज्य बैंकले ५०० वा न्यूनतम प्रतिशाखा १० तथा राष्ट्रियस्तरका विकास बैंकले ३०० वा न्यूनतम प्रतिशाखा पाँचमध्ये जुन बढी हुन्छ सोहीबमोजिमको सङ्ख्यामा सहुलियतपूर्ण कर्जा प्रवाह गर्नुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ ।

राष्ट्रियस्तरबाहेकका विकास बैंक तथा वित्त कम्पनीले क्रमशः न्यूनतम २०० र १०० सहुलियतपूर्ण कर्जा प्रवाह गर्नुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ । गत असोज मसान्तसम्ममा कूल ४१ हजार ६१८ ऋणीलाई सहुलियतपूर्ण कर्जा प्रवाह भई रु ७२ अर्ब ४७ करोड कर्जा बक्यौता रहेको छ । यसमध्ये कृषि तथा पशुपक्षी व्यवसाय कर्जाअन्तर्गत २७ हजार ३६९ ऋणीलाई ६१ अर्ब २५ करोड र सहुलियतपूर्ण कर्जाका अन्य शीर्षकअन्तर्गत १४ हजार २४९ ऋणीको ११ अर्ब २२ करोड कर्जा बक्यौता रहेको छ ।

चालू आवको मौद्रिक नीतिको पहिलो त्रैमासिक समीक्षा गर्दै केन्द्रीय बैंकले कोभिड–१९ ले अर्थतन्त्रमा पारेको प्रभावलाई न्यूनीकरण गर्दै उद्योग, पेशा, व्यवसायको पुनरुत्थानमा सहयोग पुर्याउने, पुनरकर्जामा पहुँच अभिवृद्धि गर्ने र विद्यमान पुनरकर्जा सुविधालाई थप व्यवस्थित र प्रभावकारी बनाउने उद्देश्य राखिएको छ । त्यसका लागि पुनरकर्जा कार्यविधि लागू गरी उपलब्ध कोषको पाँच गुणासम्म पुनरकर्जा उपलब्ध गराउने व्यवस्था गरिएको छ ।

वाणिज्य बैंकले कूल कर्जा लगानीको कृषि क्षेत्रमा गत असार मसान्तसम्म न्यूनतम ११ प्रतिशत लगानी गरेका थिए । सोहीअनुसार २०७९ असार मसान्तसम्म १३ प्रतिशत र २०८० असार मसान्तसम्म १५ प्रतिशत कृषि क्षेत्रमा प्रवाह गर्नुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ ।

यस्तै गत असोज मसान्तमा वाणिज्य बैंकले आफ्नो कूल कर्जा लगानीको ९।५ प्रतिशत कृषि क्षेत्रमा कर्जा प्रवाह गरेका छन् । यस्तै वाणिज्य बैंकले कूल कर्जा लगानीको २०७८ असार मसान्तसम्म न्यूनतम छ प्रतिशत, २०७९ असार मसान्तसम्म सात प्रतिशत, २०८० असार मसान्तसम्म नौ प्रतिशत र २०८१ असार मसान्तसम्म १० प्रतिशत ऊर्जा क्षेत्रमा प्रवाह गर्नुपर्ने व्यवस्था गरिएको केन्द्रीय बैंकले जानकारी दिएको छ ।

गत असोज मसान्तमा वाणिज्य बैंकले आफ्नो कूल कर्जा लगानीको ५।६ प्रतिशत ऊर्जा क्षेत्रमा प्रवाह गरेका छन् । कोभिड–१९ बाट अतिप्रभावित हवाई उड्डयन व्यवसाय, यातायात, होटल, रेष्टुरेन्टलगायतका पर्यटन क्षेत्रका उद्यम–व्यवसाय पुनरुत्थानका लागि चालू पूँजी कर्जा, सहुलियतपूर्ण कर्जा र पुनरकर्जा प्रवाहमा प्राथमिकता दिइएको छ ।

९० अर्ब तरलता प्रशोचन
नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार यस अवधिमा कूल ९० अर्ब तरलता प्रशोचन गरिएको छ । बैंकिङ प्रणालीमा पर्याप्त तरलता रहेकाले यस अवधिमा रिभर्स रिपोमार्फत रु ६० अर्ब र निक्षेप सङ्कलन उपकरणमार्फत ३० अर्ब गरी कूल ९० अर्ब तरलता प्रशोचन गरिएको छ । चालू आवको पहिलो त्रैमासिकमा रिपोमार्फत ३९ अर्ब ५२ करोड र स्थायी तरलता सुविधामार्फत ४९ अर्ब ८० करोड गरी कूल ८९ अर्ब ३२ करोड तरलता प्रवाह गरिएको थियो भने निक्षेप सङ्कलन उपकरणमार्फत् ३० अर्ब तरलता प्रशोचन गरिएको थियो ।

समीक्षा अवधिमा बैंकले विदेशी विनिमय बजारबाट अमेरिकी डलर एक अर्ब २४ करोड खुद खरिद गरी एक खर्ब ४७ अर्ब ४३ करोड तरलता प्रवाह गरेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा विदेशी विनिमय बजारबाट अमेरिकी डलर ९० करोड २२ लाख खुद खरिद गरी एक खर्ब दुई अर्ब ६३ करोड तरलता प्रवाह गरिएको थियो । समीक्षा अवधिमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको निक्षेप परिचालन ४.९ प्रतिशतले वृद्धि भई ४० खर्ब २७ अर्ब ३७ करोड पुगेको छ ।

अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा निक्षेप परिचालन तीन प्रतिशतले वृद्धि भई ३३ खर्ब ३१ अर्ब ५७ करोड पुगेको थियो । चालू आवको पहिलो तीन महिनामा बैक तथा वित्तीय संस्थाको लगानीमा रहेको कर्जा चार प्रतिशतले वृद्धि भई ३३ खर्ब ३९ अर्ब ६६ करोड पुगेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो कर्जा ४.३ प्रतिशतले बढेर २९ खर्ब ८८ अर्ब ७६ करोड पुगेको थियो । बैंक तथा वित्तीय संस्थाको चुक्ता पूँजी २०७७ असार मसान्तमा तीन खर्ब ५२ अर्ब ३७ करोड रहेकामा २०७७ असोजमा तीन खर्ब ५२ अर्ब ७० करोड पुगेको छ ।

यस अवधिमा पूँजी कोष पाँच खर्ब २१ अर्ब ७० करोडबाट वृद्धि भई पाँच खर्ब ५८४ अर्ब ८१ करोड पुगेको छ । गत असोज मसान्तमा वाणिज्य बैंकको पूँजी कोष पर्याप्तता अनुपात १४ प्रतिशत, विकास बैंकको १३।५ प्रतिशत र वित्त कम्पनीको १९।४ प्रतिशत रहेको छ ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाको शाखा सङ्ख्या गत असार मसान्तमा नौ हजार ७६५ रहेकामा गत असोज मसान्तमा नौ हजार ९०३ पुगेको छ । उक्त अवधिमा प्रतिबैंक शाखा जनसङ्ख्या तीन हजार ७२ बाट घटेर तीन हजार २९ कायम भएको छ । रासस

काठमाडौँ, १८ मङ्सिर- धितोपत्र बजारमा शेयर कारोवार मापक नेप्से परिसूचक आज भने दोहोरो अङ्कले ओरालो लागेको छ । लगातार नयाँ–नयाँ रेकर्ड बनाउँदै उकालो लागेको नेप्से थामिएको छ । नेपाल स्टक एक्सचेञ्जका अनुसार नेप्से १५.५७ बिन्दुले ओरालो लागेर २०५५.४५ मा ओर्लेको छ । यस्तै ठूला कम्पनीको शेयर कारोवार मापन गर्ने सेन्सेटिभ परिसूचक ३.७६ बिन्दुले ओरालो लागेर ३९२.२९ मा पुगेको छ । नेप्से आरोलो लागे पनि कारोवार रकम आज रु आठ अर्बमाथि रहेको छ । कूल २०० कम्पनीको एक करोड ५८ लाख ८९ हजार ५६० कित्ता शेयर रु आठ अर्ब दुई करोड ६० लाख २३ हजार ७९८ मूल्यमा खरिद बिक्री भए । लगानीकर्ता नाफा बुक गर्न लागेका कारण बजारमा आज गिरावट आएको अनुमान गरिएको छ ।

कारोवार भएका कूल १२ उपसमूहमध्ये दुई उपसमूहको शेयर उकालो लाग्दा १० उपसमूहको शेयर भने ओरालो लागेका छन् । जलविद्युत् १०.३६ र लघुवित्त ३०.०८ बिन्दुले उकालो लागेको छ । बैंकिङ ८.७३, व्यापार १६०.४२, होटल ८.३५, विकास बैंक २०.३५, वित्त ६.७३, निर्जीवन बीमा १६६.४१, उत्पादन ७२.९६, अन्य १९.३१, जीवन बीमा २५८.२६ र सामूहिक लगानी कोष ०.०५ बिन्दुले ओरालो लागेको छ । स्टकका अनुसार कारोवारका आधारमा आज नेपाल पुनरबीमा कम्पनी शीर्षस्थानमा रहेको छ । सो कम्पनीको रु एक अर्ब ११ करोड ४० लाख आठ हजार ५७७ बराबरको कारोवार भयो ।

