कीर्तिपुर-कीर्तिपुर र मच्छिन्द्रनाथ यात्रासम्बन्धी छ महिने विवादले बिहीबार मध्यराति अन्तिम टुङ्गो पाएपछि आज मच्छिन्द्रनाथका पुजारी कीर्तिपुर पुगी त्यहाँकी अविवाहित महिला (याकः मिसा)लाई प्रसाद दिनुभएको छ । यसबाट विगत १७ सय वर्षदेखि चल्दै आएको सो परम्पराले निरन्तरता पाएको छ ।
मध्यरात कीर्तिपुर नगरपालिकाबाट मछिन्द्रनाथको प्रतिमूर्तिलाई पानेजु सङ्घका अध्यक्ष यज्ञरत्न शाक्यलाई हस्तान्तरण गरिएको थियो । याक मिसाको प्रतिमूर्तिलाई भने कीर्तिपुरमा भविष्यमा स्थापना हुने सङ्ग्रहालयमा राख्ने निर्णय भएको छ ।
रातो मच्छिन्द्रनाथको रथलाई ललितपुरको थतिटोलबाट जाउलाखेलतर्फ तान्नुभन्दा चार दिनअघि जल पानेजु (मच्छिन्द्रनाथका पुजारी) नाङ्गै खुट्टाले हिँडेर कीर्तिपुर–२ पुरातात्विकस्थल प्यांःगथाँ पुगी ‘याक मिसा’ (शक्ति स्वरुप मानिएकी अविवाहिता)लाई प्रसाद ग्रहण गराउने परम्परा छ । यसैगरी रथयात्राकै कुनै एक दिन कीर्तिपुरका महिलाले रथ तान्ने चलनसमेत यहाँ चलेको छ ।
यसैबीच गत मङ्सिरमा स्थानीय सुखी गंछेँ समाजको पहलमा मच्छिन्द्रनाथ र याक मिसाको प्रतिमूर्ति स्थापना गरिएको थियो । त्यसको मच्छिन्द्रनाथका पुजारीको समूह हयग्रवी भैरवनाथ तथा ३२ पानेजु सङ्घले कडा विरोध जनाएको थियो । तन्त्र साधनामा आधारित मछिन्द्रनाथ र जीवित देवीका रूपमा पूजिने याक मिसाको प्रतिमूर्ति कीर्तिपुरमा स्थापना गर्दा परम्पराको गम्भीर उल्लङ्घन हुन जाने भनाइ उनीहरूको थियो । मूर्ति हटाउने र नहटाउनेबीचको विवाद कीर्तिपुर नगरपालिकाको समन्यवमा समाधान गरिएको हो ।
त्यसपछि ललितपुर महानगरपालिका र पुरातत्व विभागले सुखी गँ छेलाई सो मूर्तिहरू प्यंगः थाँबाट हटाएर अन्यत्र राख्न दबाब दिँदै आएका थिए । पुरातत्व विभागले समेत गत पुस २५ गते सुखी गँछेलाई पत्र पठाइ सो मूर्ति हटाउन आग्रह गरेको थियो । त्यसपछि भएका वार्ता तथा बैठकका आधार भन्दै कीर्तिपुर नगरपालिकाले वैशाख ७ गते मूर्ति हटाउन सुखी गँछेलाई आग्रह गरेको थियोे ।
नगरपालिका, पुरातत्व विभाग र मछिच्द्रनाथका पुजारीको दबाबपछि पनि सुखी गँछेले सम्मानजनक निकास दिनुपर्ने माग राख्दै आएको थियो । गत वैशाख २५ गते स्थापित मूर्ति प्याँगथाबाट हटाइएको थियो । त्यसपछि कीर्तिपुरे महिलाले मच्छिन्द्रनाथको रथ तान्ने परम्परा (देय् पिसाः) सम्पन्न भएको थियो । कीर्तिपुरे महिलाले रातो मच्छिन्द्रनाथको रथलाई थतिटोलबाट जाउलाखेलसम्म तानेका थिए ।
हरेक वर्ष रातो मच्छिन्द्रनाथको रथलाई थतिटोलबाट जाउलाखेलतर्फ कीर्तिपुरे महिलाले तानेर लैजाने चलनलाई यसपटक निरन्तरता नदिने अडान उनीहरूको थियो । यसैगरी जल पानेजु नाङ्गै खुट्टाले हिँडेर कीर्तिपुरको प्यांःगथाँ पुग्ने ‘याक मिसा’ (शक्ति स्वरुप मानिएकी कन्या)लाई प्रसाद दिने परम्परा भने मूर्तिको उचित व्यवस्थापन नभएम्म नगर्ने अडान पानेजुहरूको थियो ।
