बलेवा, ४ साउन : बागलुङको गलकोट नगरपालिका–९ का किसानले स्थानीय जातका भैँसीबाट उत्पादित दूधको आफ्नै ब्रान्ड बनाउने तयारी गरेका छन् । रिस्मी गाउँभरीका किसानले पालेका स्थानीय लिमे र पाराकोटे जातका भैँसीको दूध सङ्कलन केन्द्र बनाएर ब्रान्ड गर्ने तयारी गरेका हुन् ।
छुट्टै सङ्कलन केन्द्र बनाएर दूध ब्रान्ड गर्ने र प्याकिङ गरेर बजार पठाउने तयारी भएको स्थानीय अग्निधर सापकोटाले बताउनुभयो । उहाँले हेर्दा मोटाघाटा र उन्नत जस्ता देखिए पनि रिस्मी गाउँमा अहिलेसम्म स्थानीय भैँसी मात्रै पालिएका जानकारी दिनुभयो ।
घाँसको पर्याप्तताका कारण यहाँका भैँसीले धेरै दूध दिने गरेको किसानले बताएका छन् । किसानले यहाँ उत्पादित दूध दैनिक सात किलोमिटर परको हटिया बजार पठाउने गरेका छन् ।
रिश्मीसहित गल्याङ, कांडेबास, आँगखेत र मल्मका किसानले उत्पादन गर्ने सयौँं लिटर दूध खुला रुपमा हटियामा बिक्री भइरहेकाले अब ब्रान्ड बनाउने योजना रहेको गलकोट कृषि सहकारी संस्थाका अध्यक्ष नारायणप्रसाद सापकोटाले बताउनुभयो ।
“खुला दूध बिक्री गर्दा गर्मीमा फाट्ने समस्या छ । समयमा बजारसम्म दूध पुर्याउन नसके दूध बिग्रन्छ”, उहाँले भन्नुभयो, “गाउँमै चिस्यान केन्द्र बनाएर दूधको ब्रान्ड गर्दा लामो समयसम्म नबिग्रने भएकाले गत आर्थिक वर्षमा केन्द्र निर्माण गरेका छौँ ।”
चिस्यान केन्द्रका लागि गलकोट नगरपालिकाले रू नौ लाख सहयोग गरेपछि किसानले श्रमदान गरेर रू तीन लाख ८६ हजार थप रकम जुटाएका अध्यक्ष सापकोटाले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार कूल रू १२ लाख ८६ हजारमा केन्द्रको भवन बनेको हो । यो भवन सञ्चालनमा ल्याएपछि दैनिक एक हजार लिटरसम्म दूध सङ्कलन गर्ने लक्ष्य राखिएको सापकोटाले बताउनुभयो ।
चिस्यान केन्द्रका लागि नगरपालिकाले रू आठ लाख बराबरको उपकरण खरिद गरेको जनाएको छ । पालिकाका अनुसार किसानले उक्त भवन निर्माण सम्पन्न गरेपछि खरिद गरिएका उपकरण हस्तान्तरण हुनेछ ।
चिस्यान केन्द्र सञ्चालनमा ल्याउने तयारी भइरहेकाले सहकारीमा आवद्ध सबै किसानलाई स्थानीय जातका भँैसी पालेर दूध उत्पादन गर्न भनिएको सहकारीका अध्यक्ष सापकोटाले बताउनुभयो । “विदेशबाट ल्याइएका गाईभैँसी भन्दा स्थानीय जातका लिमे र पाराकोटेको दूध स्वादिलो छ” उहाँले भन्नुभयो, “ब्रान्ड बनाएर बिक्री गर्न सकेमा स्थानीय किसानले उत्पादन पनि बढाउनेछन् ।” दूधको आफ्नै ब्रान्ड बनेपछि किसानले बजारमा उचित मूल्य समेत पाउने उहाँको भनाइ थियो ।
अहिले किसानले प्रति लिटर रू ७० मात्र पाएका छन् । बजारमा दूध प्रतिलिटर रू एक सय १० मा बिक्री भइरहेको छ । चिस्यान केन्द्र बनाएपछि दूधका अन्य परिकार समेत बनाउने लक्ष्य रहेको स्थानीय अग्निधर खरेलले बताउनुभयो । रिश्मीमा दैनिक धेरै दूध उत्पादन गर्ने किसानमा खरेल गनिन्छन् । “गाउँमा कसैले पनि गाई पालेका छैनन् । विदेशबाट झिकाइएका गाईभैँसी नपालेकाले उनीहरुले स्थानीयकै ब्रान्ड बनाउन चाहेको हुन्”, उहाँले भन्नुभयो ।
“हामीले दाना खुवाएका छैनौँ, घाँसपराल खुवाउने गर्छाै । बेलाबेला चराउने गर्छौँ”, स्थानीय नारायण सापकोटाले भन्नुभयो, “नियमित चर्ने र घाँसपराल खाने भैँसीको दूध पोसिलो हुन्छ ।”
भेटेरीनरी तथा पशु विकास विज्ञ केन्द्र बागलुङका प्रमुख ऋषिराम सापकोटाले लिमे र पाराकोटे भैँसीको दूध पोसिलो हुने बताउनुभयो । उहाँले स्थानीय ब्रान्डको दूध उत्पादन गर्न सकेमा आयातित दूधलाई विस्थापित गर्न सकिने बताउँदै किसान स्थानीय जातको भैँसी पाल्न लाई प्रोत्साहन गरिएको जानकारी दिनुभयो । ब्रान्डका लागि परीक्षण र प्याकिङका लागि केन्द्रले प्राविधिक सहयोग गर्ने उहाँको भनाइ थियो ।
“यहाँ उत्पादित दूध ब्रान्ड गरेपछि केही दिन चिस्यान केन्द्रमा राख्दा बजारको माग पूरा गर्न सकिन्छ”, प्रमुख सापकोटाले भन्नुभयो, “किसानले उचित मूल्य पनि पाउनेछन् ।” उहाँका अनुसार रिश्मीका मात्रै ६० जना किसानले दैनिक हटियामा दूध पु¥याउने गरेका छन् ।
स्थानीयस्तरमा चिस्यान केन्द्र बन्दा जम्मा भएको दूध गाडीमा पठाउन सकिन्छ । दूध बिक्रीका लागि दैनिक हटिया पुग्दा खर्च बढी भएको तथा बिक्री केन्द्रमा एकजना कर्मचारीको व्यवस्था गर्नु परेपछि किसानले गाउँमै चिस्यान केन्द्र बनाउन थालेका हुन् ।