यस्तै नेपाल दूरसञ्चार कम्पनी रु ४२ करोड १८ लाख ३८ हजार ८९९, नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्स रु ३० करोड तीन लाख ३८ हजार ३००, नेशनल लाइफ इन्स्योरेन्स रु २६ करोड सात लाख ११ हजार २७९, शिवम् सिमेन्ट रु २३ करोड ८२ लाख ८२ हजार ११०, प्राइम बैंक रु २२ करोड ३० लाख ८६ हजार, नेपाल बैंक रु १८ करोड ७० लाख ८४ हजार ६७७ र नबिल बैंक रु १८ करोड २४ लाख ३३ हजार ६२२ बराबरको कारोवार भई शीर्षस्थानमा रहे ।

कारोवारका आधारमा माथिल्लो तामाकोशी जलविद्युत् कम्पनी ९.९५, नेपाल सेवा लघुवित्त ९.०६, डिप्रोक्स लघुवित्त ६.७२, छिमेकी लघुवित्त ६.४०, प्राइम बैंक ४.८२, सूर्योदय लघुवित्त ४.८१, मिथिला लघुवित्त ४.७७ र सामुदायिक लघुवित्तका लगानीकर्ताले ४.७७ प्रतिशतले कमाएका छन् । यसैगरी विशाल बजार कम्पनी ६.९७, साल्ट टे«डिङ कर्पोरेशन ६.९४, बोटलर्स नेपाल तराई ५.२०, रसुवागढी हाइड्रोपावर ५.१४, साञ्जेन जलविद्युत् कम्पनी ५.०९, एशियन लाइफ इन्स्योरेन्स ४.१०, आरएसडिसी लघुवित्त ३.७७ र एचआइसिएलका लगानीकर्ताले ३.७५ प्रतिशतले गुमाए । (रासस)

कावासोती, १८ मङ्सिर- नवलपरासी (बर्दघाट सुस्तापूर्व) नवलपुरमा यस वर्ष धान उत्पादनमा कमी आएको छ । यस वर्ष नवलपुुरमा ८९ हजार ७७९ मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको छ । गत वर्ष यस जिल्लामा ९२ हजार ३९१ मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको थियो । गत वर्षको तुलनामा यो दुई हजार ६१२ मेट्रिक टनले कमी हो । कृषि ज्ञान केन्द्र तनहुँका समयमै धान रोपिए पनि उत्पादनमा कमी आएको हो ।

यहाँ गत वर्षभन्दा यस वर्ष बढी क्षेत्रफलमा धान रोपाइँ भएको थियो । ज्ञान केन्द्रका कृषि प्रसार अधिकृत मोहन प्रकाश श्रेष्ठका अनुसार यस वर्ष धान पसाउने बेला रासायनिक मलको अभाव तथा धानमा विभिन्न रोग लागेकाले उत्पादनमा कमी आएको हो ।

गत वर्ष २० हजार ३२५ हेक्टर क्षेत्रफलमा धान रोपाइँ भएकोमा यस वर्ष २१ हजार ९५१ हेक्टरमा धान रापाइँ भएको थियो । गत वर्ष प्रतिहेक्टर ४ दशमलव ५५ मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको नवलपुरमा प्रतिहेक्टर ४ दशमलव ०९ मेट्रिक टन मात्रै धान उत्पादन भएको श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो ।

यस वर्ष किसानले धान पसाउने समयमा रासायनिक मल पाउन सकेका थिएनन् भने पसाएको धानमासमेत राते, गबारो, पोकेलगायतका विभिन्न रोग लागेको थियो । धान स्याहार्ने बेलामा धानमा पोगटा मात्रै भएको किसानको गुनासो छ । यस वर्ष धान उत्पादनमा कमी आएको किसानको भनाइ छ ।

तल्लो क्षेत्रमा उन्नत जातका सावा, सावित्री, हाईब्रिड गोरखनाथ जातको धानखेती हुँदै आएको छ । पहाडी क्षेत्रमा पनि उन्नत जातका सावित्री, सावा र स्थानीय जातको झिनुवा, अनदीलगायत धानखेती हुने गरेको कृषि ज्ञान केन्द्र सम्पर्क इकाई कार्यालय कावासोतीका प्रमुख मीरा चौधरीले बताउनुभयो ।

जिल्लाका किसानले लगाएको धान समर्थन मूल्यमा किनबेचका लागि प्रक्रियामा रहेको प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना, परियोजना कार्यान्वयन इकाई नवलपरासी पूर्वका प्रमुख विष्णुप्रसाद शर्माले जानकारी दिनुभयो । सहकारीलाई खरिद गर्न आवेदन खुला गरिएको भए पनि अहिलेसम्म कुनै निवेदन नदिएको शर्माको भनाइ छ ।

बेनी, १८ मङ्सिर- सुन्तला बिक्री गर्ने समयमा पाक्ने बेलाका फलहरु झर्न थालेपछि म्याग्दीका किसान निराश बनेका छन् । कीराको प्रकोपले सुन्तला पाक्ने समयमा पहेँला भएका सुन्तला झर्ने समस्या बढेको बेनी नगरपालिका–४ बाँस्कुनाका किसान तिलक गुरुङले जानकारी दिनुभयो ।

बोटबाट बिक्री नगर्दै सुन्तला झर्न थालेपछि यस वर्ष जिल्लामा सुन्तला उत्पादनमा गिरावट आउने भएको छ । गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष ३० देखि ४० प्रतिशत फल झरेर खेर गएको छ । गत वर्ष ४० लाखको सुन्तला निर्यात भएको बाँस्कुना क्षेत्रबाट यस वर्ष न्यून मात्रामा सुन्तला निर्यात हुने देखिएको किसान गुरुङको भनाइ छ ।

बाँस्कुना, धामडाँडा, सुर्केमेला, भकिम्ली राखु, मरेक गाउँमासमेत सुन्तलामा कीराको प्रकोप देखिएको छ । जिल्लाको अन्नपूर्ण, रघुगङ्गा, मङ्गला र मालिका गाउँपालिकाका सुन्तला बगैँचामासमेत कीराको प्रकोप देखिन थालेको प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजनाअन्तर्गत रहेको सुन्तला जोन सञ्चालक समन्वय समितिका संयोजक खिमबहादुर पुनले जानकारी दिनुभयो ।

सुन्तलाको व्यवसायीकरणमा सघाउन जोन परियोजना कार्यान्वयनमा ल्याइएको भए पनि रोक र सङ्क्रमण व्यवस्थापनमा परियोजनाले ध्यान नदिएको किसानको गुनासो छ । बोटबाट रोग सङ्क्रमित भएर झरेका फलमा हुने कीराका लार्भा माटोभित्र जाने खतरा हुने र यसको प्रकोप नियन्त्रण बाहिर जान सक्ने खतरा रहेकाले झरेका फलको व्यवस्थित व्यवस्थापन र नष्ट गर्न कृषि विज्ञको सुझाब छ । अहिले झरेका फलहरुको कीरा व्यवस्थापन नगरे केही वर्षमै यस क्षेत्रबाट सुन्तलाखेती लोप हुने खतरा रहेको जानकार बताउँछन् ।

कृषि ज्ञान केन्द्र म्याग्दीले जिल्लामा सुन्तला बगैँचामा कीराको प्रकोप बढेको भन्दै किसानलाई झरेका फललाई व्यवस्थित व्यवस्थापन गर्न आग्रह गरेको छ । झरेका फलबाट थप अन्य बोटमा समेत कीरा फैलने भएकाले कार्यालयले झरेका फललाई व्यवस्थापन गर्न अनुरोध गरेको हो । जमिनको सतहबाट एक फुट गहिरो खाडल खनेर प्लाष्टिकको झोलामा राखेर माटोले पुर्नुपर्ने भएकाले किसानलाई निःशुल्क प्लाष्टिकको झोला उपलब्ध गराइएको कृषि ज्ञान केन्द्रका कृषिप्रसार अधिकृत गोविन्द पाण्डेले जानकारी दिनुभयो ।

उहाँका अनुसार, म्याग्दीमा यस वर्ष सुन्तलाको फल ठूला लागे पनि कीराको प्रकोपले २५ प्रतिशतसम्म उत्पादन घट्ने अनुमान गरिएको छ । कार्यालयले स्थलगत रुपमा किसानका बगैँचामा पुगेर प्रकोपको अध्ययन र निरीक्षण गरेको र फल टिपिसकेपछि रोकथामका लागि आवश्यक कदम चाल्ने योजना बनाएको जनाइएको छ । जिल्लाको ६ वटै स्थानीय तहको ७०६ हेक्टर जमिनमा सुन्तलाखेती विस्तार भएको छ । गत वर्ष दुई हजार ४१२ मेट्रिक टन सुन्तला उत्पादन भएको थियो ।
–––

