सुनसरी, २ माघ-केही वर्षअघिसम्म सुनसरीको वराहक्षेत्रको वडा नम्बर-९ को प्रकाशपुर र राजाबास टोलको सप्तकोशी किनारमा सिसौ झाडी थियो । मानिस सो ठाउँमा सहज आवतजावत गर्न सक्ने अवस्था थिएन । तर समय फेरियो त्यही अनुत्पादक झाडी र बलौटे भूमि यति बेला त्यहाँका किसानको गतिलो आम्दानीको श्रोत भएको छ । उनीहरूले विशेष गरी माघे सङ्क्रान्तिमा खान प्रयोग हुने तरुल फलाएर लाखौँ आम्दानी गरेका छन् ।
देशकै ठूलो सप्तकोशी नदीको किनारमा रहेको सो ठाउँको भूमि सुख्खा र चिसो छ । वर्षायाममा नदीले ल्याएर थुपारेको बलौटे माटोमा सिसौमात्र हुने आम विश्वास रहे पनि स्थानीयले भने माटो सुहाउँदो खेती गरी आम्दानी लिने गरेका छन् । उनीहरूले अहिले उक्त ठाउँमा तरुल फलाएर एक किसान बराबर २० हजार देखि २ लाखसम्म कमाएका छन् ।
तरुल रोपेपछि एक वर्षमा मात्रै उत्पादन हुन्छ । कम चिस्यानले पनि हुने र अन्य खेतीजस्तो गोडमेल गर्नु नपर्ने भएकाले पछिल्लो समय किसानहरू तरुल खेतीमा व्यावसायिक रूपमै लागिपरेका छन् । गाउँकै एक किसानले सानो क्षेत्रफलमा तरुलबाट आम्दानी गरेपछि ६ वर्षदेखि तरुल खेतीतर्फ आकर्षित भएका हुन् ।
सप्तकोशी नदी नजिकै घर भएका गोपाल राईको नदी किनार आसपास १० कट्ठा जग्गामा ६ वर्ष अघि सिसौ झाडी थियो । आफ्नो नम्बरी जग्गा भए पनि नदीले कटान गरेपछि वर्षायाममा बाढीले बालुवा थुपार्ने गर्दथ्यो ।
उक्त सिसौ झाडी र बालुवा थुप्रेको जमिन उनका लागि गतिलो आम्दानीको स्रोत भएको छ । ६ वर्षअघि तरुल खेती सुरु गरेका राई अहिले लाखौँ आम्दानी लिन सक्ने भएका छन् । खनजोत गर्नु नपर्ने, जङ्गली जनावरले पनि नखाने भएकाले उनले तरुल खेती सुरु गरेका हुन् ।
पहिलो वर्ष ४ हजारको बिक्री गरेका राईले यो वर्ष प्रतिकेजी ४५ रुपैंयाका दरले १ लाख २५ हजारको तरुल बिक्री गरेका छन् । उनले उत्पादन गरेको तरुल देशका विभिन्न सहर इटहरी, धरान, विराटनगर तथा काठमाडौंसम्म जाने गरेको छ । व्यापारी घरमै खरिद गर्न आउने भएकाले बिक्री गर्न कुनै समस्या नरहेको राईको भनाइ छ ।
चिसो र सुख्खा माटोमा बढी फल्ने तरुल खेतीले उनको घरव्यवहार चलाउन समेत सहज भएको छ । हजारबाट थालेको तरुल खेती अहिले लाखौँमा आएको छ । राई जस्तै सोही ठाउँका बाघवीर लिम्बु पनि तरुल खेतीमा आकर्षित छन् । उनले सुरु गरेको पाँच वर्षमा २ लाख भन्दा बढीको बिक्री गरेका छन् । अन्य बाली जस्तो गोडमेल नगर्नु पर्ने, जङ्गली जनावरले नखाने भएकाले तरुल खेती तर्फ उनी हौसिएर लागेका हुन् । उनले यो वर्ष मात्रै ६५ हजारको बिक्री गरेको बताए ।
विशेष गरी वराहक्षेत्रको राजाबास, प्रकाशपुर, मधुबन, भोक्राहा नरसिंह गाउँपालिका लगायतका स्थानमा तरुल खेती हुने गरेको छ । उक्त ठाउँका दुई सय बढी घरपरिवारले अहिले तरुल खेती गर्दै आएका छन् ।
कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्ष आसपास जङ्गली जनावरले धानबाली तथा अन्य बाली खाइदिने समस्या झेलेका उनीहरू तरुलले खेतीले भने उत्साह थपेको छ ।
भोक्राहा गाउँपालिका १ का कृषक राजेन्द्र मेहेताले केही वर्ष अघिसम्म धान खेती गर्दै आएको ४ कट्ठामा अहिले तरुल खेती गरेका छन् । यो वर्ष मात्रै उनले १ लाख ४० हजार बराबरको २५ क्युइन्टल बिक्री गरेका छन् ।
थोरै मेहनतले राम्रो कमाई हुने देखेपछि उनले धान खेती छाडेका हुन् । मेहेताले तरुलको माग बजारमा बढी भए पनि उत्पादन कम हुन गरेको बताए । धानबाली कम हुने, तथा जङ्गली जनावर लाग्ने खेतबारीमा तरुल खेती गरे सोचे भन्दा राम्रो आम्दानी हुने भनाई छ । उनी अब थप तरुल खेती विस्तार गर्ने समेत तयारीमा छन् ।