काठमाडौँ, १८ मङ्सिर- स्थानीय बजारमा आज सुनको मूल्य प्रतितोला रु एक हजार ६०० ले उकालो लागेको छ । बुधबारका तुलनामा आज छापावाला सुन प्रतितोला रु एक हजार ६०० ले वृद्धि भई रु ९२ हजार ६०० मा कारोवार भएको छ । बुधबार छापावाला सुनको मूल्य प्रतितोला रु ९१ हजारमा कारोवार भएको थियो ।

यस्तै तेजाबी सुन पनि तोलामा रु एक हजार ६०० ले नै वृद्धि भएको नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासङ्घले जनाएको छ । प्रतितोला रु ९० हजार ५५० मा बुधबार कारोवार भएको तेजाबी सुन आज प्रतितोला रु ९२ हजार १५० मा खरीदबिक्री हुने गरी मूल्य निर्धारण गरिएको छ । यस्तै चाँदीको मूल्य प्रतितोला रु २० ले वृद्धि भएको छ । प्रतितोला रु एक हजार १८५ मा बुधबार कारोवार भएको चाँदी आज भने प्रतितोला रु एक हजार २०५ मा खरीदबिक्री भएको छ । (रासस)

काठमाडौं ।साताको चौथो दिन आज पनि नेपाली बजारमा सुनचाँदीको मूल्य बढेको छ । बुधबार तोलामा ५ सय रुपैयाले बढेको सुनको मूल्य आज तोलामा १ हजार ६ सय रुपैयाले बढेको नेपाल सुन चाँदी व्यबसाय महासंघले जनाएको छ ।

महासंघका अनुसार बुधबार प्रतितोला ९१ हजार रूपैयाँमा कारोबार भइरहेको छापावाल सुनको मूल्य आज बढेर प्रतितोला ९२ हजार ६ सय रूपैयाँमा कारोबार भइरहेको छ ।

त्यस्तै आज तेजावी सुनको मूल्य प्रतितोला ९२ हजार १५० रुपैयाँमा कारोबार भइरहेको छ । आज पनि चाँदीको मूल्य तोलामा २० रुपैयाँले बढेको छ । आज चाँदीको मूल्य १ हजार २ सय ५ रुपैयाँमा कारोबार भइरहेको छ ।

काठमाडौं, मंसिर १८ । कोरोनाको महामारी तथा मूल्य निकै बढी हुँदा प्रभावित नेपाली सुनचाँदी बजार करीब १० महीनापछि चलायमान भएको छ । विवाहको सिजनका कारण मङ्सिर महीनामा सुनचाँदीको व्यवसाय अघिपछिभन्दा बढी भएको हो ।

हाल दैनिक २० केजीदेखि २५ केजीसम्म काचो सुन खपत हुने गरेको छ । नेपालमा विवाहमा सुनका गरगहना लगाउने, गरगहना आदानप्रदान गर्ने प्रचलन छ । फलस्वरूप मङ्सिर, माघ, वैशाखजस्ता विवाहको सिजनका महीनामा सुनचाँदीको कारोबार उच्च हुने गर्छ । अहिले विवाहको समय भएकाले मङ्सिरमा व्यवसाय बढेको व्यवसायीहरू बताउँछन् ।

मूल्य निकै बढेका कारण गतवर्षदेखि नै सुनचाँदीको व्यवसाय नराम्ररी प्रभावित भएको थियो । यद्यपि, गतवर्ष पनि मङ्सिर र माघमा भने सुनको कारोबार राम्रो भएको थियो । त्यसयताका दिनमा भने सुनचाँदी बजार ठप्प थियो । तीज, दशैं, तिहारजस्ता चाडपर्वमा पनि सुनचाँदीको व्यवसाय अत्यन्त न्यून रहेको व्यवसायीको भनाइ छ । तर, मङ्सिर महीना शुरू भएपछि सुनचाँदी बजार चलायमान भएको नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघका पूर्वअध्यक्ष तेजरत्न शाक्यले बताए ।

‘मूल्य बढ्दा र कोरोना भाइरसको महामारीका कारण गत फागुनदेखि सुनचाँदीको व्यवसाय अत्यन्त न्यून थियो ।आर्थिक अभियान दैनिकमा खवर छ ।

तर, अहिले भने बजार केही चलायमान भएको छ,’ उनले भने, ‘यसको मुख्य कारण नै विवाहको सिजन हो । साथै, मूल्य घट्दा पनि कारोबार बढ्न सहयोग पुगेको छ ।’
सरकारले चैत ११ गतेदेखि ४ महीनासम्म लगाएको बन्दाबन्दीको समयमा ठप्प भएको सुनचाँदी व्यवसाय बन्दाबन्दी खुले पनि चलायमान भएको थिएन । तर, अहिले भने सुनचाँदीको व्यवसाय सन्तोषजनक रूपमा अगाडि बढेको शाक्यको भनाइ रहेको छ ।

विराटनगर -प्रदेश नं १ मा यस वर्ष धानको उत्पादनमा वृद्धि भएकाले किसान उत्साहित भएका छन् । समग्रमा धानको उत्पादकत्व प्रतिहेक्टर तीन दशमलव ९४ प्रतिशत मेट्रिकटन रहेको कृषि विकास निर्देशनालय विराटनगरले जनाएको छ ।

प्रदेशमा कूल धान लगाउने क्षेत्रफल तीन लाख ४० हजार ८२९ हेक्टर हो भने यस वर्ष अनुकूल मौसम, सिँचाइको राम्रो प्रबन्धले गर्दा विगत केही वर्षको तुलनामा यस वर्ष किसानले तीन लाख ३२ हजार ९१७ हेक्टर जग्गामा धान लगाएका थिए । निर्देशनालयका अनुसार यस वर्ष ९७ दशमलव ६८ प्रतिशत रोपाइँ भएको थियो भने १३ लाख ११ हजार २४५ मेट्रिकटन धान उत्पादन हुने निर्देशनालयका प्रवक्ता सरसस्वती श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो । धानको उत्पादन हेरेर किसान उत्साहित छन् भने उचित मूल्य निर्धारण नभएका कारण किसानमा निराशा पनि देखिएको प्रवक्ता श्रेष्ठको भनाइ छ ।

चौध जिल्ला रहेको यस प्रदेशमा उच्च पहाडी जिल्ला ताप्लेजुङ, सङ्खुवासभा र सोलुखुम्बु गरी २४ हजार ११३ हेक्टर जग्गामा २३ हजार ६७७ हेक्टर जग्गामा रोपाइँ भई कूल ६० हजार ७१४ मेट्रिकटन धान उत्पादन भएको छ ।

मध्य पहाडी जिल्ला पाँचथर, इलाम, भोजपुर, तेह्रथुम, धनकुटा, उदयपुर, ओखलढुङ्गा र खोटाङ गरी ९० हजार ९१६ हेक्टर जग्गामा ८८ हजार ७९० हेक्टर जग्गामा रोपाइँ भई कूल दुई लाख ५५ हजार मेट्रिकटन धान उत्पादन भएको छ ।

साथै तराईका झापा, सुनसरी, मोरङ गरी दुई लाख २५ हजार ८०० हेक्टर जग्गामा दुई लाख २० हजार ४५१ हेक्टर जग्गामा धान रोपाइँ भई कुल नौ लाख ९५ हजार ३७७ मेट्रिकटन धान उत्पादन भएको प्रवक्ता श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो । निर्देशनालयका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७५÷७६ मा कूल १२ लाख ६१ हजार ६६५ र आर्थिक वर्ष २०७६÷७७ मा ११ लाख ९८ हजार ७४० मेट्रिकटन धान फलेको यो प्रदेशमा यो वर्ष सबैभन्दा बढी १३ लाख ११ हजार २४५ मेट्रिकटन धान उत्पादन हुनु कृषि क्षेत्रमा राम्रो सूचकका रुपमा लिन सकिन्छ ।

यस वर्ष मनसुन प्रभाव राम्रो रहेका कारण धान उत्पादन राम्रो रह्यो तर आगामी वर्षमा मनसुनको अनुकूलता नभएमा रोपाइँ कम हुने भएको यसतर्फ सरकारले सिँचाइमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ । सुनसरी मोरङ सिँचाइ योजनाले सुनसरी र मोरङको ४० हजार हेक्टर जग्गामा सिँचाइ सुविधा पु¥याएको छ जबकी सुनसरी र मोरङमा क्रमशः ५५ हजार र मोरङमा ५३ हजार ९०० हेक्टर जग्गाा खेतीयोग्य छ । सिँचाइको प्रबन्धको हिसाब हेर्ने हो भने यी दुवै जिल्लाको एक लाख आठ हजार ९०० हेक्टर जग्गामध्ये ४० हजार हेक्टरमा मात्र सिँचाइ सुविधा हुनु र बाँकी जग्गा वर्षा एवं कुलो पैनीमा मात्र निर्भर रहने कारणले कृषि क्षेत्रको विकास हुन नसक्ने सुनसरी औराबनीका कृषक रामप्रसाद यादवले बताउनुभयो ।

उहाँले सबै खेतीयोग्य जग्गामा बाह्रै महिना सिँचाइ सुविधा पु¥याउन सिँचाइको विस्तार गर्नुको विकल्प नरहेको धारणा राख्नुभयो । झापाको आठ हजार हेक्टर जग्गामा कन्काइ सिँचाइ योजना र बाहुनडाँगी क्षेत्रमा एक हजार ७०० हेक्टर जग्गामा सिँचाइ पु¥याउन बनाइएको सिद्धी सिँचाइले झापाको ८७ हजार ५०० हेक्टर जग्गालाई समेट्न सक्दैन । यसका लागि सरकारले झापाकै सबै खेतीयोग्य जग्गामा सिँचाइ सुविधा पु¥याउन विलम गर्न नहुने झापा भद्रपुर निवासी प्राध्यापक चिन्तामणि दाहालले जानकारी दिनुभयो ।(रासस)

काठमाडौँ- एनएमबी बैंक लिमिटेडले ‘बैंक अफ दि इयर २०२०’ को उपाधि पाएको छ । बेलायतको फाइनान्सियल टाइम्सले सन् २०२० का लागि ‘बैंक अफ दि एयर २०२० नेपाल’ बाट एनएमबी बैंकलाई सम्मान गरेको हो । पछिल्लो चार वर्षमा बैंकले उक्त उपाधि पाएको यो तेस्रो पटक हो । बैंकको कूल पूँजीको आकार तथा यसको सन्तुलित सञ्जाल विस्तारका कारण शहरी, अर्ध शहरी र ग्रामीण क्षेत्रलाई समेटेर उल्लेखनीय प्रगति गरेको जनाइएको छ । एनएमबी बैंकले नवीकरणीय ऊर्जा, कृषि, साना तथा मझौला कर्जा विस्तार तथा विद्युतीय कारोवारलाई समेत प्रश्रय दिएको छ ।

निष्ठामा आधारित दिगो मूल्य एवं दीर्घकालीन सोचका साथ आफना कामलाई बढावा दिने बैंकको अभियानले अन्तरराष्ट्रियरुपमा समेत आफूलाई सशक्तरुपमा उभ्याएको बैंकद्वारा जारी विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

चार वर्षको बीचमा तेस्रोपटक उपाधि पाउँदा हामी असाध्यै खुशी भएका छौँ भन्दै बैंकले आज जारी गरेको विज्ञप्तिमा भनिएको छ, “यसमा हाम्रो कडा परिश्रम र समर्पणको प्रमाण हो, हाम्रा ग्राहक, नियामक, बैंकको सञ्चालक समिति र सरोकारवाला सबैको सहयोग नै अमूल्य रहेको छ ।” कोभिड– १९ को विषम अवस्थामा पनि बैंकले गरेको प्रयास एवं डिजिटल माध्यमबाट भएका निर्वाध सेवाले आमरुपमा सहयोग पु¥याएको र सफलतामा योगदान गरेको बैंकले जारी गरेको विज्ञप्तिमा उल्लेख छ । (रासस)

काठमाडौँ – काठमाडौँ उपत्यकामा केवलकार सञ्चालन गर्दै आएको चन्द्रागिरि हिल्स लिमिटेडले आजदेखि साधारण शेयर बिक्री गर्न थालेको छ । वास्तविक क्षेत्रलाई समेत शेयर बजारमा ल्याउने लक्ष्यका साथ सरकारले अगाडि बढाएको नीतिअनुसार नै सो कम्पनीले साधारण शेयर बिक्री गरेको हो ।

कम्पनीले स्थानीय आयोजना प्रभावितलाई आजदेखि साधारण शेयर बिक्री गर्न थालेको हो । नेपाल धितोपत्र बोर्डले कम्पनीलाई पहिलो चरणमा आयोजना प्रभावितलाई साधारण शेयर बिक्रीका लागि अनुमति दिएको हो । पहिलो चरणको साधारण शेयर बिक्री छिटोमा आगामी पुस १ गतेसम्म र ढिलोमा आगामी पुस १६ गतेसम्म हुनेछ । कम्पनीले आयोजना प्रभावितका लागि प्रति शेयर रु १०० का दरले तीन लाख छ हजार ८१९ कित्ता बिक्री गर्नेछ ।

आयोजना प्रभावित क्षेत्रमा काठमाडौँ जिल्लाअन्तर्गत चन्द्रागिरि नगरपालिका– ३,४, ६ र ७ साविक थानकोट गाविसाका सम्पूर्ण वडा र साविक महदेवस्थान गाविसको वडा नं ३,४,५,६,७,८, एवं मकवानपुर जिल्लाको थाहा नगरपालिका–९ र १० छन् । बिक्री प्रबन्धकका अनुसार कम्पनीको साधारण शेयरमा न्यूनतम १० कित्तादेखि अधिकतम तीन हजार ६० कित्तासम्म आवेदन दिन सकिनेछ । यस्तै दोस्रो चरणमा आम सर्वसाधारणका लागि १५ लाख ३४ हजार ९१ कित्ता शेयर बिक्री गरिनेछ ।

कम्पनीले सर्वसाधारण र स्थानीयवासीलाई गरी कूल १८ लाख ४० हजार ९१० कित्ता सेयर बिक्री गर्नेछ । धितोपत्र बोर्डबाट कम्पनीले रु १८ करोड ४० लाख बराबरको साधारण शेयर बिक्रीका लागि अनुमति पाएको छ । कम्पनीको शेयर बिक्री प्रबन्धकमा ग्लोबल आइएमई क्याटिल रहेको छ । साधारण शेयर बिक्री पछि कम्पनीको कूल चुक्तापूँजी रु एक अर्ब ५३ करोड पुग्नेछ । कम्पनीमा ८८५ जनाको संस्थापक लगानी छ ।

उदयपुर, १७ मङ्सिर- यहाँको रौतामाई गाउँपालिका जिल्लाकै सबैभन्दा बढी तेजपात उत्पादन हुने क्षेत्र बन्न पुगेको छ । उत्पादन वृद्धि हुँदै गए पनि तेजपातले सही मूल्य नपाउँदा किसान भने मारमा परेका छन् । जिल्लामा वार्षिक रु दश करोडभन्दा बढीको तेजपात उत्पादन हुने गरेको बताइएको छ । कूल उत्पादनको ७० प्रतिशत तेजपात रौता क्षेत्रमा उत्पादन हुने गरेको छ । डिभिजन वन कार्यालय गाईघाटका सूचना अधिकारी तथा सहायक वन अधिकृत जागेश्वर साहका अनुसार हाल सो क्षेत्र तेजपात उत्पादनमा अग्रणी बन्न पुगेको छ ।

सरकारी र निजी क्षेत्रको संरक्षणमा रहेका वनमा तेजपात खेती हुँदै आएको छ । रौता क्षेत्र जिल्लामै बढी तेजपात उत्पादन गर्ने क्षेत्र भएको जिल्ला तेजपात व्यवसायी तथा उद्यमी भरत थापा बताउनुहुन्छ । डिभिजन वन कार्यालय गाईघाटका अनुसार कूल तेजपात उत्पादनमध्ये वार्षिक ७० प्रतिशतसम्म उत्पादन हुने गरेका कारण रौतामा तेजपात उत्पादन तीव्र वृद्धि भइरहेको छ । रौता बाहेक उदयपुर गढीको भलायाडाँडा, डुम्रे, तावाश्री, कटारीको सिरिसे, हर्देनी, मयङ्खु, ताप्ली, चौदण्डीको सिद्धिपुर, बबलामा समेत व्यावसायिक रुपमा तेजपात उत्पादन हुँदै आएको छ ।

अहिले गाउँपालिकाको मुर्कुची, कोप्चे, नामन्त, मलबासे, माझखर्क, पाँबु, बोलुङखा, आँपटार, सल्ले, इनामे, नामेटार क्षेत्रमा व्यावसायिक रुपमा तेजपात खेती हुँदै आएको गाउँपालिकाका अध्यक्ष गजेन्द्र खड्का बताउनुहुन्छ । अहिले आएर गाउँपालिका क्षेत्रबाट मात्र वार्षिक रु ६ करोडभन्दा बढी मूल्यको तेजपात बिक्री हुने गरेको गाउँपालिकाका अध्यक्ष खड्का बताउनुहुन्छ । लामो समयदेखि व्यावसायिक रुपमा तेजपात खेती हुँदै आएको भए किसानले उचित मूल्य नपाउँदा वर्षेनी घाटा सहेर बिक्री गर्न बाध्य हुनुपरेको खम्ब मस्र्याङ्गी मगरको गुनासो छ ।

यो क्षेत्र जिल्लाको पहिलो तेजपात जोन क्षेत्रसमेत बनेको रौतामाई गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष कुमारी ठकुरीले बताउनुभयो । जिल्लाको पहिलो उत्कृष्ट उत्पादन हुने क्षेत्र बन्न पुगे पनि यस क्षेत्रका किसानको तेजपातको मूल्य निर्धारण बिचौलिया र खरिदकर्ता व्यापारीले गर्ने गरेको उहाँले बताउनुभयो । उत्पादक किसानले भने लामो समयदेखि उचित मूल्य नपाउँदा अन्याय सहँदै आउन परेको पाँबुका दीपबहादुर मगर बताउनुहुन्छ ।

यस क्षेत्रमा उत्पादित तेजपात विराटनगर हुँदै जोगमनी तथा सिरहाको लहान हुँदै वीरगन्ज भएर भारत निकासी हुँदै आएको छ । दश वर्षदेखि यता गाउँघरमा तेजपातको मूल्य रु ३०–४० प्रतिकेजी रहेको र अन्यत्र वीरगन्ज तथा विराटनगरमा रु ८० देखि १०० प्रतिकेजी मूल्यमा हुने गरेको छ ।

रौतामाई गाउँपालिकाका अध्यक्ष खड्काका अनुसार उत्पादन मूल्य निर्धारण गर्न गाउँपालिका नै विभिन्न व्यापारीसँग पहल शुरु गरिएको छ । उचित मूल्य निर्धारण गर्न पहल गर्ने उहाँ बताउनुहुन्छ । मुर्कुचीका उत्पादक किसान हर्कबहादुर मगर भन्नुहुन्छ, “रौता तेजपातको पहिलो जोन बन्न पुगेको छ, यस क्षेत्रका ८० प्रतिशत किसानले व्यावसायिक रुपमा उत्पादन गर्दै आएका छन् भने अझै वर्षेनी खेतीमा वृद्धि हुँदै गइरहेको छ ।” स्थानीय सरकार र सम्बन्धित निकायले बिचौलियाको चलखेल नियन्त्रण गर्न सके वार्षिक रु दश करोड बढी मूल्यको तेजपात निर्यात गर्न सकिने मगरको दावी छ । (रासस)
–––

भजनी, १७ मङ्सिर- खाद्य व्यवस्था तथा व्यापार कम्पनी लिमिटेड प्रादेशिक कार्यालय धनगढीले कैलालीमा नयाँ धान खरिदमा उदासिनता देखाएपछि यहाँका किसान मर्कामा परेका छन् । कार्यालयले हाल धान खरिद गर्ने कार्यमा उदासिनता देखाएपछि यहाँका किसान मर्कामा परेका हुन् । कैलालीको टीकापुर नगरपालिका–८ का भीमबहादुर महरले करिब १५ बिघा क्षेत्रफलमा गरिएको धानखेतीबाट उत्पादन भएको २५० क्विन्टल धान कम्पनीले खरिद नगरेको बताउनुभयो । कम्पनीले धान खरिद नगर्दा अहिले उक्त परिमाणको धान घरको आगनमै रहेको उहाँको भनाइ छ ।

धान रोप्ने समयमै सरकारले धानको मूल्य निर्धारण गरेपछि महरले सस्तो मूल्यमा बाहिरका व्यापारीलाई बिक्री गर्नुभएन । अहिले कम्पनीले धान लिन छोडेपछि महरलाई ठूलो समस्या भएको छ । एकातिर आकाशमा बादल आउँदा पानी आएर धान बिग्रने चिन्ता छ भने अर्कोतिर कम्पनीले धान नलिँदा लगानी नै नउठने हो कि भन्ने चिन्तामा उहाँ हुनुहुन्छ । “खाद्य व्यवस्था तथा व्यापार कम्पनी लिमिटेड कार्यालयमा धान बिक्रीको कुरा गर्दा भोलि–भोलि भन्दै टार्दै आएका छन्”, उहाँले भन्नुभयो, “वर्षभरीको लगानी पनि नउँठ्दा किसानको काम गर्ने जागर पनि मर्दै गएको छ ।”

टीकापुरका अर्का किसान धनसिंह साउदले ३० बिघा क्षेत्रफलमा धानखेती गर्नुभएको थियो । उहाँले ३०० क्विन्टल धान बिक्री गरेपनि अझै करिब ३०० क्विन्टल बिक्री गर्न बाँकी नै छ । जिल्लाको टीकापुरस्थित कम्पनीको गोदाममा धान बिक्री गर्नु भनेको ठूलो युद्ध जित्नुजस्तै भएको उहाँको भनाइ छ । “गोदामले कहिले बोरा अभाव देखाउँछ त कहिले कर्मचारीको अभाव”, किसान साउदले भन्नुभयो, “अहिले किसान रुनु न हास्नुको अवस्थामा पुगेका छन् । कतिपयले त बाहिर व्यापारीलाई सस्तोमा धान बिक्री गर्नसमेत थालिसकेको छ ।”

“दिनभर लाइनमा पर्खेर धानमा काटा लगाउने समयमा कुनै न कुनै कमजोरी देखाएर किसानलाई फिर्ता गर्ने गरेको छ”, अर्का किसान सुन्दर चौधरीले भन्नुभयो, “कुपन लिएर दिनभर लाइनमा बसेँ काटा लगाउने बेला फिर्ता गर्यो । त्यही धान लिएर घर फिर्ता जानु पनि भएन । अन्तिममा बजारमा दुई हजार २०० मा धान बिक्री गरेर घर गएँ ।” उहाँले कैयौं किसानले कम्पनीकै कारण ठूलो सास्ती पाएको बताउँदै स्थानीय तहले धान खरिदको काम गरेको भए किसानलाई ठूलो राहत महसुस हुने थियो होला भन्नुभयो ।

खाद्य गोदाम टीकापुरका प्रमुख चेतमान कठायतले गोदाम अभावका कारण धान खरिदमा समस्या हुँदै आएको बताउनुभयो । उहाँले गोदाम खोज्दै धान खरिद गर्दै आएको बताउँदै ६० नम्बर सम्मको कुपन वितरण गरिएको र ती किसानको धान खरिद गरिसकेपछि मात्र अन्य किसानलाई कुपन वितरण गरिने जानकारी दिनुभयो । “हामीसँग सीमित स्रोतसाधन छ । त्यही अनुसार काम गर्नु पर्दा ढिलो भएको हो”, प्रमुख कठायतले भन्नुभयो, “किसानको सबै धान कम्पनीले खरिद गर्छ । तर ढिलो हुन सक्छ ।” उहाँले केही समय बोराको अभाव भएका कारण पनि धान खरिदमा समस्या आएको उल्लेख गर्दै अहिले बोरा उपलब्ध भए पनि गोदामको अभाव हुन थालेको बताउनुभयो ।

खाद्य व्यवस्था तथा व्यापार कम्पनी लिमिटेड धनगढीका प्रमुख अनिल श्रेष्ठले जनशक्ति अभावकै कारण धान खरिदमा समय लागेको बताउनुभयो उहाँले अघिल्लो वर्षसम्म बजार र कम्पनीको धान खरिद दरमा फरक नहुँदा किसानले बजारमै धान बेच्ने गरेको बताउँदै यस वर्ष कम्पनीको मूल्य बढी भएकाले यसतर्फ किसानको आकर्षण बढेको छ भन्नुभयो । उहाँले जनशक्ति अभावकै कारण दैनिक एक हजारदेखि एक हजार २०० क्विन्टलसम्म मात्रै धान खरिद गर्न सकिएको बताउनुभयो । “हाम्रो लक्ष्य ६५ हजार क्विन्टल धान खरिद गर्ने हो । सोमबारसम्म हामीले २७ हजार ५०० क्विन्टल धान खरिद गरिसकेका छौं”, प्रमुख श्रेष्ठले भन्नुभयो, “गोदामको व्यवस्थापन छैन । खरिद गरेर मात्र भएन भोलि खपत पनि हुनुपर्यो । त्यो भन्दा बढी धान खरिद गर्न सक्ने क्षमता हामीसँग हाललाई छैन ।”

प्रमुख श्रेष्ठका अनुसार गत वर्षको २४ हजार क्विन्टल चामल अहिले पनि स्टक हामीसँग छ । भारतबाट सस्तोमा चामल आउने हँुदा बजारसँग प्रतिस्पर्धा गर्न गाह्रो भएको उहाँको भनाइ छ । उहाँले खरिद मात्र गरेर नहुने भन्दै खपत गर्न पनि चुनौती देखिएको बताउनुभयो । “अहिले खरिद गरेको धानबाट चामल बिक्री गर्दा ५० रुपैयाँ प्रति किलो पर्न जान्छ । बजारमा प्रतिकिलो ४२÷४३ रुपैयाँमा चामल उपलब्ध छ”, प्रमुख श्रेष्ठलेले भन्नुभयो, “अहिले पनि हामीले प्रति क्विन्टल चार हजार ८०० रुपैयाँमा चामल बेच्नुपर्ने बाध्यता छ । बजारमा चार हजार ५०० रुपैयाँमा चामल उपलब्ध छ ।

अब पाँच हजार भन्दा कममा बिक्री गर्न सकिने अवस्था छैन । सरकारले मूल्य समायोजनको लागि भूमिका खेल्नुपर्ने देखिन्छ । हाल खाद्य व्यवस्था तथा व्यापार कम्पनी धनगढीले मोहनपुर, जोशिपुर, भजनी र टीकापुरबाट धान खरिद गर्दै आएको छ । सरकारले तोकेको समर्थन मूल्यमा कम्पनीले नयाँ धान खरिद गर्दै आएको छ । सरकारले मोटो धान प्रति क्विन्टल रु दुई हजार ७३५ समर्थन मूल्य तोकेको छ । (रासस)

काठमाडौँ, १७ मङ्सिर- स्थानीय बजारमा आज सुनको मूल्य प्रतितोला रु ५०० ले उकालो लागेको छ । छापावाला सुन मङ्गलबारका तुलनामा प्रतितोला रु ५०० ले वृद्धि भएर रु ९१ हजारमा कारोवार भएको छ । छापावाला सुन मङ्गलबार प्रतितोला रु ९० हजार ५०० मा कारोवार भएको थियो । सोमबारको तुलनामा आजसम्म आइपुग्दा पहेँलो धातुको मूल्य प्रतितोला रु एक हजारले वृद्धि भएको छ ।

यस्तै तेजाबी सुनसमेत आज प्रतितोला रु ५०० ले वृद्धि भएको नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासङ्घले जनाएको छ । प्रतितोला रु ९० हजार ५० मा मङ्गलबार कारोवार भएको तेजाबी सुन आज भने रु ९० हजार ५५० मा कारोवार भएको छ । यस्तै चाँदी आज प्रतितोला रु एक हजार १८५ मा कारोवार भएको छ । चाँदी प्रतितोला रु एक हजार १५५ मा मङ्गलबार कारोवार भएको थियो । चाँदी प्रतितोला रु ३० ले वृद्धि भएको छ । (रासस)

काठमाडौ नेपाली बजारमा बुधबार सुनको मूल्य बढेको छ ।
मंगलबार तोलामा ९० हजार ५ सयमा कारोबार भएको छापावाल सुनको मूल्य आज ५ सय रुपैयाँले बढेर प्रतितोला ९१ हजार रुपैयाँमा कारोबार भएको नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघले जनाएको छ ।

त्यस्तै आज तेजावी सुनको मूल्य ९० हजार ५५० निर्धारण गरिएको जनाइएको छ । त्यस्तैगरी आज दीको मूल्य प्रतितोला ११८५ रहेको महासंघले

पाल्पा- पाल्पामा नौलो फलका रूपमा परिचित भुइँकाफलको व्यावसायिक खेती गर्न थालिएको छ । पहाडी जिल्लाको पाल्पामा पहिलोपटक भुइँकाफल वा स्ट्रबेरी खेती गर्न थालिएको हो । कृषि ज्ञान केन्द्र पाल्पाको रु चार लाख २५ हजार बजेटबाट जिल्लाको माथागढीको ओलेसमा, रिब्दीकोट गाउँपालिकाको भैरवस्थानमा र रम्भा गाउँपालिकाको हुँमीनमा भुइँकाफल खेती व्यावसायिकरूपमा थालनी भएको कार्यालय प्रमुख शिवप्रसाद अर्यालले बताउनुभयो ।

यस खेतीमा रिब्दीकोटको भैरवस्थानमा अम्बिका गौतम, सरिता खनाल, पवित्र खाम्चा र पार्वती थापा आकर्षित छन् । रम्भाको हँुमीनमा सामूहिकरूपमा चार जनाले एक रोपनी जमिनमा एक हजार ५०० स्ट्रबेरी लगाएका छन् । ज्ञान केन्द्रले नौ हजार बिरुवा, मल, सिँचाइका लागि चाहिने सामान, प्लाष्टिक, मल्चिङ प्रविधि र भिटामिनसमेत सामान किसानलाई अनुदानमा उपलब्ध गराएको प्रमुख अर्यालले बताउनुभयो । भैरवस्थानकी अम्बिकाले पहिलोपटक नयाँ फलको व्यवसाय गर्न पाएकामा खुशी लागेको बताउनुभयो । भैरवस्थान धार्मिक पर्यटकीयस्थल पनि हो । यस खेतीबाट प्रशस्त आम्दानी हुने आशा पनि गौतमको छ ।

यो फलको नेपालमा १० वर्ष अघिदेखि खेती हुँदै आएको थियो । स्ट्रबेरी फल खानाले पिसाबसम्बन्धी रोगलाई निको पार्न सहयोग गर्छ । पछिल्ला वर्ष यो फलको सेवन र खेतीप्रति अकर्षण बढ्दो छ । जिल्लाका ग्रामीण क्षेत्रमा केही मात्रा भुइँकाफलको खेती गरिए पनि व्यावसायिकरूपमा खेतीको अभाव छ । पाल्पा, गुल्मी, अर्घाखाँची जिल्लामा नै भुइँकाफल स्थानीय बजारमा माग भए पनि देखिएको छैन । पाल्पामा पहिलोपटक उत्पादन गर्न लागिको हो ।

काठमाडौँ – नेपाल राष्ट्र बैंकले रु ५० अर्ब बराबरको निक्षेप बोलकबोल प्रक्रियाबाट सङ्कलन गर्नेभएको छ । आज केन्द्रीय बैंकले उक्त परिमाणको निक्षेप बोलबकोल प्रक्रियाका माध्यमबाट सङ्कलन गर्न लागेको जनाएको छ । बैंकले आज सार्वजनिक गरेको सूचनाअनुसार ब्याजदरसमेत बोलकबोलको माध्यमबाट नै निर्धारण हुनेछ । घटीमा रु पाँच करोड र बढीमा रु पाँच करोडले भाग गर्दा निशेष भाग जाने गरी कूल आह्वान रकमसम्म बोलकबोलमा भाग लिन सकिनेछ ।

केन्द्रीय बैंकले उक्त बैंकबाहेक अन्य बैंक तथा वित्तीय संस्थामा धितोका रुपमा प्रयोग गर्न सकिने गरी धितोसम्बन्धी व्यवस्था गरिएको छ । बैंकको सूचनामा बोलकबोल बहुब्याजदरमा पनि गर्न सकिने उल्लेखछ । निक्षेप सङ्कलन उपकरणको बोलकबोलमा केन्द्रीय बैंकबाट इजाजत प्राप्त गरेका क, ख र ग वर्गमा बैंक तथा वित्तीय संस्था मात्र सहभागी हुन पाउने छन् ।

निक्षेप सङ्कलनको बोलकबोलमा निक्षेपवापत जम्मा गर्न चाहेको रकम र ब्याजदर उल्लेख गर्नुपर्नेछ भने समान ब्याजदर उल्लेख भएका बोल रकम समावेश गर्दा कूल निष्काशित रकमभन्दा बढी भएका प्रो रेट बेसिसमा बाँडफाँड गरिनेछ । निक्षेप सङ्कलन उपकरणको भुक्तानी मितिका दिन निर्धारित ब्याजदरसहित सङ्कलन निक्षेप रकम सम्बन्धित बैंकले केन्द्रीय बैंकको खातमा जम्मा गर्नुपर्नेछ । केन्द्रीय बैंकले २८ दिनका लागि निक्षेप सङ्कलनको उपकरणको बोलकबोल तथा निष्काशन गर्न लागेको हो । बैंकले सावा तथा ब्याज भुक्तानी आगामी पुस १५ गते गर्नेछ । (रासस)

कञ्चनपुर, १७ मङ्सिर -शुक्लाफाँटा नगरपालिका–८ बेलडाँडीका किसान राधिका साउदले मनग्य आम्दानी हुने क्यामोमाइल खेती गर्न छाड्नुभएको छ । सुगन्धित क्यामोमाइलको प्रशोधित तेल बिक्री हुन छाडेपछि यस वर्ष उहाँले खेतमा क्यामोमाइल खेती गर्नुभएको छैन । खेतमा उहाँले गहुँ छर्नुभएको छ ।

“क्यामोमाइलको प्रशोधित तेल बिक्री गर्नका लागि व्यापारी खोज्न निकै भौँतारिनुपर्ने समस्या छ”, उहाँले भन्नुभयो, “बिचौलियामार्फत पाइएका व्यापारीले थोरै मूल्यमा तेल खरिद गर्दा निकै समस्या भएको छ । खेती गर्दादेखि तेल प्रशोधन गर्दासम्मको लागत खर्चसमेत नउठ्ने भएपछि खेती गर्न छाडेका छौँ ।”

तीन वर्षदेखि क्यामोमाइल खेती गर्दै आउनुभएकी उहाँले प्रतिवर्ष क्यामोमाइलको तेल बिक्री गरेर रु ४० हजार जति आम्दानी लिँदै आउनुभएको छ । बिचौलियाले रु ५५ हजार प्रतिलिटरमा बिक्री हँुदै आएको तेलको मूल्य घटाएर रु २५ हजार पुर्याएपछि उहाँजस्तै गाउँका अधिकांश किसानले क्यामोमाइलको खेती गर्न छाडेका छन् ।

तीन जना किसानबाट शुरु गरेको क्यामोमाइल खेती गर्ने किसानको सङ्ख्या तीन वर्षको अवधिमै ७० पुगेको थियो । हाल सो खेती गर्ने किसानको सङ्ख्या शून्यमा झरेको छ । “जङ्गली जनावरले नखाने, थोरै मेहनत गरे पुग्ने र सिँचाइमा अन्नबालीभन्दा गतिलो आम्दानी हुने भएपछि परिवारको खर्च धान्नका लागि वैदेशिक रोजगारीमा जाने युवाले गाउँमै रोजगारी पाएका थिए”, प्रगति महिला जडीबुटी व्यवस्थापन समितिका सचिव हर्कबहादुर ऐरले भन्नुभयो, “नसोचेको आम्दानी क्यामोमाइल खेतीबाट हुन थालेपछि युवा खेतीमा संलग्न हुन थालेका थिए । परिवारको खर्च सहजै क्यामोमाइल खेतीले धानेको थियो ।”

बजार नै नपाइएपछि किसानले खेती गर्न छाडेका छन् । क्यामोमाइललगायतको जडीबुटीमा संलग्न भएका युवा रोजगारी खोज्दै विदेशिनुपर्ने बाध्यता सिर्जना भएको उहाँले बताउनुभयो । पहिलो वर्ष क्यामोमाइलको प्रशोधित तेल प्रतिलिटर रु ४० हजारमा बिक्री भएकोमा दोस्रो वर्ष रु ५३ हजार र तेस्रो वर्ष रु २५ हजारमा बिक्री भएको छ । बजार मूल्यमा आएको उत्तारचढाव र बिचौलियाका कारण उत्पादित क्यामोमाइलको चार लिटर तेल बिक्री हुनसकेको छैन ।

“क्यामोमाइल रोप्ने अहिलेको समयमा किसानले कुनै सुरसार नै गरेका छैनन्”, प्रगति महिला सामुदायिक वनका अध्यक्ष रामबहादुर साउदले भन्नुभयो, “क्यामोमाइल रोप्ने खेतमा गहुँ छरेका छन् । क्यामोमाइलको उत्पादित तेल बिक्री गर्नका लागि भरपर्दो बजार नपाउँदा किसानले यो खेती गर्न छाडेका छन् ।”

“क्यामोमाइल, मेन्था फ्रेन्चावेशील, लेमनग्रासलगायको जडीबुटी खेतीबाट आम्दानी लिन सकिने कुरा बुझाउनका लागि किसानलाई धेरै मेहेनत गर्यौँ” उहाँले निरास हुँदै भन्नुभयो, “क्यामोमाइलबाट किसानले राम्रै आम्दानी लिँदै आएका बेला प्रशोधित तेल बिक्री नहुने समस्याले किसानले खेती नै गर्न छाडेका छन् ।”

जडीबुटीको उत्पादित तेल बिक्रीका लागि बजार नहँुदा निकै समस्या भएकाले बजारको खोजी गरी पुनःकिसानलाई जडीबुटीखेती तर्फ डोर्याउने प्रयासमा लाग्ने उहाँ बताउनुहुन्छ । क्यमोमाइलसँगै बेलडाँडीका किसानले प्रगति महिला सामुदायिक वनबाट तीतेपाती(करिपत्ता)सङ्कलन गरी उद्योगमा प्रशोधन गरी तेल उत्पादन गर्दै आएका छन् । यो वर्ष तीतेपातीको तेल बिक्री नभएपछि सो सङ्कलनको कार्यसमेत बन्द भएको छ ।

सामुदायिक वनका उपभोक्ताले उत्पादन गरेको करिपत्ताको तेल ६५ लिटर बिक्री हुनसकेको छैन । व्यापारी नै तेल खरिद गर्न नआएपछि तेल सामुदायिक वनको कार्यालयमा थन्किएको हो । करिपत्ताको तेल रु चार हजार प्रतिलिटरका दरले बिक्री हँुदै आएको छ ।

यस क्षेत्रका किसानले मेन्था खेती भने गरेका छन् । बेलडाँडीका २८ परिवारले मेन्थाको खेती गर्दै आएका छन् । प्रतिवर्ष मेन्थाबाट ४० टिर तेल उत्पादन हुँदै आएको छ । यसको बजार मूल्य प्रतिलिटर रु दुई हजार ४०० छ । प्रगति महिला सामुदायिक वन र दातृ निकायको सहयोगमा जडीबुटी प्रशोधनका लागि दुईवटा प्लान्ट जडान गरिएका छन् ।

एउटा प्लान्ट निड्स नामक गैरसरकारी संस्थाले रु पाँच लाख २० हजारको लगानीमा र अर्को प्लान्ट सोहीअनुसारको लगानीमा सामुदायिक वनले जडान गरेको छ । जडीबुटी उद्योगका छाना र छहारी घरसमेत सामुदायिक वनले बनाएको छ । जडीबुटी प्रशोधनको काम बन्द भएपछि उद्योगमा कार्यरत आधा दर्जनभन्दा बढी व्यक्तिको रोजगारीसमेत खोसिएको छ । जिल्लामा प्रतिवर्ष क्यामोमाइलको तेल २५१ लिटर उत्पादन हुने गरेको छ । यसको बजार मूल्य रु एक करोड २५ लाख ५० हजार रहेको छ ।

वेदकोट नगरपालिकाका धर्मपुर, जडेपानी, बैतडा, महाकाली नगरपालिका, दोधारा चाँदनी, पुनर्वास–३ अमरबस्ती, शुक्लाफाँटा नगरपालिकाको बेलडाँडी, जुडा, कसरौलगायत क्षेत्रका किसानले क्यामोमाइल खेती गर्दै आएका छन् ।

क्यामोमाइलको प्रशोधित तेल व्यापारीले सस्तोमै खरिद गरी भारतीय बजारमा बढी मूल्यमा बिक्री गर्दै आएका छन् । यस वर्ष कोरोना भाइरसको महामारीका कारण उत्पादित तेलले बजार पाउन नसक्दा मूल्यमा कमी आएको तेल खरिदमा संलग्न व्यापारीको भनाइ छ । सुगन्धित प्रशोधित क्यामोमाइलको तेलमा जीवाणु प्रतिरोधात्मक गुण हुने भएकाले आँखा दुखेको, टाउको दुखेको, छाती दुखेको, लुतो, खोकी, कफ, दमसँगै मानसिक चिन्ता हटाउन, अनिद्रा, अमलपित्त, अल्सर, जीउ पोल्ने समस्या भएका बिरामीका लागि उपयोगी हुने गरेको छ ।

क्यामोमाइलले पाचनशक्ति बढाउने र उत्तेजना बढाउने कार्यसमेत गर्दछ । यसमा एन्टी अक्सिडेन्ट र एन्टी इन्फ्लेमेटरी तत्व पाइने गरेको छ । विभिन्न सौन्दर्य प्रशोधन, खाद्य तथा पेय पदार्थलाई बास्नादार बनाउन क्यामोमाइलको तेल प्रयोग हुने गरेको छ । क्यामोमाइल सयपत्री फूल परिवारको सुगन्धित वनस्पतिका रूपमा रहेको छ ।

यसको फूलबाट निकालिने सुगन्धित तेल विभिन्न खाद्य सामग्री, सौन्दर्य प्रशोधन तथा औषधीय प्रयोजनका लागि प्रयोग हुने भएकाले यो आयमूलक वनस्पतिका रूपमा रहेको छ । क्यामोमाइलको प्रशोधित तेलको व्यापारिक नाम ‘ब्लुआइल’ रहेको छ ।(रासस)

बनेपा, १६ मङ्सिर- पाँचखाल नगरपालिका–२ अनैकोटका बोधनाथ तिमल्सिना हिजोआज गोलभेँडा टिप्न, औषधि छर्न र त्यसलाई बजारीकरण गर्दैमा व्यस्त छन् । उहाँको दैनिकी अहिले टनेलभरि फलेको गोलभेँडालाई सुरक्षित गर्ने, बिक्री गर्ने र त्यसको उचित व्यवस्थापन गर्नु हो । त्यसरी काम गरेर उहाँले अहिले सबै खर्च कटाएर मासिक रु ५० देखि ६० हजारसम्म आम्दानी गर्दै आउनुभएको छ ।

रोजगारीका लागि अफगानिस्तान गएर नौ महिना काम गरेपछि कम्पनी खारेज भएर स्वदेश फर्कनुभएका उहाँ पछि फेरि दुबईमा गएर श्रम गर्नुभयो । त्यसपछि मलेसियामा जानुभएका उहाँ अहिले आफ्नै घरमा बसेर राम्रो आम्दानी गरिरहनुभएको छ । मासिक रु २८÷३० हजारका लागि परिवारदेखि टाढा बसेर विदेशी भूमिमा श्रम गर्न बाध्य भएका उहाँले पुनः नेपाल फर्केपछि परिवार पाल्न थोरै सङ्ख्यामा कुखुरा पालेर बसेको अनुभव सुनाउनुभयो । पछि मन मिल्ने साथीको सामूहिक योजनामा सहभागी भएर अहिले उहाँ कृषि व्यवसाय सञ्चालन गरिरहनुभएको छ ।

“विदेशी भूमिमा बगाएको पसिना आफ्नै भूमिमा परिवारसँगै बसेर बगाउन पाउँदा छुट्टै आनन्द हुँदोरहेछ”, उहाँले भन्नुभयो, “पहिला केही आधार थिएन र विदेसिएँ, अहिले अलिअलि कमाएको छु । त्यहाँ जतिकै यहाँ श्रम र परिश्रम गरेको खण्डमा मासिक रु ४५÷५० हजार सजिलै कमाई हुने रहेछ ।”

त्यस्तै सोही ठाउँका निरोज खतिवडा पनि उहाँसँगै कृषि व्यवसायमा सक्रिय हुनुुहुन्छ । मलेसियामा गएर फर्कनुभएका उहाँ अहिले गाउँमा नै साथीहरुसँग मिलेर सामूहिक कृषि व्यवसायमा संलग्न भई राम्रो आम्दानी गरिरहनुभएको छ । उहाँको काम कृषि फार्मको व्यवस्थापन गर्नु हो । योजना बनाउने र कार्यान्वयनका लागि साथीहरुसँगै खटिरहनुभएका उहाँले भन्नुभयो, “विदेशमा उनीहरुले भनेअनुसार काममा खट्नुपर्छ, जतिखेर भन्यो त्यतिखेर नै काममा जानुपर्छ, त्यही अनुसारले यही बसेर गरेको खण्डमा धेरै आम्दानी गर्न सकिन्छ भन्ने अहिलेको हाम्रो खटाई अनुसारको आम्दानीले पनि पुष्टि गरेको छ ।”

सोही ठाउँका अर्का युवा १५ वर्षअगाडि देखि ब्वायलर कुखुरापालन व्यवसाय गर्दै आउनुभएका दीपक तिमल्सिनाले कुखुरा फार्मको रेखदेख गर्नुहन्छ । व्यक्तिगत रुपमा पहिलादेखि सोही काम गर्दै आउनुभएका उहाँले पछिल्लो समयमा सामूहिक रुपमा काम गर्ने उद्देश्यले अगाडि बढेको बताउनुभयो । त्यस बेलादेखि सङ्घसंस्था, भेटेरिनरी र दाना कम्पनीहरुले दिएको तालीमबाट सिकेका सीपलाई उपयोग गर्दै निरन्तर लागिरहनुभएका उहाँले अहिले हप्तामा दुई गाडी अण्डा बजारमा बिक्री गर्दै आउनुभएको छ । जिल्लाकै पाँचखाल, दोलालघाट र छिमेकी जिल्ला सिन्धुपाल्चोकको बाह्रबिसे, खाँडीचौर, मेलम्चीलगायत बजारक्षेत्रमा उहाँले उत्पादन गरेको अण्डा बिक्री हुने गरेको छ ।

‘पाँचखाल साझेदारी कृषि फार्म’ दर्ता गरी सञ्चालन गरिरहेको व्यवसायमा पाँचजना विदेशबाट फर्केका र छजना स्थानीय कृषक गरी ११ जना सहभागी छन् । करीब दुई वर्षअगाडिबाट शुरु गरेको सो फार्ममा अहिले गोलभँेडा, काउली, काँक्रो, घ्यू सिमी, ब्वायलर र अण्डाका लागि लेयर्स कुखुरा छन् । त्योसँगै अहिले आलु खेतीका मौसम भएकाले त्यसतर्फ समेत उनीहरु खटिरहेका छन् । करीब १४५ रोपनी जग्गा भाडामा लिएर शुरु गरेको व्यवसायमा अहिले करीब ७० रोपनीमा टनेल हालेर गोलभँेडा उत्पादन गर्दै बिक्री गरिरहेको छ ।

त्यस्तै अण्डाका लागि १५ हजार लेयर्स कुखुरा छ भने मासुका लागि चार हजार ब्वायलर कुखुरा पालन गरिरहेका छन् । अब अर्को वर्षमा त्यसको दोब्बर बढाउने लक्ष्यका साथ काम गरिरहेको उहाँहरुको भनाइ छ । दैनिक एक सय क्रेटभन्दा माथिको गोलभेँडा बिक्री भइरहेको छ । त्यसरी काम गरेर आफूहरु मात्रै नभएर स्थानीयवासी १२ जनालाई समेत रोजगारी दिएको बताइएको छ । दुईजना पुरुषलाई मासिक २५ हजार र १० जना महिलालाई मासिक १५ हजार गरी १२ जनालाई रोजगारीसमेत दिएको उहाँहरुको दाबी छ ।

सो फार्मको नेतृत्व रमेशप्रसाद खतिवडाले गरिरहनुभएको छ । विगत ५÷७ वर्षअगाडिबाट व्यवसाय गर्दै आउनुभएकाले उहाँले पछिल्लो तीन वर्षदेखि सो फार्मको नेतृत्व गर्दै आउनुभएको हो । “समूहमा मिलेर काम गरौँ भन्ने उद्देश्यले हामी ११ जना साथी मिलेर यो कामको थालनी गरेका हौँ”, उहाँले भन्नुभयो, “सबै गर्दा करीब १४५ रोपनीमा दुई करोड लगानीमा काम भइरहेको छ ।” त्यससँगै अब फार्मबाट नै कुखुराको माक्स दाना उत्पादन गर्ने तयारीमा रहेको उहाँको भनाइ छ ।

फार्मको कोषाध्यक्षको जिम्मेवारी सम्हाल्नुभएका कौशल्य तिमल्सिनाले व्यक्तिगतभन्दा सामूहिक रुपमा काम गर्दा बढी व्यावसायिक बन्न मद्दत मिल्ने भएकाले सबैजना मिलेर नै काम गर्न थालेको बताउनुभयो । “समूहमा हामी अवस्थाअनुसार समयसयममा छलफल गरेर सबै उत्पादनहरुको एकमुष्ट रुपमा हिसाब राख्ने गरेका छौँ”, उहाँले भन्नुभयो, “लगानी अनुसारको प्राप्त नाफालाई त्यही अनुसारले बाँडेर लिने गरेका छौँ ।”

त्यसरी काम गर्दा कुखुरा, तरकारी, अण्डा लगायतका काममा छुट्टाछुट्टै हिसाब गर्ने र त्यसलाई वार्षिक रुपमा एक ठाउँमा राखेर हिसाब गर्ने गरेको फार्मका अध्यक्ष खतिवडाले बताउनुभयो । वार्षिक रु एक करोडको नाफा लिने लक्ष्यका साथ काम गरिरहेको उहाँको भनाइ छ । सामूहिक रुपमा यसरी व्यवसाय गरिहेका आफूहरुलाई राज्यले अनुदान उपलब्ध गराएको खण्डमा अझ व्यवसायलाई वृद्धि गर्दै रोजगारीसमेत दिन सक्ने अध्यक्ष खतिवडाको भनाइ छ ।

“औषधि र दाना निकै महँगो छ । उत्पादित वस्तुको बजार व्यवस्थापनमा राज्यले ध्यान दिन सकेको छैन । उत्पादनको मूल्यसमेत तोकिदिएको छैन”, उहाँले भन्नुभयो, “त्यही अण्डा कहिले क्रेटको एक हजार ४०० देखि एक हजार ५०० मा नै पाउँछ, कहिले दुई हजार ६ सयदेखि दुई हजार ७ सयसम्म पर्छ । खर्च अनुसारको मूल्य निर्धारण गरिदियो भने व्यवसाय र उपभोक्ता बीचमा सन्तुलन हुनेथ्यो ।”

पाँचखाल नगरपालिकाका प्रमुख महेश खरेरले सामूहिक रुपमा खेती र व्यवसाय गर्ने किसानका लागि बैंक तथा वित्तीय संस्था र उद्योगीहरुसँग सामूहिक छलफल गरी परेको समस्याको समाधानका लागि सहजीकरण गरिरहेको बताउनुभयो । (रासस)